Betonnen militaire constructie, nu gelegen in een weide ten oosten van Warande 5, ten noordwesten van Middelburg, tegen de grens met de gemeente Damme.

Historisch overzicht

Duitse bunker opgetrokken als onderdeel van de Hollandstellung. Deze Duitse verdedigingsstelling werd tijdens de Eerste Wereldoorlog opgetrokken langs de grens met Nederland, tussen Knokke en Vrasene (Beveren). Tussen het Zwin (Knokke) en Leeskensbruggen (Maldegem) zijn de bunkers opgetrokken door het Marinekorps Flandern, vanaf Moerhuize (Maldegem) door de Etappen-Inspektion 4 (of Gruppe Gent). De zone rond Strobrugge (Maldegem) vormde een overgangsgebied. Er is een groot verschil merkbaar in de aanleg van de stelling en de bouwwijze van de bunkers in beide zones.

De uitbouw van de Hollandstellung tussen de Damse Vaart en Moerhuize

In een legerbevel van 12 september 1916 werd de uitbouw van de stelling tussen Fort Donaas en de vesting Antwerpen bevolen. Het Marinekorps Flandern was toen verantwoordelijk voor de uitbouw van de stelling tussen de Damse Vaart en het Afleidingskanaal bij Moerhuize, de rest van de stelling werd uitgebouwd door de Etappen-Inspektion 4.

Volgens de plannen van de 1. Marinedivision diende er tussen Moerhuize en de Damse Vaart geen doorlopende stelling aangelegd te worden, maar werden er 21 mitrailleursposten voorzien, die elkaar moesten ondersteunen en via flankerend vuur het Vorgelände moesten bestrijken. Daarnaast werd de bouw van 6 Untertreträume für je 100 Mann voorzien op belangrijke punten. Net zoals in de eerste verdedigingslijn ten noorden van de Damse Vaart werden mitrailleursposten en schuilplaatsen ingericht tot steunpunten (Stützpunkte) en met draadhindernissen omgeven: ze werden aangeduid met Gustav (Spermaliepolder), Karl (Groot Haringgat), Friedrich (Warande) en Mauritz (Leeskensbruggen). Er werden eveneens artilleriestellingen en observatieposten voorzien voor diverse vormen van geschut. Observatieposten ten behoeve van de artillerie werden ook in de infanteriestellingen ingeplant.

Stützpunkt Friedrich

Deze bunker werd aangeduid met mitrailleurspost 16 en maakte deel uit van het steunpunt Friedrich. De bunker was eind december 1916 in aanbouw. De bunker, opgetrokken ten noordoosten van Den Hoorn, werd omgeven door een dubbele draadversperring. Meer naar het zuiden toe werd een opstelling voor een 5cm kanon opgetrokken, evenals een observatiepost ten behoeve van de artillerie. Ten westen van deze observatiepost en kanonstelling was mitrailleurspost 15 opgetrokken. Deze bunkers werden met elkaar verbonden via draadversperringen. Net ten westen van het centrum van Den Hoorn werd een groot manschappenverblijf voor 100 man (nummer IV) opgetrokken. Vanaf november 1917 werd in Den Hoorn ook een commandopost, seinpost en post voor radiotelegrafie opgetrokken.

Mitrailleurspost 16

De mitrailleurspost betreft een type bunker dat het vaakst voorkomst in dit deel van de Hollandstellung, tussen de Damse Vaart en Moerhuize. In de naoorlogse inventarisatie door het Belgische leger wordt dit type aangeduid met Type H. Het betreft een betonnen constructie bestaande uit één ruimte van ongeveer 4,8 op 3,5 m met aan weerszijden een L-vormige (geknikte) toegang. De muur aan frontzijde is tot anderhalve meter dik. Vaak zijn deze constructies in een bestaande dijk ingeplant. Bij deze bunkers bevinden zich doorgaans één of meerdere open gevechtstellingen, bestaande uit een betonnen muurtje, met één of meerdere betonnen paaltjes waarop een mitrailleur geplaatst kon worden op een centrale metalen pin. Vermoedelijk zijn deze betonnen muurtjes en paaltjes pas later in de oorlog opgetrokken. Soms zitten er in de muren van de bunker nog openingen. Mogelijk dienden vierkante openingen aan de achterzijde van de bunker voor het versturen van lichtsignalen naar de achterliggende troepen.

Opvallend zijn de betonnen uitstulpingen op het dak. Dit wijst er op dat de bunker gecamoufleerd werd, zodat hij door de vijand moeilijk waarneembaar was vanuit de lucht of vanaf de Nederlandse grens. Gelijkaardige bunkers met betonnen uitstulpingen werden gecamoufleerd als huis, door op het betonnen dak van de bunker een rieten dak te plaatsen, terwijl er op de muren vensters en deuren werden geschilderd. Andere gelijkaardige bunkers, eveneens met dergelijke uitstulpingen op het dak, werden volledig onder aarde gebracht.