erfgoedobject

Parochiekerk Pius X

bouwkundig element
ID
11581
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/11581

Juridische gevolgen

  • is aangeduid als vastgesteld bouwkundig erfgoed Parochiekerk Pius X
    Deze vaststelling is geldig sinds

  • is aangeduid als beschermd monument Parochiekerk Pius X
    Deze bescherming was geldig van tot

Beschrijving

Parochiekerk in brutalistische stijl aan de Groenenborgerlaan, naar ontwerp van architecten Paul Meekels en Lode Wouters uit 1961. Oorspronkelijk ontwerp van 1961 herzien in functie van de veranderende liturgie.

De parochie van Pius X werd in 1960 opgericht na verzoek van de kardinaal voor de oprichting van een ‘annexe’ voor de omgeving van de toenmalige spoorweg en het Sint-Augustinusziekenhuis. Als bouwheer voor de parochiekerk Pius X trad de Kerkfabriek Pius X op, toenmalig parochiepriester was R. Meyer. De inzegening van de voltooide parochiekerk Pius X gebeurde op 16 december 1967.

De parochiekerk Pius X behoort tot het vroege oeuvre van Paul Meekels, ontworpen net na zijn stage bij Léon Stynen midden jaren 1950. Een rationeel minimalisme, bepaald door ruimtelijke helderheid, constructieve logica en een economie van materialen en middelen, vormt de rode draad in zijn veeleer bescheiden oeuvre, resultaat van een doorgedreven ontwerpfilosofie. Op het vlak van de kerkenbouw liet hij zich een eerste maal opmerken met de tweede prijs ex aequo in de architectuurwedstrijd Pro Arte Christiana van 1959, een ontwerp dat later aan de basis lag van de parochiekerk Sint-Jozef Ambachtsman in Mol-Ginderbuiten, opgetrokken in 1967-1968. De parochiekerk Pius X keert op bescheiden schaal terug in de sterk verwante, later ontworpen kerken van Borsbeek en Deurne.

Met deze parochiekerk realiseerde Paul Meekels een van de meest karaktervolle religieuze gebouwen uit de naoorlogse periode in het Antwerpse. Het modern kerkgebouw op rechthoekige plattegrond wordt gedomineerd door een grote open liturgische ruimte. Daarnaast bevindt zich aan de noordkant van de kerk ook een kleinere doopkapel, een credozaal en een centraal tochtportaal, alsook de trappen naar het balkon. Aan de zuidkant van de liturgische ruimte bevindt zich de sacristie en een catecheselokaal.

De gesloten gevels opgetrokken uit rode baksteen zijn geplooid omwille van twee redenen, namelijk om stabiliteit te verzekeren, alsook voor een plastische expressie van de wandopbouw. De lichtinval wordt verzekerd door vensters tussen de twaalf betonnen balken van de dakconstructie, waardoor het plafond een zwevende indruk krijgt. Dit is duidelijk geïnspireerd op de Chapelle Notre-Dame du Haut in Ronchamps van Le Corbusier. Er gebeurden een aantal ingrepen om een degelijke akoestiek te verzekeren voor muziekuitvoeringen. Zo werd de zoldering opgebouwd uit gewelfde panelen, wat ook terugkomt bij de latere parochiekerk De Blijde Boodschap. Nog een andere ingreep om akoestische redenen is het balkon dat opgehangen werd aan de dakconstructie.

De binnenruimte bevat een kenmerkende hellende vloer om het altaar voor iedereen zichtbaar te maken in het kader van het Tweede Vaticaans Concilie. Het sobere altaar is opgesteld op een platform uit blauwe hardsteen tegen de zuidwand van de kerk, met aan de linkerkant een ruimte voorzien voor het zangkoor. De wanden van het interieur zijn ingevuld met metselwerk van witte steen, wat bijdraagt tot de sobere, introverte sfeer van dit kerkgebouw.

Paul Meekels en Lode Wouters ontwierpen zelf het meeste meubilair, zoals de knielbanken, die later vervangen werden door comfortabelere exemplaren met polyester zitkuipjes. Wel bewaard zijn de doopvont uit roestvrij staal en de vier biechtstoelen tegen de westelijke wand. De deuren van de biechtstoelen zijn opgebouwd uit gelijmde latten van verschillende lengte met onregelmatige openingen, wat zorgt voor een plastisch effect. De kerk biedt plaats aan een 700-tal gelovigen op het gelijkvloers en een 300-tal op het balkon.

Aan de noordkant bevindt zich een losstaande klokkentoren van 30 meter hoogte opgetrokken uit getorste betonvlakken met onderaan een luifel en bekroond met een aluminium kruis.

  • Stadsarchief Antwerpen, bouwdossiers 222#1237 en 238#11651.
  • VAN PASSEN R., Geschiedenis van Wilrijk, Wilrijk, 1982, 404.

Auteurs: Hooftman, Tobias
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Parochiekerk Pius X [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/11581 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Stad Antwerpen

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.