erfgoedobject

Kasteeldomein Baesveld

bouwkundig / landschappelijk element
ID
209813
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/209813

Juridische gevolgen

Beschrijving

Nummer 2: kasteel en park zogenaamd "Baesveld" met bijhorende oranjerie en hoeve (nu Baesveld nummer 4). Domein gelegen ten zuiden van de Kerkebeek, met hoofdtoegang vanaf de Ruddervoordsestraat via een beukendreef die recht op het kasteel uitgeeft. Opgenomen door de gemeente Zedelgem op de lijst van het erfgoed op haar grondgebied.

Historiek. Kasteel opgericht op voormalig veldgebied, genaamd "Baesveld-Merkemveld" aangekocht door de familie van Outryve de Merckem. Dit veldgebied in de zuidhoek van Loppem is een uitloper van het grote Bulskampveld (zie Beernem) en wordt vanaf het einde van de 18de eeuw uitgebaat als bos.

Françoise van Outryve de Merckem huwt met Patrice de Coninck, minister onder koning Willem I (in de Hollandse periode tussen 1815 en 1830). Deze de Coninck bouwt in de bossen een jachtpaviljoen dat hij "Baesveld" noemt. Na de onafhankelijkheid van België in 1830 wordt Aloïs de Vrière de nieuwe eigenaar. Hij zou een belangrijke rol hebben gespeeld bij de onafhankelijkheid en een persoonlijke vriend zijn van koning Leopold I.

Afgebeeld op het primitief kadasterplan (circa 1830) en op de Atlas der Buurtwegen (1845) aangeduid als "Château de la Douairière Deconinck". Volgens De Flou komt voor het eerst in 1835 het toponiem Baes-veld voor.

Tussen 1850 en 1852 wordt in opdracht van Adolphe de Vrière het bestaande huis verbouwd tot een kasteel. Een afbeelding uit die periode toont het kasteel uitgewerkt in een middeleeuwse stijl met gekanteelde muren, trapgevels en arkeltorentjes. Er volgen een aantal uitbreidingen. Aanzienlijke vergroting van het kasteel in 1867, tevens wordt de oranjerie met ommuurde moestuin opgetrokken. De kapel wordt voor het eerst vermeld in 1873.

Een volgende uitbreiding, geregistreerd in 1879, behelst de noordoostelijke en de zuidelijke erkers, ook de oranjerie wordt verbouwd en er worden drie serres toegevoegd. De hoeve ten zuiden van het kasteel zou er al staan in 1875. De noordwestelijke hoektoren wordt tegen het kasteel aangebouwd in 1894.

Circa 1900 worden kasteel, bossen, landerijen en pachthoven openbaar verkocht ten voordele van de schuldeisers van Raoul de Vrière, De koper is Gaston de Kerchove d’Ousselghem. Deze laat vóór 1907 aan de zuidkant een erker en een gaanderij bijbouwen. Ook de kapel en de hoeve worden vergroot. Tijdens de Eerste Wereldoorlog fungeert het kasteel als verblijfplaats voor Duitse officieren. Onder andere keizer Wilhelm II zou hier verblijven. Aan de oranjerie wordt een serre afgebroken, een bestaande omgevormd tot landgebouw en een nieuwe serre opgetrokken.

Na de dood van baron de Kerchove d'Ousselghem worden het kasteel en de onmiddellijke parkomgeving eigendom van de familie Joly-Janssens de Bisthoven. De rest van het domein wordt verkocht aan een viermanschap, die elk hun deel in de loop der jaren verkavelen.

Heden hoort het zuidwestelijk deel van het domein bij kasteel "Baesveld" met voormalige kasteeltoegang gemarkeerd door bakstenen pijlers ter hoogte van de Zeedijkweg (zie Zeedijkweg). De hoeve (Baesveld nummer 4) en oranjerie (zie Merkemveldweg nummer 28) zijn afgescheiden van het kasteeldomein.

