Geografisch thema

Voort

ID
14031
URI
https://id.erfgoed.net/themas/14031

Beschrijving

Oudste vermelding in 1319 als Vorde. Gelegen in Droog-Haspengouw op de westrand van het massief van Borgloon. De Herkebeek, die de gemeente van zuid naar noord doorkruist heeft hier een diep dal ingesneden. Behalve in de vochtige beekvallei, vertoont het landschap het typische Haspengouwse open field-uitzicht. Het uitgestrekte kasteelpark, dat vrijwel de volledige vallei van de Herkebeek omvat, draagt bij tot de gaafheid van het landschap, vooral rondom de Romeinse heirbaan. De Romeinse weg Tongeren-Kassel doorkruiste het grondgebied van de gemeente; het tracé maakt nog steeds deel uit van het huidige wegenpatroon (Romeinse Kassei). De naam Voort komt trouwens van fort, furt, vort wat "doorwaadbare plaats" betekent; hier kruist de Romeinse heirbaan immers de Herk. Er bleven resten bewaard van de Romeinse centuriatio.

De oorsprong van de gemeente is niet duidelijk. Het was zeker sedert de 14de eeuw een Loonse heerlijkheid, achtereenvolgens in het bezit van de families de Voerde (14de eeuw), van Malborch (1510), de Cockin alias van Voort (1565), de Sottelet (1733), Marguerithe Lefebvre (1760), de Thiribu (1762) en de Schoonhoven d'Aerschot (1778). In de 17de - 18de eeuw vormt Voort samen met Rijkel, Brustem en Aalst de baronie Voort, die in de 18de eeuw het titulaire graafschap Rijkel wordt. Op juridisch gebied sprak de schepenbank Loons recht en ging in beroep bij het oppergerecht van Vliermaal. Voort was een afzonderlijke gemeente met twee jaarlijks verkozen burgemeesters.

Op kerkelijk gebied behoorde Voort deels tot de parochie Hendrieken, deels tot de parochie Kuttekoven. Vanaf de 19de eeuw maakt het volledig deel uit van de parochie Hendrieken, meestal Hendrieken-Voort genaamd. Het dorp bezat nooit een kerk.

Voort is een klein landbouwdorp, gedomineerd door enkele grote landbouwbedrijven, die voornamelijk graan en suikerbieten verbouwen. De gemeente kent, door het gebrek aan plaatselijke tewerkstelling, nu minder inwoners dan in 1831.

De nederzetting is een duidelijke valleirandsite, op de oostelijke valleirand van de Herke- en Motbeek; laatstgenoemde ontspringt in de gemeente; de Herkebeek is één van de beken die de Herk voedt. Het stratenpatroon en het globale uitzicht van het dorp is in de loop der eeuwen nauwelijks gewijzigd. De Herk loopt van zuid naar noord doorheen het dorp; ten oosten hiervan ligt de eigenlijke dorpskern aan de Benaetsstraat; het westelijk deel van het grondgebied wordt ingenomen door het park met de grote vijver van het kasteel. Beide gedeelte worden ten zuiden begrensd door het rechtlijnige tracé van de Romeinse heirbaan, die de gemeente van west naar oost doorkruist. Het zuidelijk gedeelte van het areaal, onder de heirbaan, is onbebouwd en landbouwgebied.

Oppervlakte: 230 hectaren. Aantal inwoners: 167.

  • VOERDA, Heemkundige Kring Hendrycken-Voerda, 1983.
  • Geschiedenis van Hendrieken-Voort, Heemkundige Kring Hendrycken-Voerda, 1,(1-2), 1-8, 1984, pagina's 9-22.
  • BAUWENS-LESENNE M., Bibliografisch repertorium van de oudheidkundige vondsten in Limburg behoudens Tongeren-Koninksem (vanaf de vroegste tijden tot de Noormannen) , Oudheidkundige repertoria, Reeks A: Bibliografische repertoria, 8, Brussel, 1968, pagina 365.
  • BEHETS J., De plattelandsgemeente in het Graafschap Loon en het omliggende van de vroege middeleeuwen tot aan de Franse revolutie, Bokrijk, 1969, pagina 31.

Bron: PAUWELS D. & SCHLUSMANS F. met medewerking van MUYLDERMANS E. & ROMBOUTS J. 1999: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie Limburg, Arrondissement Tongeren, Kanton Borgloon, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 14n4, Brussel - Turnhout.
Auteurs: Schlusmans, Frieda
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties

  • Omvat
    Christus-Koningskapel

  • Omvat
    Dorpswoning

  • Omvat
    Gemeentehuis van Voort en gemeenteschool

  • Omvat
    Gesloten hoeve

  • Omvat
    Grensboom 't Jenneboom

  • Omvat
    Kasteel de Tornaco

  • Omvat
    Kasteelpark van Voort

  • Omvat
    Semi-gesloten hoeve

  • Is deel van
    Borgloon


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Voort [online], https://id.erfgoed.net/themas/14031 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.