erfgoedobject

Kasteeldomein De Lovie

bouwkundig / landschappelijk element
ID
31312
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/31312

Juridische gevolgen

Beschrijving

Kasteel De Lovie, zo genoemd sinds de de Eerste Wereldoorlog, werd gebouwd als zomerverblijf in 1856 door Marie Josephine Beatrix Cornelie van Renynghe en haar zoon Julius Karolus Cornelius Van Merris. Laatstgenoemde heeft tevens een stempel gedrukt op de omgeving: hij nam het initiatief tot het verfraaien en het ontginnen van de beboste landschappen, met een aangepaste architectuur (onder meer Canonstraat nummer 6, Proven en Bankelindeweg nummer 56, Krombeke). Na zijn overlijden in 1899, veranderde het domein verscheidene malen van eigenaar, tot het in 1929 door de V.Z.W. Beheerraad werd omgebouwd tot een sanatorium. Sinds 1960 fungeert De Lovie als Medico-Pedagogisch Instituut 'Ons eigen dorp'.

Kasteel gelegen in het midden van een beboomd park met geasfalteerde paadjes. Ten zuiden van het kasteel bevinden zich resten van de zogenaamde 'rode dreef', de oorspronkelijk twee kilometer lange dreef aan weerszijden beplant met bruine beuken, ter verbinding van de zuidelijke toegangspoort met de baan Poperinge-Proven (Couthoflaan). Ten noorden en ten oosten ligt een grote vijver met bruggetje. De uitgegraven aarde werd in de zuidoostelijke uithoek van het domein opgehoopt tot een kleine verhevenheid genaamd de 'Drogenbroodberg', waarop een klein prieeltje staat. Ten zuiden nabij de vijver bevindt zich een ijskelder. Ten zuiden, midden in de weide gelegen schuilgebouwtjes; schuilgebouwtje aan de oostelijke toegang, nabij de aan straat gelegen conciërgewoning (Krombeekseweg nummer 84). Ten noordoosten van het kasteel situeerden zich het voormalig koetshuis en de voormalige conciërgewoning, allebei sinds opname (1982) vervangen door nieuwe bouw. Ten noorden, voormalig klooster, kapel en kleiner kapelletje. Voorts her en der over het park verspreide nieuwe bouw, ten behoeve van de nieuwe functie.

Kasteel. Centraal in het park op een terp gelegen imposant gebouw. Daterend van 1865 in Italianiserende neorenaissance naar ontwerp van architect P. Croquison (Kortrijk), contrasterend met de landelijke stijl van de nutsgebouwen, die aanleunt bij de toenmalige eclectische architectuur. Rechthoekig gebouw van negen traveeën en drie bouwlagen onder schilddak (kunstleien). Natuurstenen gebouw op een arduinen sokkel. Verhoogde begane grond met rechthoekige kelderopeningen. Enerzijds verticale gevelgeleding bekomen door middenrisaliet van drie traveeën onder driehoekig fronton met daarin een oculus, met een bordes voorzien van aantrede met een arduinen leuning; gesuperposeerde pilasters onder meer vlak op de begane grond, gecanneleerde vlakke pilasters, respectievelijk Dorisch en Ionisch op de tweede en de derde bouwlaag, echter halfronde zuilen in het middenrisaliet. Anderzijds is er een gemarkeerde registerindeling: de eerste bouwlaag wordt verlevendigd met imitatiebanden; omlopende geprofileerde cordons onder meer op de bovenverdieping, aansluitend bij de balustrades van de balkons rustend op geprofileerde consoles; gekorniste geprofileerde kroonlijst, waaronder een tandlijst op geprofileerde modillons. Rondbogige muuropeningen, onder meer deurvensters, in een geriemde omlijsting op de eerste en tweede bouwlaag, ter hoogte van laatstgenoemde met geprofileerde imposten en omringend paneelwerk. Op de derde bouwlaag: rechthoekige vensters in een dito omlijsting, onder meer vier deurvensters, onder een gestrekte geprofileerde kroonlijst. Geprofileerde schoorstenen. Identieke achtergevel, echter voorzien van een gesmeed ijzeren luifel. Zijgevels van vijf traveeën en een middenrisaliet van één travee; voorts identieke opstand.

Deels behouden interieur. Hal met Korinthische zuilen en gemarmerde beschildering, houten trappenhuis met wapenschild. Marmeren plaat met opschrift: 'Sanatorium Sint-Idesbald ontstaan door besluit van den provincialen raad (West-Vlaanderen) in zitting van 4 mei 1926. Voorlopig in oorlogsbarakken te Houthem bij Veurne overgebracht in deze eigendom De Lovie in 1930. Plechtig ingehuldigd H.M. Koningin Elisabeth op 17 juni 1932'.

