erfgoedobject

Kasteeldomein Crabbenburg

bouwkundig / landschappelijk element
ID
35677
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/35677

Juridische gevolgen

Beschrijving

Voormalige buitenplaats zogenaamd Kasteel Crabbenburg. Site met samengestelde omgrachting waarover geen historische gegevens bekend zijn voor de 18de eeuw, volgens De Potter en Broeckaert in de 18de eeuw: eigendom van jonkheer Hiëronymus Josephus d'Hane de ter Varent en melding van een leen "grooten Wal te Crobbenburgh". Een kaart van 1771 toont een enkelvoudig omgracht kasteel met de naam "goed te Crabenburg". Op de Ferrariskaart (1771-1778) aangeduid als "campagne Knoppen Veldt". Patroon van de grachten zoals weergegeven op de kaart van Ph. Vander Maelen (circa 1840) bleef tot heden grosso modo bewaard: rechthoekig omgracht deel van het park met kasteel en ten noorden aansluitende site met omgrachting in 8-vorm. In 1821-1823 bouw van een buitenplaats door F. Heynderycx, naar ontwerp van de Gentse architect J.B. Van de Cappelle. Licht aangepast en vergroot in 1892 (toevoeging van zijrisalieten en een monumentale trap middenvoor) door baron P. Heynderycx en barones de Saint-Genois des Mottes.

Axiaal gemetste toegangsbrug over de voorste kasteelgracht, geplaveid met bakstenen in visgraatverband. Brugleuningen bestaande uit voor de empireperiode typische zware ijzeren kettingen gehangen over een rij hardstenen pijlers. IJzeren toegangshek voor de brug aan vierkante, hardstenen hekpijlers bekroond met een siervaas.

Oorspronkelijk empire buitenplaats met monumentaal karakter, opgevat als een op het zuiden georiënteerde Griekse tempel van drie verdiepingen en drie traveeën met bepleisterde en witgeschilderde gevels. Benedenverdieping (vroegere oranjerie) vormt in feite de onderbouw met aan weerszij hellende gebogen opritten naar het peristilium en waarin voorheen respectievelijk links paardenstallen en rechts een kapel waren ondergebracht. Bel-etage en derde verdieping schuilgaand achter de zuilenportiek bekroond door een entablement met driehoekig fronton. Daarachter verhief zich een enorme koepel met belvedère. Colonnade van vier zuilen op hardstenen basis met geprofileerd basement en Ionisch kapiteel onder omlopende gelede architraaflijst, vlakke fries en kroonlijst met klossen. Fronton met opvallend halfverheven beeldhouwwerk van de Gentse beeldhouwer C. van Ophem, een mythologisch tafereel voorstellend: Apollo, zoon van Zeus, in zijn zonnewagen getrokken door vier paarden omringd door de uren van de dag, putti en vrouwen die de schaduwen van de nacht afweren. Lijstgevel achter de colonnade verticaal geritmeerd door lisenen. In geprofileerde omlijstingen gevatte, hoge rechthoekige vensters en deurvensters, laatstgenoemde verrijkt met rechte kroonlijst op hoekconsoles. Middelste ijzeren balustrade van het terras verwijderd voor de monumentale eretrap met hardstenen balustrade die in 1892 tegen de onderbouw werd toegevoegd. Oorspronkelijke zijgevels met mezzaninovensters in het hoofdgestel. Daartegen toegevoegde zijrisalieten van twee traveeën breed en twee en een halve bouwlaag afgedekt met plat dak. Rechts boven de plint in de voorgevel aangebrachte hardstenen herinneringssteen met opschrift: "Baron P. Heynderycx, Baronne P. Heynderycx née Baronne de Saint Genois des Mottes - Mars 1892". Voorts gekenmerkt door geblokte hoekpilasters, een omlopend hoofdgestel met getande kroonlijst, attiek met balustrade en siervazen op de hoeken. Bij deze aanpassing in neoclassicistische stijl bleef de oorspronkelijke symmetrie gerespecteerd en behield de aanvankelijke bouw zijn dominant karakter. Halfronde uitbouw achteraan echter vervangen in de 20ste eeuw door een rechthoekig uitspringend risaliet bekroond door een hoofdgestel met driehoekig fronton boven de drie traveeën brede pilastergevel. Hoge omlijste rondboogvensters op de bel-etage.

Interieur

Zeer waardevol interieur in empirestijl bewaard in beide voorste salons en in de centrale hal met zijdelings aansluitend cirkelvormig trappenhuis. Antieke taferelen in grisailleschildering tussen pilasters tegen de halwanden; draaitrap met houten en bronzen trappaal bestaande uit in cilindervorm geplaatste stijlen bekroond door een bolornament; indrukwekkend gedecoreerde stucplafonds met cassetten en zware omlopende kroonlijsten, naar verluidt Italiaans werk; marmeren schouwmantels met bronzen applicatie.

