Historiek en context

Feestzaal en theater gebouwd in opdracht van het Onze-Lieve-Vrouwecollege, naar een ontwerp door de architect Rie Haan uit 1955-1956, voltooid in 1957. Voor het nieuwbouwproject werd een herenhuis met koetshuis en stal en een aanpalend burgerhuis gesloopt, in 1881 ontworpen door architect Frans Baeckelmans voor graaf de Bergeyck. Oorspronkelijk deel uitmakend van het jezuïetencollege, was zaal "Elckerlyc" de thuisbasis van het Elckerlyc-genootschap, dat voorstellingen programmeerde door de grootste Nederlandstalige toneelgezelschappen. De Katholieke Film Liga organiseerde filmvoorstellingen voor Antwerpse scholen in de zaal, waar eveneens partijcongressen en televisieopnames door de toenmalige BRT plaats vonden. Sinds 2002 wordt het theater uitgebaat door Studio 100, met onder meer De Komedie Compagnie als vaste speler.

Zaal "Elckerlyc" is representatief voor het naoorlogse oeuvre van Rie Haan, dat de dominante conventionele strekking binnen het modernisme vertegenwoordigt. Stammend uit een familie van goudsmeden, liet hij zich aan het begin van zijn loopbaan begin jaren 1930 opmerken met religieuze toegepaste kunst en architectuur in het kader van de Pelgrimbeweging. Na de oorlog legde Haan zich naast appartements- en bedrijfsgebouwen in het bijzonder toe op de bouw en herinrichting van concertzalen, schouwburgen en bioscopen. Actief over heel België onder meer als huisarchitect van het Pathé-concern, realiseerde hij niet minder dan een 80-tal zalen, waaronder de verdwenen Antwerpse bioscopen "Ciné Rubens", “Quellin”, "Metro", "Savoy" en "Astrid". Tot zijn belangrijkste realisaties behoren de Koningin Elisabethzaal op het Koningin Astridplein, en de Stadsschouwburg op het Theaterplein, de laatste in samenwerking met de architecten Marc Appel en René Verbruggen.

Architectuur

Het complex is opgebouwd uit een ondiepe voorbouw die de inkomhal, de projectiecabine en kantoren herbergt, het auditorium met een foyer onder de gradins, en de toneeltoren. Tussen het eerste concept uit 1955 en de uitvoeringsplannen uit 1956, onderging het ontwerp enkele belangrijke wijzigingen. Zo werd de voorbouw van vijf naar vier verdiepingen teruggebracht wegens het overschrijden van de reglementaire bouwhoogte, en verving een stalen dakspant het oorspronkelijk geplande betonnen boogspant van het auditorium, dat zijn capaciteit wel zag toenemen van 815 tot 945 toeschouwers. Waar Haan oorspronkelijk opteerde voor een veeleer vlakke gevelbehandeling met een horizontale venstergeleding, onderscheidt het uitgevoerde gevelontwerp zich door een nadrukkelijk verticaal ritme. De zes traveeën brede lijstgevel met een natuurstenen parement, beantwoordt door zijn symmetrisch opzet, pilastergeleding en kroonlijst aan een veeleer klassiek schema. Opgebouwd uit een inkomportiek en een bovenbouw in kolossale orde, wordt de middenpartij geflankeerd door rechthoekige lisenen. Daarbij verdubbelt het verticale ritme van de deelpijlers van vier naar acht geledingen, afgelijnd door entablementen. Het oorspronkelijke stalen vensterschrijnwerk is grotendeels bewaard.

Volgens de bouwplannen omvat het door gangpaden in drie beuken opgedeelde auditorium een hellende parterre van 17 rangen, een trappenpartij die in het midden van de zaal uitmondt, en een balkon van 18 gradins. Het auditorium wordt ter rechterzijde geflankeerd door de nooduitgang: oorspronkelijk afgesloten door een bestaand neogotisch zijpoortje van de aanpalende jezuïetenkerk, werd dit laatste in 1959 door Haan vervangen. Het zaalinterieur biedt een uitermate sobere aanblik, met als enige blikvanger de meervoudig gelede omlijsting waarin de toneelmond met voorpodium gevat is.