Koetsgebouw en conciërgewoning (Canonstraat nummer 9-10). Sinds de opname (1982) verdwenen nutsgebouwen van 1856. Eclectische bouwtrant, aansluitend bij de reeks analoge gebouwen opgetrokken op initiatief van de familie Van Merris. Beschilderde baksteenbouw onder leien bedakingen (zadel- en mansardedaken) met overstekende rand onder meer met schoorstukken en houten sierlijstje. Arduinen plint. Beschilderd puilijstje, en aflijnend rondboogfries. Onder meer twee aan twee gekoppelde, accoladeboogvormige en rondboogvormige muuropeningen. Deels beglaasde koetspoorten met geometrische roedeverdeling; smeedijzeren luifel.

Neoclassicistisch prieeltje gelegen op de zogenoemde 'Drogenbroodberg'. Koepelvormig dak (tin + lood) met aflijnend sierlijstje (lood + tin) en bekronende pin, rustend op een achttal Dorische zuilen (natuursteen).

Schuilgebouwtjes. Rechthoekige gebouwtjes onder overstekend schilddak (stro). Rode baksteen met suggestieve beschildering van deuren en vensters.

Conciërgewoning (Krombeekseweg nummer 84). Alleenstaande villa van zes traveeën en één bouwlaag onder zadeldak (nok evenwijdig met de straat, mechanische pannen); klimmende dakkapel; dakvenster onder zadeldak. Uit het eerste kwart van de 19de eeuw rondbogige muuropeningen met waaiervormige bovenvakken en -licht; kleine roedeverdeling; beluikt benedenvak.

Fabriekje. Achtzijdig gebouwtje onder tentdakje (gietijzer) met gietijzeren sierlijstje. Deels beglaasd gietijzeren gebouw, met gekrulde dito motieven in de onderbouw.

Klooster. Gele baksteen onder mansardedak met dakkapellen, van 1937. Neoclassicistische inslag, zie onder meer frontonbekroning van de twee hoekrisalieten.

Kapel. Rotonde met aanleunend koor van twee rechte traveeën en een vlakke sluiting. Koepel (leien) met centrale dakruiter. Neoclassicistische inslag, van 1934. Gele baksteenbouw op natuurstenen plint. Natuurstenen pilasters, rechthoekige muuropeningen. Beschilderd interieur.

Kapelletje. Rechthoekig neogotisch gebouwtje van twee traveeën en driezijdige sluiting, onder zadeldak (leien), uit het eerste kwart van de 20ste eeuw. Natuursteen. Tuitgeveltje opengewerkt door middel van spitsboogdeur onder vierpasvenster. Spitsboogvensters in de zijgevels. Beschilderd interieur.

IJskelder. Trechtervormige ruimte onder een bakstenen koepel.

Overige nutsgebouwen zonder noemenswaardigheden.

  • FLORIZOONE M. 1981: De Lovie Proven. Ons eigen dorp, De Gidsenkring XIX.1, 17-25.
  • GEYSENS J. 1986: Het M.P.I. De Lovie te Proven 25 jaar jong: Wat voorafging en wat men in de toekonmst ervan verwacht, Aan de Schreve XVI.2, 3-16.
  • VANDEWYNCKEL L. 1979: Op land leven. Een studie van een landelijke leefgemeenschap gegroeid vanuit een 19de-eeuwse maatschappij. Het Couthof - De Lovie - Het Vogeltje, onuitgegeven licentiaatsverhandeling Sint-Lucas, Gent, 9-12.

Bron: DELEPIERE A.-M. & HUYS M. 1989: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie West-Vlaanderen, Arrondissement Ieper, Kanton Poperinge, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 11n2, Brussel - Turnhout.
Auteurs: Delepiere, Anne Marie; Huys, Martine
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Aanvullende informatie

Park

Het terrein, dat ten tijde van de Ferrariskaart binnen de zuidwestelijke grenzen van de Sixtusbossen lag, werd in de eerste helft van de 19de eeuw door een aantal dreven in rechthoekige percelen ontsloten om aan bosbouwexploitatie te doen. De Atlas der Buurtwegen (1841) laat zien dat hier ook al een eerste woning ligt. De aanduiding “campagne” doet vermoeden dat het om een buitenverblijf gaat, ook de latere hoofddreef van het domein is hier al weergegeven. Het park dat vermoedelijk samen met of kort na de bouw van het landhuis in 1853 werd gerealiseerd, wordt in 1861 kadastraal geregistreerd.