Op de noordelijke helft van het aanvankelijk 8-vormig omgrachte deel van het park liet ridder F. Heynderycx (volgens archiefstukken circa 1842) een oranjerie bouwen voor zijn merkwaardige collectie exotische planten die talrijke bezoekers aantrok. Waarschijnlijk werden tezelfdertijd het middelste deel van de grachten gedempt en de overige aangepast tot serpentinevijvers. De oranjerie was een bijzondere constructie die een centrale fontein bevatte met waterval naar de kasteelvijver. Deze waterconstructie en een alleenstaande gevelpoort naar de oranjerie bleven bestaan, de oranjerie zelf werd circa 1942 gesloopt. Aanvankelijk bepleisterde bakstenen gevelpoort met rondboogvormige doorgang tussen met pilasters verzwaarde hoekstijlen, afgelijnd door een kroonlijst.

  • Rijksarchief Gent, Kaarten en plans, nummer 345.
  • GOETGHEBUER P.J., Choix des monuments, édifices et maisons les plus remarquables du royaume des Pays-Bas, Gand, 1827, p. 70-71, Planches CIII-CIV.
  • IMSCHOOT M., Heynderycx en de Volder, twee verdwenen adellijke families te Destelbergen, in De Oost-Oudburg, Jaarboek XXV, 1988, p. 108-137.
  • POUMON E., Châteaux de Belgique. Châteaux de Flandre, Vilvoorde, 1957, p. 52.
  • RAMON R., Wandeltocht langs de kastelen van Destelbergen, in De Oost-Oudburg, Jaarboek XIII, 1976, p. 125-130.

Bron: BOGAERT C. & VERBEECK M. 1989: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie Oost-Vlaanderen, Arrondissement Gent, Kantons Destelbergen - Oosterzele, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 12n2, Brussel - Turnhout.
Auteurs: Verbeeck, Mieke
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Aanvullende informatie

Kasteelpark en dienstgebouwen

Het kasteel Crabbenburg wordt omgeven door een park in landschappelijke stijl. Vanaf de Dendermondesteenweg was het kasteel oorspronkelijk bereikbaar via een dubbele toegangsweg met centraal een open grasveld. dat vandaag dienstdoet als weide. De twee wegen liepen vanaf de Dendermondsesteenweg richting het kasteel naar elkaar toe, een structuur die tegenwoordig nog zichtbaar is en waardoor het zicht vanaf de Dendermondse steenweg naar het kasteel wordt geleid. Aan de overzijde van de Dendermondsesteenweg en dus aan het andere uiteinde van deze zichtas ligt kasteeldomein Ter Burcht (aan deze kant is het zicht dichtgegroeid).

De toegangspoort  met hekpijlers van Crabbenburg staat aan de Eenbeekstraat, waar men via de gemetste toegangsbrug over de walgracht een hartvormig binnenplein bereikt, dat door zijn lagere ligging ten opzichte van het kasteel deel uitmaakt van de  zichtas tussen Crabbenburg en Ter Burcht.

De gracht rond de kasteelsite neemt in het noorden de vorm aan van een serpentinevijver. Ten noorden van de vijver bevindt zich een reliëfrijk parkbos met slingerende paden en een zichtas die vanuit het kasteel, over de as van de serpentinevijver doorheen het bos snijdt. Aan de westzijde van de vijver bevindt zich een brugje dat leidt naar de plaats waar zich vroeger de oranjerie bevond.

Ten oosten van het kasteel, verbonden via een brug over de gracht, liggen de dienstgebouwen van het kasteel: twee personeelswoningen, koetshuis en stallen ondergebracht in een L-vormig gebouw. Ten noorden hiervan de kasteelhoeve bestaande uit enkele losse gebouwen waaronder een woonhuis, stallen en wagenhuis.

  • Topokaart 1860-1873: Topografische kaart van België, eerste basiskaart, terreinopnames 1860-1873, uitgegeven door het Krijgsdepot tussen 1865-1880, schaal 1:20.000, originelen in het Nationaal Geografisch Instituut.
  • Topokaart 1890-1902: Topografische kaart van België, eerste basiskaart, eerste uitgave: 2de herziening 1890-1902, schaal 1:20.000, originelen berusten bij het Nationaal Geografisch Instituut.
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Relaties

  • Is deel van
    Destelbergen

  • Is deel van
    Kastelensite Destelbergen en Sint-Amandsberg

  • Omvat
    Dienstgebouwen bij Kasteel Crabbenburg

  • Omvat
    Kasteelhoeve


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Kasteeldomein Crabbenburg [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/35677 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.