Bijna 40 ha bos is in het gewestplan voorzien voor verblijfsrecreatie. Sinds 1984 wordt 12 ha als gemeentedomein beheerd door de gemeente Zedelgem, die het domein stelselmatig uitbreidt. Hiernaast zijn VVKSM, Natuurpunt inZICHT en Toerisme Vlaanderen belangrijke boseigenaars in het domein.

Sedert het begin van de jaren 1980 standplaats van "Hopper Jeugdverblijf Merkenveld" beheerd door de vzw Scouts en Gidsen Vlaanderen met gebouwen uit de jaren 1980-1990, de vzw beschikt over 30 ha in gebruik als speelbos en kampeerweide.

Beschrijving. Kasteel opgetrokken in een historiserende stijl geïnspireerd op de Vlaamse renaissance. Rode baksteenbouw gecombineerd met kalkzandsteen voor de doorlopende banden, hoekkettingen en diverse sierelementen.

In kern eventueel opklimmend tot voor 1830. Huidig uitzicht in belangrijke mate uit de periode 1850-1852 getypeerd door gekanteelde borstweringen, trapgevels, getrapte dakvensters en getorseerde rookkanalen. Opvallend is de uitbreiding aan de noordgevel (1879), versierd met een rondboogfries op consoles, rondboogveld met bas-reliëf, medaillons en het achthoekige traptorentje. De veelhoekige erkeruitbouwen toegevoegd in de tweede helft van de 19de eeuw en circa 1907 bestaan uit een of twee bouwlagen en hebben een gekanteelde borstwering. Voorts rechthoekige vensters onder druiplijsten, sommige met kozijnen, andere met T-ramen en met kleine roedeverdeling in de bovenlichten. Terras aan de westkant van circa 1907, uitgewerkt als rondbooggalerij steunend op ronde zuilen en met boventerras met balustervormige balustrade op de pijlers bekroond met vazen. Interieur met traphal met dubbele bordestrap in neorenaissancestijl.

Park. De omgeving bestaat op het einde van de negentiende eeuw uit een park, boomgaarden en moestuin nabij het kasteel zelf, bossen met geometrisch drevenpatroon, en enkele open landerijen ten westen en zuidwesten van het kasteel (momenteel bos).

De moestuin situeert zich ten noorden van het kasteel. De muur en oranjerie (zie Merkemveldweg nummer 28) zijn bewaard gebleven.

Park in een landschappelijke stijl (typisch voor de 19de eeuw) met open graspartijen, vijver en padenstructuur, allen met grillige en natuurlijk aandoende vormen. In de graspartijen en langs de randen met parkbos, ook solitaire bomen of bomengroepen. Het kasteeldomein is zeer besloten door het omgevende bos.

Bezoek aan het kasteel en het park was niet toegelaten.

Nummer 4: hoeve ten zuiden van het kasteel gelegen. Hoevegebouwen eveneens in een historiserende stijl opgetrokken. Bezoek was niet toegelaten.

  • KADASTERARCHIEF WEST-VLAANDEREN TE BRUGGE, 207: Mutatieschetsen, Zedelgem, 1853/20, 1873/3, 1879/6, 1895/6, 1900/6, 1905/5, 1907/20, 1944/5.
  • DECEUNINCK V., Zedelgem gedurende de Eerste Wereldoorlog, in Zilleghem. Handelingen van de Kring voor heemkunde en geschiedenis pastoor Ronse, jg. 12, nr. 2, 1991, p. 67-80.
  • DHONT A., VERVENNE A., Geschiedenis van Loppem, 1974, p. 105.
  • MULDER C., Bosleerpad Merkemveld, Zedelgem, 2002.
  • POLLET J., Zedelgem onder Duitse bezetting 1914-1918. Het laatste oorlogsjaar 1918, in Zilleghem. Handelingen van de Kring voor heemkunde en geschiedenis Pastoor Ronse, jg. 15, nr. 1, 1994, p. 15.
  • VAN DE PUTTE F., Souvenirs de voyage. Etudes de paysages d'après nature, Brugge, s.d.

