erfgoedobject

Parochiekerk Onze-Lieve-Vrouw-Hemelvaart met kerkhof

bouwkundig element
ID
14463
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/14463

Juridische gevolgen

Beschrijving

Neogotische kerk omgeven door beboomd kerkhof afgezet met ijzeren hek op laag bakstenen muurtje.

Historiek

De eerste kerk hier ter plaatse, aanvankelijk toegewijd aan de Heilige Lambertus en sedert de 15de eeuw aan Onze-Lieve-Vrouw, zou gebouwd zijn tussen 1225 en 1250; deze werd in loop van de 15de- 16de eeuw vervangen door een grotere kerk die op haar beurt in de 18de eeuw werd aangepast en in 1899-1900 vergroot en vrijwel volledig vernieuwd door architect Jules Bilmeyer; torenspits en westelijk deel van de kerk werden in 1940 vernield en in 1941-43 herbouwd.

Beschrijving

De plattegrond vertoont een georiënteerde kruisbasiliek met westtoren, een schip met zijbeuken van vier traveeën, twee transeptarmen met zijbeuken van drie traveeën en één koor met zijkoren van drie traveeën en driezijdige sluiting; kleine aanbouwsels in zuidelijke kooroksel en in de hoek gevormd door schip en noordelijke transeptarm. Opgetrokken uit baksteen met schaars gebruik van natuursteen voor kordons en speklagen; dakbedekking met leien. Vierkante westtoren van vier gemarkeerde geledingen en achtkantige ingesnoerde spits, geflankeerd door viermaal versneden steunberen en zuidelijke traptoren; bewaarde vroeg-gotische onderbouw zie jaartal 1221 in het gewelf -naar verluidt; in westgevel steekboogpoort waarboven spitsboogvenster; spitse galm- en steigergaten. Middenbeuk, transeptarmen en koor onder zadeldaken met kruisingstoren onder naaldspits; lagere zijbeuken en -koren onder lessenaarsdaken. Alle gevels per travee gemarkeerd door versneden steunberen; puntgevels van de transeptarmen met aandak op schouderstukken. Spitsboogvensters in geprofileerde bakstenen omlijsting gevuld met verschillend maaswerk. Blinde bovenpartij van de koorgevels aan de noordzijde versierd met gekoppelde rondboognissen (overblijfsel van de oude kerk), aan de zuidzijde met overhoekse baksteenfries.

Interieur

Spitsbogen op zuilen met achtzijdige sokkel en dito kapiteel. Overdekking door middel van spits houten tongewelf. Volgens een rapport van F. Donnet van 29 juni 1901 waren er toen nog overblijfselen van muurschilderingen met name rode onregelmatige vlekken met sporen van tekening (deel van hoofd, baard en zo meer) op vijf kolommen en wijdingskruisen versierd met leliebloemen, alles uit de 15de eeuw; deze schilderingen zijn sedertdien overschilderd.

Mobilair

Geschilderd middenstuk van retabel met voorstelling van Kruisafneming, 15de eeuw; voorts schilderijen uit de 17de, 18de eeuw en de 20ste eeuw. Houten Onze-Lieve-Vrouwebeeld uit de 17de eeuw; houten beelden van Sint-Franciscus Xaverius en Sint-Willibrordus uit de 18de eeuw: retabel van de Passie, circa 1900; retabel van Sint-Antonius van Padua en Onze-Lieve-Vrouw door de gebroeders Van Mierlo, respectievelijk 1903 en 1905; triomfkruis, mogelijk met 15de-eeuwse corpus en nieuw kruis met op de hoeken geschilderde symbolen van de evangelisten, gepolychromeerd hout. Koorgestoelte uit de 17de en 18de eeuw; kerkmeestersbank uit de 18de eeuw, preekstoel uit de 18de eeuw; biechtstoelen uit de 17de en de 18de eeuw; arduinen doopvont uit de 15de eeuw; grafstenen uit de 17de en de 18de eeuw en epitafen uit de 19de eeuw.

  • Provinciaal Archief Antwerpen, Kerken, Wuustwezel, Onze-Lieve-Vrouw.
  • LEURS S., De kerk te Wuustwezel, in Wetenschappelijke Tijdingen, jaargang XVII, nummer 5, juni 1957, kol. 357-363.
  • Provincie Antwerpen. Bulletijn van het Comiteit van Briefwisselende Leden der Koninklijke Commissie van Monumenten en Landschappen, 1900-04, Ve boek, p. 242-249.

Bron: PLOMTEUX G., STEYAERT R. & WYLLEMAN L. 1985: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie Antwerpen, Arrondissement Antwerpen, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 10n3 (Ru-Z), Brussel - Gent.
Auteurs: Plomteux, Greet
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Aanvullende informatie

Kerkhof

Meermaals uitgebreid omheind en vergroend kerkhof aansluitend bij de parochiekerk. Er bleven graftekens bewaard van het midden van de 19de eeuw tot vandaag.

Historiek

De kerk met omringend kerkhof staat afgebeeld op de laat-18de-eeuwse Ferrariskaart. Het kerkhof is dan deels ommuurd en ten noorden en zuiden staan er gebouwen tegen het kerkhof aangebouwd. Op de Atlas der Buurtwegen uit 1840 is duidelijk te zien dat de kerk ten noordoosten aansluit bij het dorpsplein van Wuustwezel en ten noordwesten toegankelijk is via een weg.

