Geografisch thema

Poeke

ID
14194
URI
https://id.erfgoed.net/themas/14194

Beschrijving

Met 577 ha en 515 inwoners (1981) de kleinste fusiegemeente van Aalter. Ten noorden begrensd door Ruiselede en Lotenhulle, ten oosten door Lotenhulle, ten zuiden Vinkt en ten westen Kanegem. Voor 1600 (uitbreiding onder meer met een gedeelte van het kasteelpark) begrensd door Poekebeek (oost), Reiger- en Voordebeek (noord) en Neringbeek (zuid). Circa 1625 werden bepaalde delen van Lotenhulle en Vinkt bij de parochie Poeke gevoegd.

Oudste vermelding in 1139 als Pocirca Gemeentenaam ontleend aan de Poekebeek, een bijriviertje van de Durme, gelegen in een ondiepe depressie tussen de hoogterug van Aalter en het zandleemplateau van Tielt.

De heerlijkheid van Poeke ressorteerde onder de kasselrij Kortrijk, de roede van Tielt en was een leen van het kasteel van Kortrijk. Het beekje tussen het Goed te Leurebroek op Poeke en het Goed te Vormezele op Lotenhulle vormde de grens tussen de kasselrij Kortrijk en de kasselrij van de Oudburg te Gent.

Dorp ontstaan rond het heerlijke kasteel, opklimmend tot de 12de eeuw. De oudst gekende heer van Poeke is Steppo (1139). Het kasteel speelde als versterkte burcht een belangrijke rol in de verdediging van de Leievallei bij de opstand van de Gentenaars tegen de hertog van Bourgondië, Filips de Goede. Het kasteel werd in deze strijd volledig verwoest in 1453 en slechts in de 17de eeuw heropgebouwd. Het adellijke geslacht van Poeke, uitgestorven in 1563, werd in 1597 opgevolgd door de familie Preudhomme d'Hailly, barons van Poeke en burggraven van Nieuwpoort, als feodale heren van Poeke. Zij werden in 1872 als kasteelheren opgevolgd door Pycke de Peteghem (tot 1955). De kasteelheren van Poeke bleven tot in de 20ste eeuw in grote mate het dorpsleven beheersen.

Ook de stichting van de parochie Poeke is te danken aan de heer van Poeke. De eerste heer van Poeke liet hier vermoedelijk in de 12de eeuw op zijn domein het eerste kerkje bouwen. Ook de barons van Poeke traden op als weldoeners voor het parochiaal leven. De parochie Poeke, ontstaan uit afsplitsing van omliggende oudere parochies was veel kleiner den de baronie. De parochie behoorde voor 1559 tot het bisdom Doornik, en na de oprichting van de nieuwe bisdommen tot het bisdom Brugge en sinds 1801 bisdom Gent. De driebeukige gotische hallekerk werd in 1842 vervangen door een sober neoclassicistisch kerkje.

Van het leenhof van Poeke hingen talrijke lenen af. Van het leenhof van Bellem-Schuurvelde met zetel op het Goed te Schuurvelde in Lotenhulle, hingen in Poeke twee lenen af: de heerlijkheid van Ter Eken en een deel van het Goed te Leurebroek. Van het leenhof van Hamme (zetel te Pittem) waren vijf achterlenen in Poeke.

De bodem van Poeke, met vruchtbare zandleemgronden aan de Poekebeek, werden al vroeg ontgonnen. Tot de oudst ontgonnen gronden van Poeke behoren de kouters van de kasteelhoeve, deze bij de Baenstede en rond het Goed te Leurebroek. Een tiental grote hofsteden ontstonden eveneens vroeg en zijn te identificeren met nu nog bestaande omgrachte hoeven.

Poeke is tot van daag een typisch landbouwdorp gebleven met verspreide hoevebebouwing. Het kasteelpark bleef het belangrijkste beeldbepalend element van het landschap en het dorpsgezicht in Poeke en vertoont nog de enige resten van het vroegere rijke bosareaal. Ook het stratenpatroon onderging sinds de 18de eeuw geen ingrijpende veranderingen meer. De kleine dorpskern in de schaduw van de kerk en het kasteel, bestond slechts uit een beperkt aantal woningen in de Ruiseleedsestraat en het begin van de Knokstraat. In de loop van de 19de eeuw volgde een kleine uitbreiding met het beboomde dorpsplein in de richting van het kasteel.

Aan de dorpsgrens met Kanegem werd in 1810 de nog bewaarde en gerestaureerde Hartemeersmolen opgetrokken. Ten zuiden van de dorpskom werd tenslotte een recente inplanting van een sociale woonwijk gerealiseerd. Het fraaie groene dorpsbeeld van weleer verdween met het vellen van de bomen en de aanleg van parkeerplaasten.

  • Rijksarchief Gent, Baronie Poeke, nr. 1. Landtboeck der Prochie Poucques, door Pieter Le Queue, 1763-64.
  • DE POTTER F. - BROECKAERT J., Geschiedenis van de gemeenten der provincie Oost-Vlaanderen , reeks 1, deel 6, Gent, 1864-70.
  • HOSTE I. - STOCKMAN L., Geschiedenis van Poeke, Aalter, 1985.
  • RYSERHOVE A. - DEFRUYT R., Het Aalterse van toen, Brugge, 1984.
  • STOCKMAN L., Poeke , in De Vlaamse Toeristische Bibliotheek, nr. 203, Antwerpen, 1976.

Bron: LANCLUS K. 1989: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie Oost-Vlaanderen, Arrondissement Gent, Kanton Nevele, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 12n1, Brussel - Turnhout.
Auteurs: Lanclus, Kathleen
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties

  • Omvat
    Artemeersmolen

  • Omvat
    Boerenarbeiderswoning

  • Omvat
    Boerenarbeiderswoning

  • Omvat
    Boerenwoning

  • Omvat
    Boerenwoning

  • Omvat
    Boerenwoning

  • Omvat
    Boerenwoning

  • Omvat
    Boerenwoning

  • Omvat
    Boerenwoning met kapel

  • Omvat
    Geboortehuis van Hendrik Van Doorne en klooster

  • Omvat
    Goed te Boris

  • Omvat
    Goed te Hoolbeke

  • Omvat
    Goed ter Eken

  • Omvat
    Hoeve

  • Omvat
    Hoeve Haveskerkegoed

  • Omvat
    Hoeve met losse bestanddelen

  • Omvat
    Hoeve met losse bestanddelen

  • Omvat
    Hoeve met losse bestanddelen

  • Omvat
    Hoeve met losse bestanddelen

  • Omvat
    Hoeve Vette Wee

  • Omvat
    Kasteeldomein van Poeke

  • Omvat
    Kasteeltje Goed te Landschoot met omwald neerhof

  • Omvat
    Knokstraat

  • Omvat
    Kouterlandschap Kanegem met Neringbeek-Reigerbeekvallei

  • Omvat
    Leurebroekdreef

  • Omvat
    Onze-Lieve-Vrouw van Lourdeskapel

  • Omvat
    Poekedorpstraat

  • Omvat
    Treurbeuk Gezelleboom

  • Omvat
    Vallei van de Poekebeek met kasteeldomein van Poeke

  • Omvat
    Zichtas met bruine beuken kasteeldomein Poeke

  • Is deel van
    Aalter


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Poeke [online], https://id.erfgoed.net/themas/14194 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.