erfgoedobject

Parochiekerk Sint-Amatus met kerkhof

bouwkundig element
ID
31563
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/31563

Juridische gevolgen

Beschrijving

Gelegen ten oosten van Oostvleterendorp en ten westen van de Martin Vandewynckelstraat, middenin een omringend kerkhof met militaire begraafplaats, deels afgezet met beukenhaag, deels door middel van gietijzeren hek tussen ronde, bakstenen pilasters met bolvormig topstuk.

Laatgotische hallenkerk (15de eeuw) met kruisingstoren, teruggaand op een romaans bedehuis zie hergebruikte ijzerzandsteen. Zuidelijke sacristie gedateerd 1906, zie gevelsteen met opschrift: "Ann Dni 1906 Pastore R.D.H. Demaerel". Tijdens de Eerste Wereldoorlog ernstig beschadigd en hersteld. In december 1977 werd de kerk volledig verwoest door brand, thans zijn de herstellingswerken aan de gang naar ontwerp van architecten P.A. Pauwels (Kortrijk) en B. Heyndrickx (De Panne).

De plattegrond ontvouwt: een driebeukig schip van drie traveeën, een pseudotransept met armen van één travee, een vierkante kruisingstoren, een hoofd- en twee zijkoren van respectievelijk twee en één rechte traveeën en een driezijdige sluiting en een zuidelijke sacristie.

Gele baksteenbouw. Hergebruikte ijzerzandsteen voor de sokkel van west-, noord- en zuidgevels. Afdekking door middel van leien zadeldaken.

Drie westelijke puntgevels gestut door middel van steunberen met versnijdingen afgewerkt met hoekpinakels. Spitsboogvensters in een bakstenen geprofileerde omlijsting op afzaat, centraal venster onder druiplijst; drielichten en één vierlicht te midden met laatgotisch bakstenen traceerwerk onder meer visblaasmotief. Getoogd toegangspoortje verdiept en korfboogomlijsting; gebruik van kleine zwarte baksteentjes voor het boogveld. Grafstenen in traveeën links en rechts. Noord-, zuid- en oostgevels gemarkeerd door middel van steunberen met versnijdingen; geajoureerd door middel van spitsboogvensters in een geprofileerde omlijsting met bakstenen maaswerk onder meer drielichten in hoofdkoor in noord en zuidbeuk, en tweelichten in noordelijk en zuidelijk zijkoor en zijbeuken. Korfboogpoort verdiept in rondboogomlijsting onder druiplijstje ter hoogte van de eerste travee in de noordelijke gevel. Vermoedelijk recentere aanbouwsels onder lessenaarsdak, met oculus in de top ter hoogte van de noordelijke pseudo-transeptarm. Tudorboogpoortje onder soortgelijk druiplijstje ter hoogte van de, voorst blinde, eerste travee van de zuidelijke zijgevel. Grafstenen in de koorpartij.

Vierzijdige kruisingstoren van twee geledingen onder bakstenen spits afgezet met hogels. Aan de vier zijden geajoureerd door middel van twee gekoppelde rondbogige galmgaten, licht verdiept in soortgelijke nis. Borstwering verlevendigd door middel van spitsboogcasement en bekroond door hoektorentjes onder bakstenen spitsjes afgezet met hogels. Zuidelijke sacristie in aansluitende bouwtrant. Bepleisterde hallenkerk geritmeerd spitsboogvormige scheibogen op bakstenen zuilen met achtzijdige sokkel en kapiteel. Overdekking door middel van spitsbogige houten tongewelven voorzien van gordelbogen. Bakstenen kruisribgewelf boven de kruising.

Bij de brand in 1977 werd het mobilair volledig verwoest.

  • ROOSE-MEIER B., VERSCHRAEGEN H., Fotorepertorium van het meubilair van de Belgische bedehuizen, Provincie West-Vlaanderen, Kanton Poperinge, Brussel, 1977, p. 18.

Bron: DELEPIERE A.-M. & HUYS M. 1989: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie West-Vlaanderen, Arrondissement Ieper, Kanton Poperinge, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 11n2, Brussel - Turnhout.
Auteurs: Delepiere, Anne Marie; Huys, Martine
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Aanvullende informatie

Kerkhof

Historiek

Volgens de Ferrariskaart uit de late 18de eeuw was het kerkhof enkel ten westen afgeboord door een bomenrij ter hoogte van de weg. De Atlas der buurtwegen uit 1840 bevestigt die situatie. Ondanks dat de atlas er niets over vermeldt, suggereert de midden-19de-eeuwse Vandermaelenkaart dat weg nummer 17 het kerkhof kruist van noordwest naar zuidoost. Volgens de topografische kaart van België van 1873 heeft de wegel een officieel karakter gekregen en werd het kerkhof ten zuiden schuin afgesneden. Die weg correspondeert vandaag met Oostvleterendorp. In hoeverre de na de Tweede Wereldoorlog aangelegde Martin Vandewynckelstraat een inkrimping aan de noordzijde van het kerkhof betekende dan wel of de straat de contouren van het kerkhof volgt, is niet duidelijk.

