erfgoedobject

Parochiekerk Sint-Bartholomeus met kerkhof

bouwkundig element
ID
33211
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/33211

Juridische gevolgen

Beschrijving

Gelegen ten westen van de Zandvoordeplaats, middenin omhaagd kerkhof; achterliggend wetland.

Neogotische kerk met oosttoren en basilicale aanleg heropgebouwd in 1924, ter vervanging van het neoclassicistische 19de-eeuws bedehuis met ingebouwde oudere westtoren die waarschijnlijk hoorde tot het eerste eind 17de-eeuws bedehuis.

De plattegrond ontvouwt: een voorgeplaatste oosttoren, geflankeerd door een ten zuidoosten gelegen doopkapel en een noordoostelijk gelegen bergruimte, een driebeukig schip van vier traveeën, een transept van een anderhalve travee, een westelijk gelegen hoofdkoor van één en twee halve travee met vijfzijdige sluiting, twee zijkoren van één travee met vlakke sluiting en een zuidelijk gelegen sacristie.

Gele baksteenbouw; arduin voor de afwerking onder meer gemarkeerde sokkel en dekplaten. Leien zadel- en lessenaarsdaken.

Oosttoren met vierkante onderbouw van twee geledingen tussen op elkaar gestelde hoeksteunberen met versnijdingen en aflijnend rondboogfries; achtzijdige bekroning met spitsbogige galmgaten onder een geajoureerde borstwering, waarboven een leien naaldspits. Geprofileerd spitsboogportaal rustend op twee ronde zuiltjes met knoppenkapiteel. Erboven, drielicht in een geprofileerde spitsbogige omlijsting.

Noordelijke, oostelijke en zuidelijke gevels: aflijnend baksteenfries, versneden steunberen en spitsboogvensters met doorgetrokken afzaat en druiplijst.

Transeptpuntgevels: lelieankers, schouderstukken, hoeksteunberen en spitsbogig drielicht waarboven oculus.

Bepleisterd interieur met kruisribgewelven en schalken. Vlak overzolderd portaal.

Mobilair. Beeld "H. Cornelius" (gepolychromeerd hout) gedateerd 1665 en met opschrift: "Alhier vereerd aanroepen tegen vallende ziekten en allerhande kwellingen bij kinderen en dieren." Voorts neogotisch meubilair onder meer biechtstoelen en koorgestoelte.

  • ROOSE-MEIER B., Fotorepertorium van de Belgische bedehuizen, Provincie West-Vlaanderen, Kanton Wervik, p. 13.

Bron: DELEPIERE A.-M. & HUYS M. 1991: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie West-Vlaanderen, Arrondissement Ieper, Kantons Mesen - Wervik - Zonnebeke, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 11n3, Brussel - Turnhout.
Auteurs: Delepiere, Anne Marie; Huys, Martine
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Aanvullende informatie

Kerkhof

Omhaagd plattelandskerkhof omheen de parochiekerk met een collectie aan graftekens vanaf het interbellum.

Het historische kerkhof omheen de oude parochiekerk van Zandvoorde, dat vermoedelijk tot de middeleeuwen terug gaat net als de kerk, staat afgebeeld op de Ferrariskaart uit 1771-1778. De site is op dat ogenblik omheind met bomen.

Volledig vernield in de Eerste Wereldoorlog herinneren vandaag onder andere de graftekens Brel, Laumonnier, Masouelin-Mahieu en Dumortier nog aan het oude kerkhof. Vier stèles voor soldaten van het 18th Royal Hussars (alle vier gestorven op 20 oktober 1914) herinneren aan de eerste dagen van de Eerste Wereldoorlog. Ze hebben de typische vormgeving van de Commonwealth War Grave Commission.

Vandaag is het kerkhof een omhaagde site met voornamelijk hardstenen graftekens uit het interbellum en de naoorlogse periode in eclecticisme, art deco en modernisme. Vooral hardsteen wordt gebruikt, beperkt aangevuld met graftekens in kunststeen (Leire +1940) of mozaïek (Blanckaert-Borteel, grafteken uit 1954 ?). Ten noorden van de kerk staat een betonnen boomstamkruis voor Debeer in een graftuin met gegolfde betonnen boordstenen.

  • Kabinetskaart van de Oostenrijkse Nederlanden voor Zijn Koninklijke Hoogheid de Hertog Karel Alexander van Lotharingen, Jozef Jean François de Ferraris, Koninklijke Bibliotheek van België, uitgegeven in 1770-1778, schaal 1:11.520 herleid naar 1:25.000.
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Relicten Eerste Wereldoorlog

In en rond de kerk zijn er verschillende relicten die herinneren aan de Eerste Wereldoorlog.

In de noordelijke zijbeuk is er een spitsboogvormig glasraam, opgedragen aan Captain Frank Rose, Luitenant Christopher Turnor en vier anderen van de 10th Royal Hussars, die in deze omgeving omkwamen op 26 oktober 1914, tijdens de Eerste Slag bij Ieper.  Dit glasraam werd geschonken door de familie Turnor en stelt de H. Cornelius als bisschop met een lang gewaad, zwaard (naar beneden gericht) en palmtak voor.

Op het kerkhof is er een klein rechthoekig militair ereperk voor vier Britse militairen onder uniforme grafstenen uit Portlandsteen. Hier liggen onder meer Turnor en Rose begraven. 

  • DECOODT H. & BOGAERT N. 2002-2005: Inventarisatie van het Wereldoorlogerfgoed in de Westhoek, project in opdracht van de provincie West-Vlaanderen, "Oorlog en Vrede in de Westhoek", en Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, Afdeling Monumenten en Landschappen.
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Relaties


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Parochiekerk Sint-Bartholomeus met kerkhof [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/33211 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.