erfgoedobject

Parochiekerk Sint-Martinus met kerkhof

bouwkundig element
ID
38251
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/38251

Juridische gevolgen

Beschrijving

Ingeplant op de rooilijn van de straat met een omringend kerkhof, lage bakstenen ommuring en ijzeren hek tussen pijlertjes aan weerszij van de voorgevel van de kerk. Huidige neoromaanse kerk gebouwd in 1845 naar ontwerp van architect L. Minard ter vervanging van het oude, bouwvallige romaanse kruiskerkje dat toen gesloopt werd. Inplanting ten noorden van de Leernsesteenweg, op de hoek met de Damstraat met gewijzigde, ongewone noord-zuid-oriëntatie, genoodzaakt door de grote afmetingen en het nieuwe bouwconcept met fronttoren.

De plattegrond vertoont een transeptloze basilicale kerk met driebeukig schip van vijf traveeën met ingebouwde toren boven de voorgevel en koor van twee traveeën met driezijdige sluiting met ten westen aansluitende sacristie. Donkere baksteenbouw met sporadische verwerking van natuursteen: natuurstenen sokkel en met leien daken.

Naar het zuiden gerichte voorgevel met hoog schip onder brede puntgevel afgelijnd door bakstenen lisenen verbonden door een klimmende boogfries. Rondboogdeur in geprofileerde natuurstenen omlijsting met rondboogtracering en ingeschreven cirkel in het bovenlicht. Erboven roosvenster. Bekronende toren met vierkante horloge-geleding en achthoekige klokkenkamer met rondboogvormige galmgaten onder waterlijsten, achthoekig tentdak. Zijbeuken met rondboogvensters (glas in lood) en aflijnende klimmende boogfries. Langsgevels geritmeerd door bakstenen lisenen, onderling verbonden door een boogfries en doorbroken door identieke rondboogvensters. Roosvensters als bovenlichten.

Hoog koor met rondboogvenster in de eerste travee en voorts blinde travee, aangebouwde nis met houten kruisbeeld.

Interieur

Sober interieur met basilicale opstand; schip en zijbeuken gescheiden door gemarmerde zuilen op hoge achthoekige sokkel, verbonden door rondboogarcaden. Overwelving met bakstenen kruisribgewelven.

Mobilair

Deels nog afkomstig van de oude kerk. Schilderijen: Hemelvaart van Jezus door P.J. Witdoek boven hoogaltaar, uit de eerste helft van de 19de eeuw; Onze-Lieve-Vrouw in aanbidding voor het Kind boven het noordelijk zijaltaar van circa 1742; Heilige Martinus deelt zijn mantel met een arme boven het zuidelijk zijaltaar van circa 1742.

Beeldhouwwerk: Onze-Lieve-Vrouw onbevlekte ontvangenis van gepolychromeerd hout uit de 19de eeuw.

Hoofdaltaar (18de eeuw) van marmer en hout, tafel in de vorm van een graftombe, expositietroon met voorstelling van de Maaltijd van Jezus en de Emmaüsgangers, schilderij met Onze-Lieve-Heer Hemelvaart, geflankeerd door beelden van de Heiligen Petrus en Paulus en erboven God de Vader en Duif en aanbiddende engelen; nieuw hoofdaltaar gemaakt met paneel van de vroegere communiebank. Noordelijk zijaltaar, portiekaltaar van Onze-Lieve-Vrouw, geschilderd hout (18de eeuw); zuidelijk zijaltaar, portiekaltaar van Heilige Martinus, beschilderd hout (18de eeuw) met borstbeeld van heilige.

Eikenhouten koorgestoelte en communiebank van Peeters (Antwerpen) uit midden 19de eeuw. Preekstoel in de vorm van een wereldbol met de symbolen van de vier evangelisten en trapleuning met wolken en engelenhoofdjes, eveneens door Peeters.

  • DE POTTER F. - BROECKAERT J., Geschiedenis van de gemeenten in de Provincie Oost-Vlaanderen, reeks I, deel 4, Gent, 1864-70, p. 10-12.
  • VANDENBUSSCHE - VAN DEN KERKHOVE C., Fotorepertorium van het meubilair van de Belgische bedehuizen, Provincie Oost-Vlaanderen, Kanton Deinze, Brussel, 1976, p. 38-39.

Bron: BOGAERT C. & LANCLUS K. 1991: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie Oost-Vlaanderen, Arrondissement Gent, Kantons Deinze - Nazareth, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 12n3, Brussel - Turnhout.
Auteurs: Bogaert, Chris; Lanclus, Kathleen
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Aanvullende informatie

Ommuurd kerkhof omheen de kerk met tegen het koor een calvarie en verder een collectie aan 20ste-eeuwse graftekens.

Het rechthoekig, ommuurd kerkhof rond de kerk is reeds op de Ferrariskaart van 1771-1778 zichtbaar. De contouren lijken niet gewijzigd te zijn.

Het vergroende kerkhof ligt rond de kerk en is aan de straatkant afgesloten door een lage bakstenen ommuring met ezelsrug, geritmeerd door pijlers, eveneens afgetopt met ezelsrugjes, en verbonden met een smeedijzeren hek. Het kerkhof is toegankelijk via een smeedijzeren hekken bekroond met een kruis. Vooral aansluitend bij de noordoostelijke zijde van de kerk staan een reeks oudere hardstenen graftekens in eclecticisme, neostijlen, art deco en modernisme, soms met een graftuin en omheind. Ze duiden samen de evolutie van de grafkunst op een landelijk kerkhof.

Tegen het koor werd een bakstenen calvariekapel onder een leien schilddak opgericht. De kapel is open naar het oosten en beide wangen verjongen naar boven toe. In de kapel staat, op een met een segmentboognis opengewerkt bakstenen altaar, een houten portiek in barokstijl. Twee zwartgeschilderde zuilen met witgeschilderde Ionische kapitelen steunen op een plint en dragen een geprofileerde kroonlijst. In het portiek staan een gepolychromeerde houten gekruisigde christus. Op het altaar hangen zes tekstplaten samen volgende tekst vormen: “gisteren my morgen gy/ ontfermt u mijner/ gy ten minste die myne vrienden zyt.

Het terreinonderzoek werd uitgevoerd in 2017.

  • Kabinetskaart van de Oostenrijkse Nederlanden voor Zijn Koninklijke Hoogheid de Hertog Karel Alexander van Lotharingen, Jozef Jean François de Ferraris, Koninklijke Bibliotheek van België, uitgegeven in 1770-1778, schaal 1:11.520 herleid naar 1:25.000.
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Relaties


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Parochiekerk Sint-Martinus met kerkhof [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/38251 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.