erfgoedobject

Parochiekerk Sint-Albanus met kerkhof

bouwkundig element
ID
37019
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/37019

Juridische gevolgen

Beschrijving

De Sint-Albanuskerk is een neoclassicistische pseudobasilica, gebouwd in 1845-1846 ter vervanging van een waarschijnlijk romaanse, driebeukige kerk, die zich ongeveer op dezelfde plaats bevond en in 1844 werd afgebroken.

De plattegrond beschrijft een driebeukig schip van zes traveeën met ingebouwde westtoren en een koor van een rechte travee met halfronde sluiting, geflankeerd door sacristieën.

De kerk bestaat uit een sober bakstenen schip en koor onder zadel- en lessenaarsdaken, voorzien van een mergelstenen kroonlijst en rondboogvensters met hardstenen booglijst op dito imposten. Het koor wordt geritmeerd door vlakke, mergelstenen pilasters met lijstkapiteel. De horizontale geleding gebeurt door middel van hardstenen en mergelstenen waterlijsten.

De westgevel is voorzien van een met mergelstenen hoekblokken afgelijnd middenrisaliet, waarboven een driehoekig fronton met datering 1933. Een rechthoekig portaal van hardsteen tussen gecanneleerde pilasters die een entablement met chronogram (1846) dragen met erboven een hardstenen oculus vormt de toegang.

De muurpartijen die dit risaliet flankeren zijn eveneens afgelijnd met mergelstenen hoekblokken en elk voorzien van een mergelstenen rondboognis. Boven het risaliet een vierkante toren van twee geledingen, afgelijnd met mergelstenen hoekblokken en aan elke zijde bekroond door middel van een driehoekig fronton, waarboven een daklantaarn. Een hardstenen oculus in de onderste geleding en een rondboogvormig galmgat in een geprofileerde mergelstenen omlijsting in elke zijde der bovenste geleding.

Bepleisterd interieur waarin de oorspronkelijke muurschilderingen verdwenen zijn. De scheiding tussen middenbeuk en zijbeuken bestaat uit rondbogen op vierkante pijlers. Overwelving van de middenbeuk door middel van een tongewelf op gordelbogen, gedragen door een entablement, de overwelving van de zijbeuken gebeurt door kruisgewelven tussen gordelbogen op vlakke pilasters.

Het koor is opgevat als een rotonde met op de begane grond een zuilenomgang met Dorische zuilen, die een architraaf met trigliefenfries dragen; de galerij erboven heeft een gesloten borstwering, waarop vier Ionische zuilen, die de bogen van het koepelgewelf dragen.

Meubilair

Voornamelijk uit de 19de eeuw. Preekstoel, eik (eerste helft 18de eeuw). Orgel van A. Clerinx, Sint-Truiden (1852, hersteld en vergroot in 1970).

Kerkhofmuur

Het kerkhof wordt omgeven door een bakstenen omheiningsmuur met hardstenen deksteen. Ter hoogte van de westelijke ingang van de kerk wordt deze omheiningsmuur verlaagd en bekroond met een hekwerk.

  • Archief Onroerend Erfgoed Limburg, DL000398, Riemst 45 monumenten en 26 dorpsgezichten, beschermingsdossier (J. Gyselinck, 1995).
  • Archief Onroerend Erfgoed Limburg, DL000398, Riemst 45 monumenten en 26 dorpsgezichten, Advies Koninklijke Commissie voor Monumenten en Landschappen (S.N., 1994).
  • SCHLUSMANS F. met medewerking van Vanthillo C. 1990: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie Limburg, Arrondissement Tongeren, Kantons Riemst - Tongeren, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 14N1, Brussel - Turnhout.

Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Aanvullende informatie

Ommuurd kerkhof met graftekens uit de 18de en 20ste eeuw.

