Het Panamarenkohuis is één van de meest opvallende en bekendste woningen in Antwerpen-Noord.

Kunstenaar Panamarenko (Henri Van Herwegen, Antwerpen, 5 februari 1940 - Brakel, 14 december 2019) woonde en werkte meer dan dertig jaar in deze woning op de stompe hoek van de Biekorf- en de Trapstraat.

Toen Panamarenko in 2002 Antwerpen verliet, schonk hij de woning aan de Vlaamse Gemeenschap. Het Museum van Hedendaagse Kunst Antwerpen (MuHKA) beheert het pand sindsdien.

Eind-19de-eeuws burgerhuis

De woning werd net als de andere bebouwing in dit deel van de Biekorfstraat gebouwd in de jaren 1880. De bouwaanvraag werd in 1887 ingediend door B. Van Aerde, in opdracht van A. Ooms-Marselis, een Antwerpse koopman. De woning past met haar verhoudingen en bouwstijl perfect in het straatbeeld, dat vooral eind-19de- of begin-20ste-eeuwse rijhuizen van twee tot drie bouwlagen en drie traveeën met een neoclassicistische of art-nouveaugetinte lijstgevel bevat.

Deze hoekwoning heeft drie bouwlagen en drie + twee traveeën, oorspronkelijk onder een zadeldak. De gevel kreeg in de jaren 1880 een eenvoudige, standaard neoclassicistische afwerking, met een houten kroonlijst op klossen en consoles, een hardstenen plint, kordonlijsten en regelmatig geplaatste, rechthoekige muuropeningen in geprofileerde omlijstingen. De begane grond is versierd met imitatievoegen, is afgelijnd met een brede puilijst op klossen en had oorspronkelijk een houten winkelpui in de drie rechter traveeën, met een etalagevenster en winkeldeur in de gevel van de Trapstraat, en een deur die leidde naar de woning in de gevel aan de Biekorfstraat.

De begane grond werd later aangepast, met de verwijdering van de winkelpui, het aanbrengen van een deuropening in de meest linkse travee en het plaatsen van een poort op de plaats van de etalage. Ondertussen kreeg de gevel een bruine verflaag.

De woning is gebouwd op een spits toelopend, wigvormig perceel. Een gevelbrede leefruimte bevindt zich aan straatzijde, met daarachter de haaks op de zijmuur geplaatste traphal rechts en links de keuken. Op de verdieping zijn de slaapkamers, boven een zolderverdieping. In de achterliggende punt van het bijna driehoekig perceel, een kleine koer.

Panamarenko

De woning verwierf bekendheid omdat kunstenaar Panamarenko er woonde en werkte. Als eigenaar van het pand voerde hij een aantal belangrijke verbouwingen uit. In 1986 diende hij samen met architect Luc Deleu een regularisatiedossier in voor de hoge glazen overkapping van de binnenkoer, ingericht als broeikas. De regularisatie werd toegestaan en de bouwvergunning werd verleend. Luc Deleu was een goede vriend van Panamarenko en begeleidde alle verbouwingen aan het Panamarenkohuis.

Een jaar later, in 1987, volgde een bouwaanvraag voor het plaatsen van een grote glazen loggia op de eerste verdieping, over de volledige breedte van de gevel. Deze beeldbepalende aanpassing werd goedgekeurd en zorgt sindsdien voor de duidelijke herkenbaarheid van de kunstenaarswoning.

Het kantoor T.O.P. Office van architect Luc Deleu en zijn echtgenote Laurette Gillemot, tekende de plannen voor de loggia. De stalen constructie wordt gedragen door houten onderbalken. De loggia is bijna tien meter breed, en volgt de geknikte gevel. De erker is 3,80 meter hoog en steekt ongeveer 90 cm naar voor uit de gevel. De massieve constructie is opgedeeld in twee rijen met stalen panelen, waarin telkens twaalf (onderste rij) of vijftien ruitjes (bovenrij) in lood zijn gezet. De ruiten zijn in dubbele beglazing uitgevoerd. De afgeschuinde zijpanelen en een aantal van de afhellende bovenpanelen kunnen opengedraaid worden. Panamarenko gebruikte deze loggia voor zijn hoge kamerplanten en als volière voor zijn papegaaien.

Tijdens de verbouwing van 1987 werd ook de begane grond verbouwd. Er kwam een garagepoort op de plaats van de winkelpui. De toegangsdeur werd verplaatst naar de meest linkse travee. Een andere ingreep, in het interieur, was het weghalen van het 19de-eeuwse trappenhuis, waardoor de garage een stuk groter werd. Vanaf dan was de verdieping enkel te bereiken via de ijzeren trap in de overkoepelde koer.

Museumwoning

Bij de herbestemming tot museumwoning vanaf 2002, leidde Luc Deleu opnieuw de werken aan de woning. De woning werd zo goed mogelijk in oorspronkelijke staat behouden, inclusief de volledige inboedel die Panamarenko samen met de woning had geschonken. Onder meer de bakelieten lichtschakelaars, de mozaïekvloer, het door de kunstenaar gemaakte behangpapier, en het hang- en sluitwerk van de binnendeuren werd bewaard. Alle aanwezige objecten, het meubilair, de kledij en de kunstwerken die in de woning aanwezig zijn, zijn authentiek.

Tegelijk met de structurele renovatie werd in 2011 een stalen helikopterplatform op het dak van de woning geÏnstalleerd, een idee van Panamarenko.