erfgoedobject

Poortersloge

bouwkundig element
ID
29218
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/29218

Juridische gevolgen

Beschrijving

Vergaderplaats van de Brugse poorters opgetrokken in begin 15de eeuw als een grosso modo vrijstaand hoekpand in laatgotische stijl met typerende beeldnissen, zie het eerder ontworpen stadhuis, begrensd door de Kraanrei ten zuiden en het huidige Jan van Eyckplein ten oosten. Van 1417 tot 1715, ook zetel van "Het Genootschap van de Witte Beer", een ridderlijke steekspelvereniging, zie beer in linker beeldnis van de voorgevel. Vervolgens diverse functies: gebouw onder meer opgeëist door Spaanse, Franse, Engelse militairen. 1720-1890: Academie voor Schone Kunsten. Sinds 1912 Rijksarchief.

Het huidige uitzicht komt neer op een "herstel" in de oorspronkelijke vormgeving van een pand dat sinds midden 18de eeuw meerdere wijzigingen onderging.

1755: brand waarna herstel, nieuwe ingang en torenbekroning.

Eerste kwart van de 19de eeuw: zuidelijke uitbreiding ter hoogte van de sinds 1787 overwelfde Kraanrei, zijnde verlengen van de oostelijke zijgevel met zes traveeën. Aan het Jan van Eyckplein komt hierdoor een brede neogotisch getinte lijstgevel met centrale bordestrap tot stand naar ontwerp van architect J.F. van Gierdegom (Brugge).

1855-1860: beeldnissen van bovenverdieping volgens iconografische bronnen nooit ingevuld, nu aan voorgevelzijde voorzien van enkele beelden onder meer door H. Pickery (Brugge).

Circa 1900: de historiserende restauratie, met inbegrip van de toren, naar ontwerp van architect L. Delacenserie (Brugge) sloopt enerzijds de 19de-eeuwse uitbreiding en palmt anderzijds het in de Academiestraat rechts aanpalende 17de-eeuwse pand van twee traveeën in. Het restauratie-ontwerp betreft ook de afsluiting van de tuin waarop de achtergevel nu uitziet: een lage, arduinen muur opengewerkt met driepassen tussen de postamenten onder meer bekroond met fraaie ijzeren lantaarns.

1924: onder impuls van kanunnik A. Duclos, plaatsen van achttien gevelbeelden - verdienstelijke Bruggelingen - waarvoor de beeldhouwers H. Pickery, M. D'Hondt, J. Anthone en F. Vermeylen (Brugge) instaan; verwijderen van beelden van de hand van H. Pickery (Brugge). Kritiek; onder meer conservator van Zuylen aanziet het plaatsen van de beelden als een overbodige luxe in vergelijking met de trieste toestand van het interieur.

1984: herstellen en reinigen van gevels.

1994-1995: herinrichten van de binnentuin en plaatsen van bronzen beeld, symbool voor het Rijksarchief, door H. Minnebo (Brugge).

Constructie van Balegemse zandsteen op trapezoïdale plattegrond; achtergevel met centrale, deels ingebouwde veelzijdige, slanke traptoren. Oorspronkelijk vijf traveeën + rechts twee traveeën van circa 1900, zie bouwnaad; souterrain en twee bouwlagen onder leien zadeldak met houten dakkapellen. Verticaal gelede voor-, zij- en achtergevel met Brugse travee, type I met kruiskozijnen en gekoppeld driepasmaaswerk als tweelicht op de borstwering; penanten bovenaan voorzien van beeldnissen met figuratieve consoles en pinakelvormige baldakijnen. Aflijnende, omlopende borstwering met spuwers. Rococoportaal van arduin kant Academiestraat (9), eerste helft van de 17de eeuw (?)- en 18de-eeuwse steenhouwersmerken te identificeren met familie Lisse, J. Lisse en P.C. Trigalet (Arquennes). Rondboogdeur tussen Ionische pilasters onder gekornist hoofdgestel waarin cartouche met jaaropschrift verwijzend naar het herstel na de brand van 1755 "Vt phoenIX eX CInera sVo brVgensIVm Dono reVIVIsCo"; ovaal bovenlicht met smeedijzeren traliewerk onder gebogen kroonlijst met gestrekte uiteinden omlijst door vier putti onder meer met attributen van de Schone Kunsten, zie vroegere academie-functie; kuifbekroning met passervoorstelling. Linker zijgevel van drie traveeën: puntgevel met hogels, hoekpinakels en kruisbloem als topstuk; onderaan hoekpenant links, korfboognis met Sint-Jansbeeld - patroonheilige van dit stadsdeel - onder eenvoudig baldakijn. Toren met vijf bouwlagen verticaal geleed door middel van Brugse travee met kruiskozijnen beneden en spitsbogige tweelichten boven; uitkragende opengewerkte borstwering met spuwers; tweeledige lantaarn onder leien spits voorzien van Sint-Michiel met de draak als windwijzer. Vrijstaand torengedeelte; aanleunend, sober traptorentje met lichtgleuven, als toegang tot de hier gesitueerde torenkamers.

Interieur. Tweebeukige kelder onder graatgewelven op pijlers met vernieuwde basis; twee spitsbogige doorgangen. Links op bel-etage, vierzijdige tentoonstellingsruimte onder hangkoepel uit het derde kwart van de 18de eeuw met steekkappen rustend op rocailleconsoles voorzien van wapenschilden. Drie torenkamertjes waarvan twee met haard en overkluisd met kruisribgewelven op figuratieve kraagstenen. Voorts aangepast interieur, zie archieffunctie.

  • Afdeling Ruimtelijke Ordening, Huisvesting en Monumentenzorg West-Vlaanderen, Cel Monumenten en Landschappen, archief, dossier 202/8758.
  • BEERNAERT B. 1995: Open Monumentendag Vlaanderen. Bugerlijke gebouwen, Brugge, 3-7.
  • DEVLIEGHER L. 1975: De huizen van Brugge, Kunstpatrimonium van West-Vlaanderen 2-3, Tielt, 5.
  • RYCKAERT M. 1991: Brugge, Historische stedenatlas van België, Brussel, 164-165.
  • VANDERMAESSEN M. e.a. 1995: Van Poortersloge tot Rijksarchief. Een gebouw met inhoud te Brugge (15de E - 1995), Brussel, 7-44.
  • VAN BELLE J.L. 1994: Signes Lapidaires. Nouveau Dictionnaire. Belgique et nord de la France, Louvain-la-Neuve, nummer 1118, pagina 20, 67, 156, 784; nummer 1130, pagina 23, 58, 156, 692.

Bron: GILTÉ S. & VANWALLEGHEM A. 1999: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Stad Brugge, Oudste kern, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 18nA Noord, Brussel - Turnhout.
Auteurs: Gilté, Stefanie; Vanwalleghem, Aagje
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties

  • Is deel van
    Academiestraat

  • Is deel van
    Spiegelrei, Gouden-Handrei en Sint-Annarei met omgeving


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Poortersloge [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/29218 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.