erfgoedobject

Parochiekerk Sint-Gangulfus met kerkhof

bouwkundig element
ID
36624
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/36624

Juridische gevolgen

Beschrijving

Eerste bidplaats teruggaand tot de kersteningstijd en volgens overlevering gesticht door de Heilige Livinus. In 1230 verheven tot parochiekerk. De oude kerk zou, na ineenstorting van de toren in 1723, herbouwd zijn in 1724-1726 waarbij de toren werd uitgevoerd naar ontwerp van de Gentenaar J. Motte. Volgens een plan van 1778 opgemaakt naar aanleiding van de uitbreiding van de kerk (verbreden van de noordelijke zijbeuk) ging het om een driebeukige kerk met transept, kruisingstoren en vlak afgesloten koor en zijkoren. In opdracht van burgemeester markies van Rode, Rodriguez de Evora y Vega, werd in het tweede kwart van de 19de eeuw een nieuwe kerk opgericht naar ontwerp van de Gentse architect Louis Minard. De nieuwe kerk werd opgericht op de plaats van de oude met behoud van de vroegere kruisingstoren in de nieuwe voorgevel (ten oosten); de kerk werd nu naar het westen in plaats van naar het oosten georiënteerd en waarschijnlijk werd afbraakmateriaal van de oude kerk hergebruikt.

Eerstesteenlegging in 1827, inwijding van de kerk in 1830. Westelijk georiënteerde kerk met achterliggend ommuurd kerkhof. Eenvoudige driebeukige hallenkerk met gedeeltelijk ingebouwde oosttoren. Halfrond eindigend koor ingeschreven in een vijfzijdige sluiting. Sacristie in de zuidelijke kooroksel, bergplaats met vroegere koortribune in de noordelijke kooroksel.

De lage, vierkante torenbasis vertoont aan de binnenzijde boven de houten zoldering van het portaal nog sporen van metselwerk in ongekapte natuursteen, wat toelaat te veronderstellen dat bij de bouw van de nieuwe kerk in 1724-1726 de oude torenbasis van de vroegere kerk (13de eeuw ?) mogelijk werd hergebruikt. Voorgevel met regelmatig gekapt zandstenen parement. Vanaf de kordonlijst, waarop de rondbooglijst van de torenpoort rust, werd de toren opgemetst van baksteen met zandstenen hoekkettingen. Midden boven de poort: zandstenen rondboognis met Heilig Hartbeeld op console en onder gebogen druiplijst. Lange en steile verklimming naar de achtkantige torengeleding. Spievormige zijlichten naar verluidt toegevoegd bij herstellingswerken in de 20ste eeuw. Oorspronkelijke hoge leien torenspits na stormschade ingekort. Steekboogvormige galmgaten in platte omlijstingen met oren en druiplijst. Steigergaten onder de geprofileerde daklijst. Verder in de voorgevel nog twee spitsboogvensters met profiellijst.

Schip onder leien zadeldak op bakstenen zijgevels, ieder voorzien van zes eenvoudige rondbooglichten, begrensd door zandstenen hoekblokken en op een zandstenen plint. Overstekende daklijst met hanggoot op consolenrij. Koortribune verlicht door een halfrond radvenster. Voorts gecementeerd koor met rondbooglichten.

Interieur. Bepleisterd en egaal geschilderd neoclassicistisch kerkinterieur. Halve koepel boven het koor verrijkt met rozetten in ruitvormige en achthoekige cassetten. Korinthische pilasters versierd met engelenhoofdjes. Hoofdgestel met acanthusranken in de stucfries en kroonlijst op klossen, ter hoogte van de koortribune met bekronend wapenschild van de heer van Rode.

Mobilair. 18de-eeuwse eiken communiebank. Biechtstoel in Lodewijk XV-stijl uit de 18de eeuw. Mahoniehouten preekstoel van 1830 in laatempirestijl. Orgel gesigneerd L.C. Van Peteghem en gedateerd 1793.

  • BRAECKMAN F.-M., Bijdrage tot de geschiedenis van de Sint Gangulfusparochie te Oosterzele, Gent, 1980, p. 47-66.

Bron: BOGAERT C. & VERBEECK M. 1989: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie Oost-Vlaanderen, Arrondissement Gent, Kantons Destelbergen - Oosterzele, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 12n2, Brussel - Turnhout.
Auteurs: Bogaert, Chris; Lanclus, Kathleen; Verbeeck, Mieke
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Aanvullende informatie

Grotendeels geruimde, deels ommuurde L-vormige begraafplaats, ten westen aansluitend bij de parochiekerk.

Op de Ferrariskaart uit 1771-1778 is de historische configuratie van de kerk en het ommuurde kerkhof duidelijk zichtbaar. De kerk werd in 1827-1830 herbouwd op wat voorheen het kerkhof was. Ten oosten van de kerk werd een ruim plein aangelegd en de Atlas der Buurwegen uit 1840 toont duidelijk het restende kerkhof ten westen van de kerk. Kort na de bouw van de kerk moet het kerkhof vergroot zijn. De Popp-kaart uit het midden van de 19de eeuw toont de nog steeds bestaande L-vormige plattegrond van de begraafplaats.

De bakstenen ommuring bovenaan afgelijnd met een muizentand onder dekplaten wordt onderverdeeld met pilasters. In de zuidwestelijke hoek staat een eenvoudig bakstenen lijkenhuis op rechthoekig plattegrond onder een zadeldak, nok oost-west gericht. De oostelijke puntgevel herbergt een segmentboogvormige deuropening met erboven een oculus en wordt bekroond met een smeedijzeren kruis.

Het kerkhof is toegankelijk via een pad ten zuiden van de kerk. Het pad wordt afgesloten door een smeedijzeren hek. Ter hoogte van het koor van de kerk en langsheen de omlopende paden bleven de oudste graftekens bewaard. Ze dateren grotendeels uit de eerste helft van de 20ste eeuw, werden opgetrokken in blauwe hardsteen en geven een overzicht van de graftypen op een landelijk kerkhof (sokkels met kruisen, verhoogde zerken, een sippe, stèles met zerken of graftuinen). Er bleef een ereperk voor Belgische oud-strijders bewaarde. De uniforme stèles zijn bovenaan afgerond.

Het terreinonderzoek werd uitgevoerd in 2017.

  • Atlas Cadastral parcellaire de la Belgique, Philippe-Christian Popp, uitgegeven in 1842-1879, schaal 1:5000.
  • Atlas van de Buurtwegen, opgesteld naar aanleiding van de wet op de buurtwegen van 10 april 1841, schaal 1:2.500 (overzichtsplannen schaal 1:10.000).
  • Kabinetskaart van de Oostenrijkse Nederlanden voor Zijn Koninklijke Hoogheid de Hertog Karel Alexander van Lotharingen, Jozef Jean François de Ferraris, Koninklijke Bibliotheek van België, uitgegeven in 1770-1778, schaal 1:11.520 herleid naar 1:25.000.
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Relaties

  • Is gerelateerd aan
    Opgaande bruine beuk als vredesboom

  • Is deel van
    Dorp


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Parochiekerk Sint-Gangulfus met kerkhof [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/36624 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.