Historiek

Reeds in de 17de-eeuw was het kerkhof, toen nog ten zuiden van de kerk gelegen met muren en een aarden wal omzoomd. Het kerkhof was volgens de laat 18de-eeuwse Ferrariskaart een cirkelvormige ommuurde site. Mogelijk gaat het om een gestandaardiseerde afbeelding. De Atlas der Buurtwegen uit 1844 toont dan weer grotendeels de toestand van vandaag. Weg nummer 10, het huidige Pater Vanweertplein snijdt het kerkhof ten westen af. Er staat een muur getekend langs de weg. De ten oosten gelegen Sint-Albanusstraat had volgens de Atlas in 1844 nog geen afscheidingsmuur. In 1847 werd de kerk vergroot en de toegang werd verplaatst naar de westtoren wat een grote impact had op de circulatie op het kerkhof. Omstreeks 1860 werd het kerkhof dat ten zuiden en ten westen van de kerk lag, samengevoegd met de kapelaanstuin die ten noorden van de kerk lag. Zo ontstond een kerkhof dat de volledige kerk omringt. Op hetzelfde ogenblik werd een nieuwe, nog bestaande omheining opgetrokken.

Beschrijving

Het kerkhof is vandaag in het zuiden omheind door een bakstenen muur afgedekt met een hardstenen dekplaat met erboven een ijzeren hekken en in het noorden door een muur in een combinatie van mergel- en baksteen. Ter hoogte van de westelijke ingang van de kerk is de omheiningsmuur verlaagd en bekroond met een smeedijzeren hekwerk. Ten oosten staat een op een punt uitlopende hekpijler uit bak- en mergelsteen. Een buxusbol en een conifeer, twee funeraire symbolen, zijn de enige beplanting op de site. 

Op het kerkhof staat een oorlogsmonument ter nagedachtenis aan de slachtoffers van de Eerste en Tweede Wereldoorlog. Eveneens ten westen van de kerk staat het oorlogsgraf van een vliegenier Sergeant George Frederick Couzens (RAF) die op 12 mei 1940 sneuvelde.

Ten zuidwesten van de ingang ligt het kinderperkje met zowel kruisen in verschillende materialen als zerken.

De graftekens dateren, op enkele 19de-eeuwse exemplaren na, vooral uit het begin van de 20ste eeuw tot de jaren 1970. Ze tonen zowel de materiële als typologische en stilistische evolutie van graftekens doorheen de 20ste eeuw: hardsteen, gietijzeren grafkruisen, composietsteen, kunststof, witte marmer en graniet; boomstamkruis met een banderol en klimop (Andries Muermans +1927), een eclectische tombe met een stèle in een met een gietijzeren hekken omheinde graftuin (EH Stevens), een sippe tegen de kerkhofmuur voor Sibille (?) Schols (+1855), een stèle met een kruis, verhoogde zerk, stèles al dan niet in combinatie met een zerk; eclecticisme tot art deco en naoorlogs modernisme (Anna Moors +1972, Agnes Cleuren en Christiaan Moors). Enkele graven bestaan uit een met betonnen platen afgeboorde graftuin. Meerdere graftekens dragen tekstplaten in marbriet en applicaties in porselein of metaal.

Tegen de westelijke kerkhofmuur staat het 18de-eeuwse grafkruis met gedecoreerde armen voor Maria Verjans. In de kop van het kruis staat een IHS-monogram in laag reliëf, de ingebeitelde tekst luidt Hier ligt begraven Maria Verjans huysvrouw van Mathias Nelissen sterf den 8 augusti 1782 en deszelfs man sterf den [niet ingevuld].

  • Kabinetskaart van de Oostenrijkse Nederlanden voor Zijn Koninklijke Hoogheid de Hertog Karel Alexander van Lotharingen, Jozef Jean François de Ferraris, Koninklijke Bibliotheek van België, uitgegeven in 1770-1778, schaal 1:11.520 herleid naar 1:25.000. (1771-1778).
  • Atlas van de Buurtwegen, opgesteld naar aanleiding van de wet op de buurtwegen van 10 april 1841, schaal 1:2.500 (overzichtsplannen schaal 1:10.000).
  • HAVERMANS A-M. & VOETS A. 2022: Beheersplan Vlijtingen (Riemst) Sint-Albanuskerk met kerkhofmuur (monument) Sint-Albanuskerk: kerkhof (dorpsgezicht) Gepolychromeerde calvarie (monument), Ekeren/Dworp, 86-105 & 141-179.
  • HAVERMANS A-M. 2022: Lijst graftekens naar ligging met beschrijving en motivering waarde, Ekeren.
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Relaties


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Parochiekerk Sint-Albanus met kerkhof [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/37019 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.