erfgoedobject

Sint-Pietersburcht met omgrachting

bouwkundig / landschappelijk element
ID
200451
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/200451

Juridische gevolgen

Beschrijving

Voormalige schans van Puurs, deel van de derde verdedigingsgordel rond Antwerpen, gesitueerd tussen de forten van Liezele en van Bornem, opgetrokken in 1912. Bestaande uit een betonnen redoute met centrale inkom en een vooruitgeschoven geschutskoepel. Aan de naar de aanvaller gerichte zijde overdekt met aarde. In 1954 aangekocht door de parochie, vanaf 1990 onder het beheer van het Sint-Jan-Berchmansinstituut. Ingericht als recreatiedomein met speeltuin en cafetaria. Bunker ten noordoosten van gebouwen en andere elementen, met vermelding van specifieke kenmerken

In het midden van de negentiende eeuw werd besloten Antwerpen uit te bouwen tot militair bolwerk en nationaal zwaartepunt van het Belgische verdedigingssysteem. Daartoe werd na de wet van 1859 een nieuwe omwalling gebouwd rondom de stad evenals een vooruitgeschoven gordel van acht forten. Vooral door de snelle ontwikkeling van de artillerie verouderde dit verdedigingssysteem tijdens de tweede helft van de negentiende eeuw en werd de Vesting Antwerpen meermaals aangepast en uitgebreid. Uiteindelijk besloot men het versterkte kamp uit te breiden tot aan de Rupel-Netelijn; gezien de financiële toestand werden enkel de bruggehoofdforten te Lier en Walem opgetrokken in de periode 1878-1883. In 1906 werd een wet gestemd die voorzag in de nodige kredieten ter voltooiing van de nieuwe fortengordel. Op deze zogenaamde Hoofdweerstandsstelling werden de oudere werken van Walem en Lier gemoderniseerd en tegelijkertijd werden elf nieuwe forten, waaronder Breendonk, Bornem en Liezele, evenals twaalf nieuwe schansen waaronder in 1912 de Sint-Pietersburcht van Puurs en de schans van Kalfort gebouwd. In principe was er elke vijf kilometer een fort met telkens een schans ertussen; de onmiddellijke omgeving werd uitgeroepen tot non-aedificandi-zone. De werken gestart in 1907-1908, waren nog niet volledig voltooid bij het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog. Men onderscheidde forten van de eerste en de tweede orde; het verschil lag hierin dat de forten van tweede orde, waaronder Breendonk, Liezele en Bornem, minder zwaar bewapend en kleiner waren. Daarnaast werden ze chronologisch ingedeeld in groepen volgens de bouwperiode. Zo behoort Walem tot de eerste, Breendonk tot de vierde en Bornem tot de vijfde groep.

De omgeving van de forten werd in 1914 om militaire redenen systematisch met de grond gelijk gemaakt. In 1917 bouwden de Duitsers bunkers tussen de forten; tussen Schelde en Zenne waren er dat honderdvijfentwintig. Na de Tweede Wereldoorlog verloren de forten geleidelijk hun militaire betekenis; door de toekenning van nieuwe functies bleef het omgrachte gebouwenbestand in Walem, Breendonk en Liezele nagenoeg bewaard; het fort van Bornem werd reeds ontmanteld tijdens de Eerste Wereldoorlog en is heden een recreatiegebied voor sportvissers. Het oorspronkelijk bakstenen fort van Walem, Koning Albertstraat, een sperfort van de eerste groep (1870/1890), vertoont nog veel gelijkenis met de forten van de binnenste fortengordel met hoofd- en schouderhoekcaponnières. De betonnen forten van Breendonk en Liezele hebben samengevoegde caponnières. Het fort van Breendonk, berucht als concentratiekamp tijdens de Tweede Wereldoorlog, werd in 1948 uitgeroepen tot Nationaal Gedenkteken.


Bron: Beschermingsdossier DA002100
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Aanvullende informatie

De schans vormt een bebost element omgeven door akkers en weilanden. De gracht rondom wordt gemarkeerd door een bomenrij op beide oevers.

Auteurs: Verdurmen, Inge
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Relaties


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Sint-Pietersburcht met omgrachting [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/200451 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.