erfgoedobject

Gedenkteken voor de Belgische en geallieerde piloten van beide wereldoorlogen

bouwkundig element
ID
201450
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/201450

Juridische gevolgen

Beschrijving

De miniatuurvuurtoren ter ere van de Belgische en geallieerde piloten staat op een rotonde op het kruispunt van de Jaak Van Buggenhoutlaan en de Leopold III laan, vlakbij de Zuid-Abdijmolen, op circa 1700 meter ten noordwesten van Koksijde-dorp.

Historiek

Op 12 augustus 1951 werd het gedenkteken ter ere van de Belgische en geallieerde vliegeniers op de rotonde nabij de Zuidabdijmolen ingewijd. Het gedenkteken neemt de vorm van een vuurtoren aan. Een vuurtoren vormt een baken aan de kust en staat dus als symbool voor de kust. De bas-reliëfs van het gedenkteken zijn van de hand van beeldhouwer Witterwulghe.

In 2004 werd een gedenkplaat toegevoegd door het gemeentebestuur van Koksijde en de Vriendenkring der Oudgedienden van het Kwartier Koksijde (VOK Koksijde).

De reden waarom in Koksijde een gedenkteken voor de Belgische en geallieerde piloten uit de Eerste en Tweede Wereldoorlog werd opgericht, is te vinden bij de aanleg van militaire vliegvelden in Koksijde tijdens beide wereldoorlogen. Vandaag de dag is in Koksijde nog steeds een militaire basis met vliegveld operationeel.

Het vliegwezen stond aan het begin van de oorlog nog in zijn kinderschoenen. Toen de oorlogsdreiging toenam, begonnen de verschillende partijen in Europa het vliegtuig als een mogelijk strijdmiddel te beschouwen. Voordien werd het vliegen voornamelijk als een sport gezien.

Op 16 april 1913 werd in België de 'Compagnie des Aviateurs' opgericht, die opgedeeld werd in verschillende escadrilles. Bij het uitbreken van de oorlog was de organisatie en de uitrusting van het Belgische militaire vliegwezen nog zeer beperkt. In augustus 1914 telde België amper 37 militaire piloten, naast 8 gemobiliseerde burgerpiloten. Het Belgische vliegwezen zou zich tijdens de oorlog sterk ontwikkelen, dankzij reorganisaties, aanpassingen en verbeteringen aan de toestellen en de bewapening, de uitbreiding van het aantal vliegvelden, enz. Ook in de andere landen zou het vliegwezen tijdens de Eerste Wereldoorlog volwassen worden en een fundamentele rol gaan spelen in de oorlogvoering: vliegtuigen werden ingezet voor verkenningsvluchten om de vijandelijke stellingen in kaart te brengen. Geleidelijk aan werden ze uitgerust als gevechtsvliegtuigen en evolueerden ze als een zelfstandige strijdmacht die de vijand ging bombarderen en een verbeten luchtoorlog met vijandelijke vliegtuigen uitvocht.

De job van piloot sprak algauw tot de verbeelding van velen. De taak was bijzonder riskant en zwaar, maar bovenal sensationeel en avontuurlijk. De piloten groeiden uit tot ware helden, zeker als ze heel wat overwinningen op hun conto konden schrijven.

In Koksijde werd vanaf het voorjaar van 1915 gestart met de aanleg van een militair vliegveld in de nabijheid van de abdijhoeve Ten Bogaerde. Drie escadrilles bezetten het terrein, terwijl ook Franse en Britse eenheden er gebruik van maakten. Toen het vliegveld vanaf 1916 steeds meer onder Duits vuur kwam te liggen, werden de smaldelen geleidelijk aan overgebracht naar De Moeren. Na de wapenstilstand werd even overwogen om het militaire vliegveld om te bouwen tot een burgerlijk vliegveld.

In oktober 1940 begonnen Duitse troepen met de bouw van een nieuw vliegveld op de landbouwgronden aan de oostkant van de huidige Ten Bogaerdelaan. Zowel Duitse manschappen als burgers werden er tewerkgesteld. Koksijde werd een reserveluchthaven die alleen sporadisch intens gebruikt werd. Er werd een afdeling luchtafweer gestationeerd. Het vliegveld werd tijdens de Tweede Wereldoorlog meermaals gebombardeerd, met militaire en burgerlijke slachtoffers tot gevolg. Zo raakte het deels verwoest ten gevolge van een zware aanval van de Britse R.A.F. op 21 januari 1944. De Duitse overheid eiste meer dan 3000 arbeiders op om de herstellingswerkzaamheden uit te voeren. Tijdens een nieuwe geallieerde aanval op 8 april 1944 lieten 30 lokale burgers het leven. Vanaf maart 1945 werd het vliegveld gebruikt als uitvalsbasis voor bombardementen op Duitsland.