Bron: VAN VLAENDEREN P. & VRANCKX M. 2010: Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie West-Vlaanderen, Gemeente Zedelgem met deelgemeenten Aartrijke, Loppem en Veldegem, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen WVL47, onuitgegeven werkdocumenten.
Auteurs: Van Vlaenderen, Patricia; Vranckx, Martien
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Aanvullende informatie

Labyrint en ijskelder

In het kasteeldomein Baesveld liggen -onder bos- de restanten van een mysterieus labyrint. Het betreft een cirkelvormig labyrint met een diameter van 92 meter en telt elf concentrische cirkels in de vorm van uitgegraven greppels op regelmatige tussenafstanden, ontdekt in 2008. In het midden van het labyrint bevindt zich een cirkelvormig rustpunt met een diameter van 8 meter, omgeven door beuken, die vroeger vermoedelijk als een compacte haagstructuur waren gesnoeid en bijgevolg een prieel kunnen hebben gevormd. Het labyrint zou in het midden van de 19de eeuw aangelegd zijn door eigenaar Adolphe de Vrière. Hij genoot in Zedelgem bekendheid als liberaal en antiklerikaal burgemeester van 1879 tot 1882. Het labyrint maakte waarschijnlijk deel uit van de romantische parkaanleg. Toch is een labyrint meer dan een bron van verstrooiing of een esthetisch genoegen. Het kreeg vanaf de 18de en 19de eeuw een speciale betekenis in de vrijmetselarij beweging. Voor vrijmetselaars geldt het als een symbool van de zoektocht naar de Waarheid of de Verlichting, een soort spirituele zoektocht naar de zin van het leven. Het labyrint in het domein Baesveld kan dus geïnterpreteerd worden als een maçonniek symbool. Men denkt dat het gaat om een labyrint van het zogenaamde Otfrid-type. Dit soort labyrinten treft men nog aan in Engeland, maar voor België zou het mogelijk zelfs om een uniek voorbeeld kunnen gaan. Mogelijk werd het gebruik van het labyrint reeds voor 1884 opgegeven. Archeologisch onderzoek toonde aan dat het gebied voorafgaand aan de aanleg van het labyrint in gebruik is geweest als akkerland, en daarvoor bestond uit heidegebied.

In het domein bevindt zich verder nog een goed bewaarde ijskelder.

  • BRAET J., met medewerking van DEBOODT D., DENYS P., MAERTENS K. en VANHEVEL A., Het labyrint van het Baesveld, onuitgegeven tekst, Gemeentearchief Zedelgem, 2011, 10.
  • HINSCH MIKKELSEN J., HUYGE J. en LAMBRECHT G., Het labyrint in het Merkemveld te Loppem (Zedelgem), Raakvlak rapport archeologische prospectie met ingreep in de bodem 2014/254 in opdracht van gemeentebestuur Zedelgem, 2016, 34.
Auteurs: Himpe, Koen
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Moestuin en dreef

De ommuurde moestuin met oranjerie ten noorden van het kasteel werd in 1867 opgetrokken. Heden is de moestuin opgedeeld in twee aparte percelen: een oostelijke helft met de voormalige oranjerie (Merkemveldweg nr. 28) en een westelijk deel. In dit westelijk deel werd in 1992 de villa M, een ontwerp van architect Stéphane Beel, opgetrokken (Merkemveldweg nr. 26).

Naast de hoofdtoegang via de Ruddervoordestraat, is het domein toegankelijk via een korte dreef van aan de Zeedijkweg, afgesloten door octagonale bakstenen hekpijlers en geflankeerd door een begeleidend pijlerkapel uit 1919. De dreef is reeds zichtbaar op de Atlas der Buurtwegen.

  • Atlas van de Buurtwegen, opgesteld naar aanleiding van de wet op de buurtwegen van 10 april 1841, schaal 1:2.500 (overzichtsplannen schaal 1:10.000).
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Relaties

  • Omvat
    Hekpijlers bij Merkemveld

  • Omvat
    Oranjerie

  • Omvat
    Pijlerkapel Onze-Lieve-Vrouw

  • Omvat
    Villa M

  • Is deel van
    Baesveld


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Kasteeldomein Baesveld [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/209813 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.