Op de topografische kaarten van 1861 en 1883 is het park met aanleg in landschappelijke stijl weergegeven. Het landhuis ligt centraal in het domein met ten westen de naastgelegen vijver met eilandje. De hoofdtoegang vertrekt van aan de Provenseweg en brengt de bezoeker over een 1,5 km lange dreef tot aan het landhuis. Het domein met open ruimte rond het landhuis en omgevend parkbos, wordt doorsneden door een kronkelend padenpatroon. In de westelijke punt van het domein ligt de ‘Drogenbroodberg’, een kunstmatige heuvel met paviljoen. Ten noorden van het landhuis ligt de ommuurde moestuin. Op de topografische kaart van 1911 is het padenpatroon vereenvoudigd en zorgt een groter aandeel aan open grasland voor meer zichtassen binnen en buiten het domein, onder meer naar het kerkje van het gehucht ‘Het Vogeltje’. Op deze kaart wordt voor de eerste maal de achtvormige grachtenstructuur met drie eilandjes afgebeeld. Deze structuur werd aangelegd in een natuurlijke bocht van de Haringenbeek en omsluit drie eilanden. Het eerste grote, vierkante eiland geeft toegang tot een tweede met de Jagersgrot. In het zuiden bevindt zich nog een klein rond eilandje.

Na 1930 komt het domein in handen van de Zusters van Liefde uit Kortemark die naast een sanatorium en kapel ook een dokterswoning naar ontwerp van architect Alfons Van Coillie laten bouwen. Een deel van de vijver wordt opgevuld zodat het eilandje met ijskelder nog maar deels door water omgeven is. Op het grote eiland ten westen van het eiland met de Jagersgrot wordt een in 1933 een Mariagrot geconstrueerd. De ruimte voor de grot krijgt een bijhorende beplanting van in kruisvorm aangeplante lindebomen. In de tweede helft van de 20ste eeuw wordt de hoofdtoegang verlegd naar de Krombeekseweg

Heden park in landschappelijke stijl met rondom het landhuis gazon en deels gewijzigde en ingekrompen vijver met eilandje en schiereiland met ijskelder. Omgevend parkbos en bomengroepen (onder meer van taxus en levensboom). Deels bewaarde moestuinmuur. Toegangspoort, gekend als de 'Chinese Poort' aan de noordwestelijke zijde van het kasteeldomein. Recente aanleg en aanplantingen door landschapsarchitect Geert Bossaert.

Aan de oostgrens van het domein ligt in een zichtas vanaf het landhuis op een kunstmatig opgehoogde heuvel het ronde tuinpaviljoen. Deze open ronde tempel, een monopteros, rust op een fundering van imitatierotsen. Mogelijk is de tempel tevens een ontwerp van architect Croquison.

Ten noordoosten van de grote vijver ligt aan de rand van het park nog een mottestructuur, gekend onder het toponiem ‘Geesteswal’. De vrijwel ronde aarden heuvel met een diameter van ongeveer twintig meter en een hoogte van circa vier meter is omgeven door een grachtenstructuur en twee opgehoogde rechthoekige terreinen.

Het waterbeheer werd historisch geregeld door twee stuwen. Eén stuw bevindt zich aan de grote vijver, een tweede aan de grachten rondom de eilanden met jagersgrot. In het westelijke en het zuidelijk deel van het park is nog een rabattenstructuur aanwezig, vermoedelijk uit de periode van de vroegere bosontginning vóór het ontstaan van het kasteeldomeinen. Langs de zuidwestzijde sluit een geschoren geschoren gelegde haagbeukhaag het domein af. 

Tijdens een inventarisatie in 2012 werden volgende bomen genoteerd:
(Het cijfer in vet geeft de stamomtrek in cm, standaard gemeten op 150 cm hoogte).