Beschrijving

Het kerkhof van Oostvleteren is langs de zuidzijde afgesloten met een lage bakstenen muur met een hardstenen dekplaat en erboven een ijzeren hekken aan geringde gietijzeren hekpijlers. De doorgang naar de kerk wordt gemarkeerd door twee ronde bakstenen pijlers met druiplijsten en een bolbekroning. Het pad naar de kerkdeur heeft eenzelfde vormgeving als de kerkhofmuur. De andere drie zijden van het kerkhof zijn omhaagd. Metalen poortjes sluiten de doorgangen in de haag af. Op het kerkhof, langsheen de kerkhofmuur en de haag staat een bomenrij van lindes.

Op dit plattelandskerkhof bleef een uitzonderlijk dens geheel van graftekens bewaard die een bijzonder goed beeld geeft van de diversiteit in de grafkunst van de 19de eeuw tot de jaren 1970 en dat zowel naar de ruimtelijke aanleg van het kerkhof als naar de individuele graftekens die kwalitatief uitgevoerd zijn. Er komen bijzonder vele verschillende types van graftekens voor zoals stèles uitlopend op een kruis, stèles met (verhoogde) zerken, stèles met graftuinen, stèles uitlopend op een kruis, portiekgraven, cippes, boomstamkruisen, een pinakelgraf, kindergraven, zerken, heldenhuldezerken, tombes al dan niet in combinatie met een stèle en grafplaten tegen de gevels. Het materiaalgebruik doorheen de tijd is er herkenbaar aan het gebruik van overwegend blauwe hardsteen, aangevuld met een groot aandeel van betonnen kruisen, mozaïekgraven, hout, gietijzer en graniet. De stijlen variëren van neogotiek en neoclassicisme naar eclecticisme, art deco en modernisme. Grafsculptuur is er betrekkelijk weinig aanwezig, de boomstamkruisen in hardsteen en beton niet te na gesproken. Meestal gaat het om de gekende funeraire symboliek als bloemen en planten, christusmonogrammen en dergelijke. Applicaties in porselein (christushoofden en bloemen) en metaal, net als tekstplaten in marmer of marbriet komen regelmatig voor. Her en der werden letters ingezwart.

Op het kerkhof bevinden zich behalve het Franse militaire ereperk verschillende privé-graven voor Belgische militairen die omkwamen tijdens de Eerste Wereldoorlog: een hardstenen grafkruis voor de oorlogsvrijwilliger en hulponderluitenant Louis de Mahieu, een eenvoudig houten grafkruis voor de soldaat Remi Billiaert en een hardstenen familiegraf voor de vier gebroeders Taeymans (Jean, Pierre, Paul en Charles). Er liggen eveneens 17 Britse doden uit de Tweede Wereldoorlog, waarvan er één niet meer geïdentificeerd kon worden. Deze stierven ofwel tijdens de terugtrekking naar Duinkerken, eind mei 1940. Of het betreft omgekomen vliegeniers.

Er staan twee heldenhuldezerken. Het betonnen exemplaar is anoniem, het tweede markeert het graf van de Vlaams-nationalistische politicus Jeroom Leuridan (1894-1945).

  • Atlas van de Buurtwegen, opgesteld naar aanleiding van de wet op de buurtwegen van 10 april 1841, schaal 1:2.500 (overzichtsplannen schaal 1:10.000).
  • Kaart van België, Militair Geografisch Instituut, uitgegeven in 1949-1970, schaal 1:25.000.
  • Kabinetskaart van de Oostenrijkse Nederlanden voor Zijn Koninklijke Hoogheid de Hertog Karel Alexander van Lotharingen, Jozef Jean François de Ferraris, Koninklijke Bibliotheek van België, uitgegeven in 1770-1778, schaal 1:11.520 herleid naar 1:25.000.
  • Topografische kaart van België, Philippe Vandermaelen, uitgegeven in 1846-1854, schaal 1:20.000.
  • Topografische kaarten van België, Eerste Editie, Krijgsdepot, uitgegeven in 1865-1880, schaal 1:20.000.
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Relaties

  • Omvat
    Frans militair ereperk

  • Omvat
    Gekandelaarde lindenrij kerkhof Oostvleteren

  • Omvat
    Haagbeukhaag kerkhof Oostvleteren

  • Omvat
    Orgel kerk Sint-Amatus

  • Is gerelateerd aan
    Treures als vredesboom

  • Is deel van
    Oostvleterendorp


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Parochiekerk Sint-Amatus met kerkhof [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/31563 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.