Georiënteerde dorpskerk afwijkend naar het noorden, ten westen en ten noorden palend aan de straat. Voorheen met kerkhofmuur voor de kerk, thans ten oosten en ten zuidoosten aanpalend ommuurd kerkhof, afdalend naar de Holbeek.

Historiek

Verwerving van het patronaatschap van de kerk van Etikhove in 1116 door de Sint-Lambertusabdij van Liessies, een benedictijnenabdij in Noord-Frankrijk. Een fragment van een wellicht aanvankelijk romaans bedehuis is in de westelijke gevel van de huidige kerk nog aanwezig. Afgezien van archiefvermeldingen omtrent de kerk sinds de 16de eeuw zijn tot op heden slechts relevante gegevens beschikbaar vanaf de 18de eeuw voor de evolutie van de bestaande kerk. Voor 1768 omvatte de kerk reeds de huidige westtoren met traptoren, voorafgaand aan een tweebeukige benedenkerk van vier traveeën met een vierkant koor. In 1768 zou de zuidelijke zijbeuk toegevoegd zijn overeenkomstig de reeds bestaande noordelijke zijbeuk, tegelijkertijd wijziging van het koor. Herstelling van de kerk gepaard met grote veranderingswerken door verhoging van het schip en uitbreiding oostwaarts aangevat in 1837: verlenging van beide zijbeuken met twee traveeën met ruimte voor zijaltaar in de bredere oostelijke travee, bouw van nieuw koor aansluitend bij de aanzienlijk verhoogde middenbeuk zodat een basilicale aanleg tot stand kwam, en toevoeging van sacristie en berging. Aansluitend bij de vergrotingswerken volledige interieuraanpassing in neoclassicistische stijl; deze wijzigingen samen met vernieuwing van meubilair zouden in 1848 voltrokken zijn. Kerktoren in neogotische zin gerestaureerd in 1897 naar ontwerp van architect Alphonse Vossaert. Herschildering van het interieur in 1906. Na oorlogsschade dakwerken in 1919 en 1949. Kerkherstelling in 1953 naar ontwerp van architect Richard Cordier gevolgd door binnenschilderwerk in 1954.

Beschrijving

De plattegrond ontvouwt een driebeukige basilicale kerk van zes traveeën met vierkante westtoren en rond traptorentje in zijn noordoksel; middenbeuk uitlopend in even breed koor van twee traveeën met halfronde sluiting; achter de zijbeuken aansluitende sacristie en berging. Kleine rechthoekige uitbouw van doopkapel tegen westkant van zuidelijke zijbeuk. Overwegend baksteenbouw waarbij het te groot volume van het schip in verhouding tot de toren onmiddellijk opvalt.

Aanvankelijk laatgotische westtoren van circa 1520-1535 (?) met drie bouwlagen onder korte piramidale leien torenspits met torenkruis. Vrij ingrijpend en hard gerestaureerde toren met vernieuwing van natuurstenen elementen zoals plint, portaalomlijsting, cordons; vervanging van veel bakstenen metselwerk met gelijkvormig gemaakte hoeksteunberen, ronde uurwerkopeningen onder de spitsbogige galmgaten. Middenbeuk en koor onder doorlopend leien zadeldak, zijbeuken met leien lessenaarsdak. Toepassing van grote hardstenen hoekblokken; daarnaast gebruik van breuksteen namelijk veldsteen en ijzerzandsteen, voor de verspringende plint van zijbeuken en oostelijke bouw, misschien recuperatiemateriaal van vroegere kerk. Het opgaand metselwerk van breuksteen aan de westkant van de noordelijke zijbeuk, aansluitend tegen de toren, zou een overblijfsel vormen van de romaanse kerk. In de langsgevel van de noordelijke zijbeuk zijn nog bouwnaden en lichter gekleurd baksteenmetselwerk aanwezig, die ook wijzen op een verbouwing van de kerk, mogelijk van een vroegere transeptarm. Zandstenen gevelsteen met jaartal 1768 in westgevel van zuidelijke zijbeuk zou overeenstemmen met het bijbouwen van een zuidelijke zijbeuk: lichter bakstenen metselwerk in zuidelijke langsgevel lijnt zijn lengte en hoogte nog duidelijk af. Grote uniforme rondboogvensters en lage dito bovenlichten met ijzeren roedeverdeling. Jaar van laatste kerkvergroting, 1837 in cijferankers, boven op hoge blinde koorhoofd. Het doopkapelletje onder leien zadeldakje vertoont in zijn puntgevel een grote ronde topculus boven een omlopende baksteenlijst op pilasters. Sacristie en berging voorzien van muuropeningen met hardstenen latei en hoekblokken, hooggeplaatste vensters met tralies.

Interieur

Bepleisterd neoclassicistisch kerkinterieur met een opmerkelijke stucdecoratie. Niet bekend of de oorspronkelijke kleurstelling bij herschildering werd hernomen: geschilderd in wit, grijs en geel onder blauwgeschilderde gewelven versierd met rozetten; koor in rode tinten met sjabloonmotieven. Hangkoepels op versierde rondbogige scheibogen, rustend op Toscaanse zuilen met achthoekige basis. Torenuurwerk in westwand boven spitsboog. Hoge middenbeuk en lagere zijbeuken met brede gordelbogen op consoles. Gedecoreerde scheiwanden met twaalf omlijste medaillons waarin apostelfiguur in halfverheven reliëf onder een uitgesproken brede en verkropte kroonlijst. Omkadering van rondbogige toegang der doopkapel en van de nis met calvarie aan de andere zijde van het portaal, gekenmerkt door een stucwerk met buitengewoon geraffineerde verfijning. Doksaal met tochtportaal geplaatst in 1884, werk van P. Vion. Gepolychromeerde heiligenbeelden op console tegen de kerkzuilen.

Mobilair

Vijf 18de-eeuwse schilderijen op doek, waarvan vier ingewerkt in de lambrisering van het koorgestoelte. Twee altaardoeken respectievelijk met Onze-Lieve-Vrouw (circa 1855) en de Heilige Britius (gedateerd 1859), beide gesigneerd F. D'Hondt. Twee 18de-eeuwse gewitte houten engelenbeelden. Tombevormig 18de-eeuws marmeren hoofdaltaar met houten expositietroon. Twee portiekvormige houten zijaltaren uit de tweede helft van de 18de eeuw. 18de-eeuwse houten preekstoel. Vier 18de-eeuwse eiken preekstoelen.

Nieuw orgel met verwerking van ouder materiaal (onder meer meubel) vervaardigd tussen 1776 en 1787 door Pieter Van Peteghem en zoon Lambert-Benoit; wijzigingen in 1932 door B. Godefroid (Oudenaarde); restauratie in 1980-1981 door de firma Loncke (Zarren) naar concept van 1786 (?) onder toezicht van Monumenten en Landschappen. Kruisweg van gepolychromeerd half verheven beeldhouwwerk in terracotta door A. De Beule van 1893. Stenen epitaaf van G. de Ladeuze (1669). 17de-, 18de- en 19de-eeuwse grafstenen in buitengevels. Gekleurde glas-in-loodramen van 1968-1970 en 1974 van kunstglazenier M. Leenknegt (Kwaremont)