Het vliegveld werd na de oorlog door het Belgische Leger verder uitgebouwd en is vandaag de dag nog steeds operationeel.

Beschrijving

Op een vierkant platform met enkele treden staat een miniatuurvuurtoren op een vierkante tweedelige sokkel, die onderaan uit gele baksteen is opgebouwd en voorzien is van een toegangsdeur en daarboven uit vier verdiepte panelen uit witte natuursteen met geprofileerde omlijsting. De eigenlijke toren, die naar boven toe verjongt, bestaat uit verticale banden gele baksteen, afgewisseld met verdiepte, wit beschilderde stroken. De toren wordt bekroond met een achthoekige houten seinkamer voorzien van vensters en bedekt met een tentdak.

Op de voorkant, in uitgehouwen en blauw geschilderde letters: '1914-1918','1940-1945', 'Aan de Belgische en Geallieerde Vliegers', 'Als een meeuw uit een storm-zwerk is hij gevallen', 'K. Van de Woestijne'. Op de achterkant: 'Aux héros de l'air belges et alliés qui vainquirent ou moururent dans le ciel de Coxyde', 'To the belgian and allied airmen who fell fighting for liberty'. Op de linkerkant: vlakreliëf met gevleugelde overwinningsgodin voor enkele vliegtuigen uitvliegend. Op de rechterkant: vlakreliëf met zittende vrouw met kind, wijzend naar een vliegtuig dat uit de lucht neerdaalt.

Hoogte 1820 centimeter x Ø 1865 centimeter

Uitvoering: Witterwulghe (beeldhouwer) (gesigneerd)

Op de sokkel, onder de Nederlandstalige tekst, een zwart marmeren gedenkplaat met daarop 2 kentekens (Belgische luchtmacht en VOK Koksijde) en ertussen '1944-2004', 'Als blijvende hulde aan alle militaire vliegeniers en grondpersonneel [sic] van de vliegbasis van Koksijde, overleden in België en het buitenland, gebracht door het gemeentebestuur van Koksijde en de Vriendenkring der Oudgedienden van het Kwartier Koksijde (1984-2004)' (witte letters). Hoogte 52,5 centimeter x lengte 75,5 centimeter

  • S.N. 2001: Ten Bogaerde, Gidsenkring Westhoek Infoblad, XXXVII.1.
  • S.N. 2004: Koksijde - St.-Idesbald - Oostduinkerke - Wulpen. 60 jaar na de bevrijding 1944; 90 jaar na het begin van de oorlog 14- 18, Koksijde.
  • BIJNENS B. & LUST B. 1985: Koksijde. Historische gegevens en wetenswaardigheden. Een toeristische gemeente, Koksijde.
  • DENECKERE B. 1998: Luchtoorlog boven West-Vlaanderen 1914-1918, Kortrijk.
  • ENGELEN C. & MARX M. 2002: Beeldhouwkunst in België vanaf 1830, Brussel.
  • JACOBS M. 1996: Zij die vielen als helden... Inventaris van de oorlogsgedenktekens van de twee wereldoorlogen in West-Vlaanderen, deel 2, Brugge.
  • LAMPAERT R. 1997: Van pionier tot luchtridder. De geschiedenis van het Belgisch Militair Vliegwezen voor en tijdens de Eerste Wereldoorlog, Erpe-Mere.
  • PAS W. & G. 2000: Biografisch lexicon plastische kunst in België. Schilders, beeldhouwers, grafici. 1830 – 2000, Antwerpen.
  • PIRON P. 1999: De Belgische beeldende kunstenaars uit de 19de en 20ste eeuw, Brussel.

Bron: Onroerend Erfgoed West-Vlaanderen, Beschermingsdossier DW002436, Oorlogsgedenktekens te Koksijde (DECOODT H., 2009)
Auteurs: Decoodt, Hannelore
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Gedenkteken voor de Belgische en geallieerde piloten van beide wereldoorlogen [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/201450 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.