Algemene situering

Classicistische kruiskerk met ommuurd kerkhof, gelegen aan de zuidzijde van het dorpsplein. De zone staat op de bodemkaart aangeduid als "OB". Er werd nog geen archeologisch onderzoek uitgevoerd op deze site. De kerk is momenteel nog aanwezig in het landschap, terwijl het kerkhof niet meer bovengronds zichtbaar is, maar in gebruik is als park. Op de Ferrariskaart is de kerk afgebeeld. Het (nieuwe) kerkhof is afgebeeld aan de hand van 3 kruizen aan de linkerzijde, dus ten noorden van het gebied. Op de Atlas der Buurtwegen is het kerkhof niet meer aangeduid. Momenteel is dit kerkhof nog met enkele grafstenen zichtbaar aan de randen van de kerk met 19de-eeuwse graftombes van de families Peeters, Stier en Van Havre in de oksel van het noordtransept.

Historiek

Kerk

Kort vóór 1307 kwam een eenvoudige met stro overdekte kapel tot stand, ingewijd in 1308 en toegewijd aan de Heilige Drievuldigheid en de Heilige Maagd Maria. De aanwezigheid van een relikwie van de Heilige Leonardus (sinds 1465) verdrong langzamerhand het patroonschap van de Heilige Maagd. Eind 15de eeuw (tussen 1496 en 1503) werd de kerk herbouwd en tussen 1513 en 1515 overwelfd. Tijdens de beeldenstorm (1566) werd de kerk gedeeltelijk afgebrand. Van 1590 tot 1592 werd de kerk herschapen in een versterking en werd het kerkhof met palen omgeven. Door toedoen van Antonio del Rio werd het koor herbouwd na 1566. Een nieuwe sacristie dateert van 1611. De toren werd hersteld in 1613 en de kerkhofmuur werd opgetrokken in 1614. Vermoedelijk dateert het schip van 1792, daarbij zou een gedeelte (drie geledingen) van de oude toren uit de 16de eeuw bewaard zijn, voorzien van een nieuw portaal en vensters. In 1857-1859 werd de kerk vergroot door de opbouw van een nieuw koor en transept naar ontwerp van E. Gife. Nogmaals naar ontwerp van E. Gife werd in 1859-61 de toren verbouwd: verhoogd met een geleding, venster geplaatst boven hoofdingang, nieuw raam in derde geleding en de zij-ingangen verbouwd. Lokalen werden naast de toren verbouwd en aangepast aan de stijl van het schip. Enkele glasramen werden geplaatst in 1927 en 1929 naar ontwerp van E. Bonneure. Oorlogsschade onder meer aan de daken, gewelven en plafonds werden hersteld in 1948-1949. Glasramen naar ontwerp van L. Crespin werden uitgevoerd door firma Blockhuys en geplaatst vóór maart 1951. De kerk werd hersteld (daken, goten en schildering) naar ontwerp van J. Pingnet in 1964-1965. De toren en de westgevel werden hersteld in 1979-1980 naar ontwerp van het architectenbureau J.L. Stynen en H. Van den Berghe met onder meer verwijdering van cementering.

Kerkhof

In de 18de eeuw werd ten noorden van de kerk een nieuwe begraafplaats aangelegd zoals te zien is op de Ferrariskaart (1771-1778). Het oorspronkelijke kerkhof zou zich ten zuidwesten bevonden hebben. Meer informatie is hierover niet tot beschikking. Nog in 1908 besliste de gemeenteraad tot vergroting van het kerkhof. Hoewel in 1912 het kerkhof verkleind werd om de wegen te verbeteren, stond het kerkhof zelf niet ter discussie. In 1928 eiste de buurtspoorweg Antwerpen-Rumst-Mechelen terug een deel van het kerkhof op. Dat lijkt de genadeslag te zijn want in het midden van de jaren 1930 kijkt het gemeentebestuur uit naar een nieuw terrein voor de begraafplaats en in de jaren 1940 is de begraafplaats in de Lindelei een feit. Tegen de jaren 1970 is het oude kerkhof omgevormd als een park met behoud van enkele grafstenen.

Beschrijving

kerk

De plattegrond omvat een driebeukig schip van vijf traveeën. Hierbij bestaat zowel het transept als het koor uit twee traveeën. De kerk bevat rechthoekige sacristieën aan de noord- en zuidzijde van het koor. Het gaat om een bakstenen gebouw op een plint van Ledische zandsteen en met hardsteen voor de venster- en deuromlijstingen. Met een ingebouwde vierkante westtoren van vier geledingen onder ingesnoerde leien naaldspits. De rondboogdeur in geriemde omlijsting is opgebouwd uit sluitsteen en geflankeerd door pilasters met verdiepte schacht, een kroonlijst op gegroefde consoles en gutae. Hier is een steekboogvenster met geriemde omlijsting en voluutvormige neuten aanwezig. Een ander steekboogvenster heeft galmgaten en bestaat uit een vlakke omlijsting aan de hand van sluitsteen. Er zijn steigergaten aanwezig onder de kroonlijst op klossen. De westgevel kent twee secundaire rechthoekige deuren met vlakke pilasters onder een driezijdig fronton op klossen met gutae en twee ovale venstertjes. Het schip heeft een leien schilddak en steekboogvensters in vlakke omlijsting met sluitsteen en omlopende geprofileerde en bepleisterde kroonlijst. Het transept en het koor bevinden zich onder leien zadeldaken en sacristieën onder een half leien schilddak. Onder de daklijst bevindt er zich een bakstenen fries.

Het interieur is bepleisterd en beschilderd met classicistische kenmerken. Het schip bestaat uit rondboogvormige scheibogen op zuilen met een hoge vierkante sokkel en Dorisch kapiteel onder de dekplaat. Het plafond bestaat uit een tongewelf met gordelbogen, nokbalk en paneelwerk die rusten op een sterk geprofileerde kroonlijst met consoles. De zijbeuken hebben een vlakke zoldering.

Mobilair

• Laatste avondmaal, doek, door Godfried Maes, getekend en gedateerd 1693, in gemarmerd houten portiekaltaar.
• Bewening van Jezus, Aanbidding der herders, Aanbidding der wijzen, doek, Vlaamse school, 17de eeuw. Heilige Leonardus van Noblac, paneel, Vlaamse school, 17de eeuw.
• Meubilair. Preekstoel, eik, door Hiëronymus Convent en P. Malderus, gedateerd 1687 (vooraan kuip), hoek transept-schip zuidzijde. Communiebank, eik, Lodewijk XIV-stijl uit de 18de eeuw, gedeeltelijk hergebruikt in nieuw hoofdaltaar.
• Orgel van 1778-79 door Eg. Fr. Van Peteghem uit Gent, orgelkast naar ontwerp van E. Baets uitgevoerd door Simeon Thomas, ombouw in 1868 door H. Mondt-Groenewout en nieuwe kast door schrijnwerker Van Halle.

Bronnen