Het kerkhof werd tussen 1844 en 1994 meerdere keren vergroot. In 1844 werd het kerkhof vergroot door samenvoeging met een open terrein van de naastliggende school. De huizen ten noorden van het kerkhof werden in 1867-1873 verworven en meteen gesloopt. Het kerkhof werd toen naar het noorden vergroot en de bestaande omheiningsmuur werd in die jaren hersteld en verlengd over de lengte van de gesloopte panden. Een ijzeren hek werd geplaatst. Bij de heropbouw van de kerk in 1899-1900 werd mogelijk ook het kerkhof heringericht. Een foto uit 1901 toont het ommuurde kerkhof, de kerkhofmuur en een toegangshek. Er stonden geen planten op het kerkhof. Tussen 1913 en 1927 en 1949-1967 werd het kerkhof naar het zuiden uitgebreid. De omheiningsmuur werd elke keer terug verlengd. In de naoorlogse periode werd het kerkhof ook opnieuw aangelegd. Op een luchtfoto uit 1971 is te zien dat een haag het centrale noord-zuid lopende pad afboorde en dat het kerkhof omzoomd was met populieren. In de jaren 1980 stonden er ook ten noorden van de kerk verspreid bomen. In 1970 en 1994 werd de begraafplaats een laatste keer naar het zuidwesten uitgebreid. In 2015 werd de begraafplaats deels geruimd.

Beschrijving

Met een gietijzeren hek, een bakstenen muur en een haag omheind, vergroend en deels geruimd kerkhof. Het hek met gietijzeren, op vlammen uitlopende hekpijlers steunt op een bakstenen plint met hardstenen afgeschuinde dekstenen. Ten noorden, aansluitend op het dorpsplein staat het hekken uit 1873. Het wordt geflankeerd door een kleiner ijzeren hekken. Ten oosten is er een derde ijzeren hekken, opgehangen aan een bakstenen hekpijler. De naoorlogse uitbreidingen worden gekenmerkt door lijnaanplantingen met buxushagen, rode en noorse esdoorn en leilinde.

Tegen het kerkkoor staat een calvarie met op een plint een rotspartij een gekruisigde christus, Johannes en Maria. Onder het kruis staat een slang en een dooshoofd afgebeeld, verwijzend naar de zondeval.

De oudste grafstenen staan tegen de kerkgevel. In 1824 werd de grafkelder en bijhorend grafteken voor de familie Vinck opgetrokken. Bovenaan staat het wapenschild van Gericke Van Herwijnen en onderaan staat de wapenspreuk van Vinck: Labor Constantia Integritate. Tegen de noordelijke transeptgevel staat het familiegraf Robrecht De Kerchove d’Exaerde dat opgebouwd is uit een zerk met kruis en een stèle met het wapenschild van de familie. Eveneens tegen de noordelijke kerkmuur staat een eclectische stèle met naar boven toe verjongend lichaam op een sokkel en gebogen kop bekroond met een kruis. De stèle is gedecoreerd met een immortellenkrans. De grafplaat van een priestergraf werd in de muur gemetseld. Ten slotte staan nog steeds tegen de kerkmuur twee Heldenhuldezerken uit 1919 voor Carolus Van Den Buys en Jaak Van Grootel.

Op het kerkhof bleven vrijstaande graftekens aan de noordoostzijde van het kerkhof bewaard. Het gaat voornamelijk om hardstenen graftekens uit de vroege 20ste eeuw en het interbellum in de typische vormgeving voor die periode: boomstamkruisen op rotspartijen, kruisvormige stèles met graftuinen, zerken met stèles, cippes. Ze zijn opgetrokken in neoclassicisme, eclecticisme, sobere art deco en modernisme.

De uitbreiding ten zuiden is grotendeels geruimd en ingegroend. De bewaarde graftekens dateren uit het interbellum en de naoorlogse periode. De nog herkenbare rijen met graven herbergen voornamelijk modernistische hardstenen en granieten graftekens van het kruis-met-zerk-type of stèle-met-zerk-type. Soms worden hardsteen en graniet gecombineerd. Tekstplaten in marbriet zijn soms op de stèle aangebracht.

Er bleven tevens negen graven bewaard van Britse soldaten die sneuvelden tijdens de bevrijding van Wuustwezel in 1944. Hun graf is gemarkeerd met de typische natuurstenen stèles van de Commonwealth War Graves Commission.

Het plaatsbezoek vond plaats in 2016.

  • Atlas van de Buurtwegen, opgesteld naar aanleiding van de wet op de buurtwegen van 10 april 1841, schaal 1:2.500 (overzichtsplannen schaal 1:10.000).
  • Kabinetskaart van de Oostenrijkse Nederlanden voor Zijn Koninklijke Hoogheid de Hertog Karel Alexander van Lotharingen, Jozef Jean François de Ferraris, Koninklijke Bibliotheek van België, uitgegeven in 1770-1778, schaal 1:11.520 herleid naar 1:25.000.
  • Topografische kaarten van België, Eerste Editie, Krijgsdepot, uitgegeven in 1865-1880, schaal 1:20.000.
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Relaties


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Parochiekerk Onze-Lieve-Vrouw-Hemelvaart met kerkhof [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/14463 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.