  1. Gewone beuk (Fagus sylvatica) 525
  2. Grauwe abeel (Populus x canescens) 283
  3. Moerascypres (Taxodium distischum) 300
  4. Zilverlinde (Tillia tomentosa) 390
  5. Grauwe abeel (Populus x canescens) 328
  6. Reuzenlevensboom (Thuja plicata) 265
  7. Zomerlinde (Tillia platyphyllos) 276
  8. Tamme kastanje (Castanea sativa) 392
  9. Tamme kastanje (Castanea sativa) 380
  10. Tamme kastanje (Castanea sativa) 357
  11. Tamme kastanje (Castanea sativa) 438
  12. Bruine beuk (Fagus sylvatica ‘Atropunicea’) 262
  • Kadasterarchief West-Vlaanderen, Mutatieschetsen en bijhorende mutatiestaten Poperinge, afdeling VI (Proven), 1862/3.
  • Atlas van de Buurtwegen, opgesteld naar aanleiding van de wet op de buurtwegen van 10 april 1841, schaal 1:2.500 (overzichtsplannen schaal 1:10.000).
  • Topografische kaarten van België, Eerste editie, Krijgsdepot, uitgegeven in 1865-1880, schaal 1:20.000.
  • Topografische kaarten van België, Tweede editie, Militair Cartografisch Instituut, uitgegeven in 1880-1884, schaal 1:20.000.
  • AN. 2020: Beheersplan Kasteeldomein De Lovie – Poperinge, Oostkamp, Moorslede.
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Lift

Omstreeks 1930 werd in het kasteel door de Luikse liftenbouwer een personenlift in een halfopen schacht geplaatst. Deze elektrische lift met metalen ophangsysteem ontsluit vier niveaus en biedt plaats aan zes personen (nominale last: 450 kg). Een metalen hekwerk sluit de  open voorzijde af. De stalen harmonicadeuren op de vier bordessen steken in een stalen frame met een decoratieve bekroning die ‘Jaspar’ als constructeur vermeldt. De oproepknop bij deze bordesdeuren zijn origineel. Een stalen harmonicadeur geeft toegang tot de houten liftkooi, die wordt gekenmerkt door eenvoudige houten paneelwanden en een houten vloer. Het plafond is samengesteld uit houten panelen met centraal een (niet-origineel) verlichtingselement. Tegen een zijwand is het origineel bedieningspaneel nog deels bewaard. Aan de achterwand prijkt een metalen naamplaatje met de vermelding ‘Ascenseur Jaspar Charge 6 personnes’. In de machinekamer op de zolderverdieping zijn de originele kabeltrommel en de bijhorende elektromotor met het naamplaatje van liftenbouwer ‘Ascenseur Jaspar Liège’ en vermelding van de specifieke technische gegevens (Moteur type: CA41VIG, N° : 86278, PP.: 6, Tours: 1000, Stator: V. 220, 3 Phases, 50 Periodes, Couplace, Rotor) bewaard.

  • Informatie verkregen via de vzw De Lovie (22 juni 2022).
Auteurs: Becuwe, Frank
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Eerste Wereldoorlog

Tijdens de Eerste Wereldoorlog deed het kasteeldomein dienst als hoofdkwartier voor diverse Britse eenheden en dat liet enkele sporen na.

Het platte dak en de vlakke omgeving van De Lovie leende zich uitstekend als observatiepost: er werden richtinggevende koperen plaatjes aangebracht met de namen van dorpen en steden van het front en het achterland in de opening van het valluik naar het dak van het kasteel. Er is een ijzeren haak bewaard, die tijdens de Eerste Wereldoorlog werd aangebracht in een boomstam in het park voor de bevestiging van telefoondraden. 

  • BOGAERT N. & DECOODT H. 2002-2005: Inventarisatie van het Wereldoorlogerfgoed in de Westhoek, project in opdracht van de provincie West-Vlaanderen, “Oorlog en Vrede in de Westhoek”, en Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, Afdeling Monumenten en Landschappen.
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Jagersgrot

Het grottencomplex van veldsteen, de zogenaamde jagersgrot, werd naar verluidt opgetrokken in 1912. De grot bevindt zich ten zuidwesten van het kasteel op een eiland gevormd door omringende waterpartijen. De deels ondergronds en deels bovengronds gelegen grot bestaat uit een manshoge wandelgang die in een bocht langs de waterlijn loopt. Verscheidene muuropeningen kijken uit op het water.

  • Onroerend Erfgoed, Digitaal beschermingsdossier DW002108, Kasteel De Lovie (S.N., 2000).
Auteurs: Cox, Lise
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Relaties

  • Omvat
    Chinese poort

  • Omvat
    Gelegde haagbeukhaag bij kasteeldomein de Lovie

  • Omvat
    Houten barak sanatorium De Lovie

  • Is gerelateerd aan
    Boerenwoning

  • Is deel van
    Krombeekseweg


Waarnemingen


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Kasteeldomein De Lovie [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/31312 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.