erfgoedobject

Parochiekerk Onze-Lieve-Vrouw Boodschap met kerkhof

bouwkundig element
ID
32132
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/32132

Juridische gevolgen

Beschrijving

Klein-Gelmen maakte oorspronkelijk deel uit van de parochie Gelinden. De kerk was een quarta-capella van die van Gelinden. Archivalische bronnen vermelden reeds een kapel in het jaar 1000, toegewijd aan Onze-Lieve-Vrouw en Sint-Eligius. Zoals de moederkerk behoorde de kapel toe aan het Sint-Maternuskapittel van Luik. De tienden behoorden voor één derde aan het Sint-Maternuskapittel en voor twee derden aan de proost van de Sint-Lambertuskathedraal te Luik. In 1560 wordt de bouw of verbouwing van een toren vermeld.

In 1796 wordt Klein-Gelmen afgescheiden van de parochie Gelinden en bij de parochie Heers gevoegd. In 1835 wordt het een zelfstandige parochie. In 1879, onder het pastoraat van F. De Maeyer, wordt besloten de oude kapel af te breken en in 1881 wordt een nieuwe kerk gebouwd naar ontwerp van I.J. Gérard; deze kerk ligt op dezelfde plaats, echter iets meer naar het westen, op een hoogte, binnen het ommuurde kerkhof.

Het is een neogotische zaalkerk van vier traveeën met ingebouwde westtoren, koor van twee rechte traveeën met driezijdige sluiting en sacristiën tegen beide zijden van de rechte koortraveeën.

Bakstenen gebouw onder zadeldak (leien). De traveeën zijn gemarkeerd door steunberen van twee versnijdingen met hardstenen afdekking. Baksteenfries onder de dakrand. Tweeledige, bakstenen spitsboogvensters met hardstenen sluitsteen en doorlopende, hardstenen lekdrempel. De toren telt drie geledingen onder ingesnoerde naaldspits (leien). De onderste geleding is voorzien van een spitsboogportaal in een geprofileerd, hardstenen omlijsting, waarboven een neogotische nis met beeld van Sint-Eligius; de tweede bouwlaag heeft een tweeledig spistboogvenster en een oculus; op elke zijde der bovenste bouwlaag een tweeledig, spitsboogvormig galmgat met oculus.

Bakstenen interieur. De westtravee is van het schip afgescheiden en voorzien van spitsboogvormige muuropeningen naar het schip toe. Houten tongewelf, de spanten gedragen door natuurstenen consoles. Het koor heeft een kruisribgewelf boven de rechte traveeën, een straalgewelf boven de koorsluiting.

Mobilair: Kruisweg, veertien staties op doek (tweede helft 19de eeuw). Processiemadonna (19de eeuw); beeld van Sint-Eligius, gepolychromeerd hout (midden 18de eeuw). Altaren, communiebank, preekstoel en biechtstoelen van 1886. Doopvont, hardsteen, gedateerd 1622. Twee wijwatervaten, hardsteen (eerste helft 19de eeuw). Neogotische muurschilderingen in het koor. Gedenksteen onder de toren met datering 1881.

  • DRIESEN W., Bulletin..., p. 57.
  • GEUKENS B., Fotorepertorium van het meubilair van de Belgische bedehuizen, Provincie Limburg, Kanton St.-Truiden, Brussel, 1977, p. 34-35.

Bron: PAUWELS D. & SCHLUSMANS F. met medewerking van MUYLDERMANS E. & ROMBOUTS J. 1999: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie Limburg, Arrondissement Tongeren, Kanton Borgloon, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 14n4, Brussel - Turnhout.
Auteurs: Schlusmans, Frieda
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Aanvullende informatie

Graftekens

Op het kerkhof staan voornamelijk hardstenen graftekens uit het interbellum en de naoorlogse periode. De graftekens getuigen van het lang doorleven van oudere graftypes in een plattelandscontext dan wel van het hergebruik van graftekens (bijvoorbeeld boomstamkruis Reuter). Stèles en zerken-met-stèle in sobere art deco en modernisme overheersen er naast een fraaie collectie, vermoedelijk verplaatste, gietijzeren kruisen. De naoorlogse periode wordt gekenmerkt door de opkomst van meerkleurige kunststeen en beton.

Het opvallendste grafteken is de neogotische tombe Van Grootloon-Renaerts uit het laatste kwart van de 19de eeuw. Op een getrapte hardstenen grondplaat staat de stèle. Het lichaam van de stèle steunt op een afgeschuinde plint en recht basement. Verdiepte spitsvormige nissen dragen de grafteksten. Het geheel wordt afgewerkt met een hardstenen dak met neogotische decoratie, een gebeeldhouwde immortellenkrans in het fronton en een bekronend kruis. De stèle is omheind met hardstenen paaltjes en een ketting.

Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Smeedijzeren ingangshek van 1881 in de bakstenen kerkhofmuur

De in 1881 naar ontwerp van architect Isidoor Gérard gebouwde laatgotische bakstenen kerk van Onze-Lieve-Vrouw-Boodschap, is zoals haar voorganger hoger gelegen dan de Klein Gelmen- en Daalstraat die haar begrenzen. De toegang tot het omringend kerkhof gebeurt via een voor de streek typisch hek in de hoge bakstenen muur, uit dezelfde periode. Het vierkant stijl- en regelwerk van smeedijzeren met gietijzeren siervaasjes op de stijlen en gietijzeren kruis op de zware makelaar, is voorzien van een liggende voluut om het klimmend beloop van de met lanspunten afgewerkte ronde spijlen naar de makelaar. Het hek hangt in monolitische, van neuten voorziene vierkante pijlers met onversierde sokkel en deksteen.

  • DE MAEGD C. & VAN DEN BROECK M. 2007: Historische tuinen en parken van Vlaanderen. Inventaris Limburg. Deel 3: Alken, Borgloon, Heers, Kortessem, Wellen, Brussel, Agentschap RO-Vlaanderen, Onroerend Erfgoed.
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Relaties


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Parochiekerk Onze-Lieve-Vrouw Boodschap met kerkhof [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/32132 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.