is aangeduid als vastgesteld bouwkundig erfgoed Parochiekerk Onze-Lieve-Vrouw met ommuurd kerkhof
Deze vaststelling is geldig sinds
omvat de aanduiding als beschermd monument Parochiekerk Onze-Lieve-Vrouw
Deze bescherming is geldig sinds
omvat de aanduiding als beschermd monument Parochiekerk Onze-Lieve-Vrouw: kerkhofmuur met hekken en trappen
Deze bescherming is geldig sinds
is deel van de aanduiding als vastgesteld bouwkundig erfgoed Dorpskom Gaasbeek
Deze vaststelling is geldig sinds
is deel van de aanduiding als beschermd cultuurhistorisch landschap Dorpskom Gaasbeek
Deze bescherming is geldig sinds
is aangeduid als vastgesteld bouwkundig erfgoed Parochiekerk Onze-Lieve-Vrouw
Deze vaststelling was geldig van tot
Mooi bakstenen kerkje met omringend kerkhof ingeplant aan de voet van een heuvelrug, met beboomd rechthoekig dorpsplein ten westen. De plattegrond omvat een driebeukig schip van twee traveeën, twee ongelijke transeptarmen, en een vierkant koor met driezijdige sluiting; achthoekige leien dakruiter boven de kruising; sacristieën ten zuiden (1779) en ten noorden (1951).
Breed en ondiep schip onder een steil zadeldak; middenschip en noordpartij dateren uit de 16de eeuw doch werden aangepast bij het bouwen van de zuidzijbeuk in de 18de eeuw.
Brede westgevel met voluutafwerking in de top, twee spitsboogvensters ter verlichting van de zijbeuken en centraal radvenster; arduinen westportaal uit de 18de eeuw (zie Baljuwhuis) met steekbooglatei ingeschreven in een rechthoekige omlijsting met ingediepte voegen, druiplijst en sluitsteen, bekroond met wapensteen van Ph. Schockaert, heer van Gaasbeek.
Noordgevel voorzien van zandstenen spitsboogvensters en steunberen met dubbele versnijding; sterk uitspringende noorddwarsarm met gelijkaardig venster en overhoekse steunberen. Twee bakstenen spitsboogvensters in de zuidgevel; nauwelijks uitspringende zuiddwarsarm met een venster als aan de noordzijde, de gevel werd echter in de loop van de 18de eeuw verbouwd bij het optrekken van de aanleunende sacristie.
Interieur gemarkeerd door rondboogvormige scheibogen op zuilen met dekplaat en sokkel; aan de noordkant is de oorspronkelijke spitsboogvorm nog zichtbaar. Beide dwarsarmen worden in het interieur slechts als dwarskapellen ervaren (geen kruising).
Midden- en zijbeuken zijn overkluisd met bepleisterde tongewelven, de dwarskapellen met vlakke zolderingen. Spitsboog naar het koor.
Koor uit de 16de eeuw met driezijdige sluiting, voorzien van spitsboogvensters en een bepleisterd tongewelf van 1756.
Zuidsacristie uit de 18de eeuw, deels geïntegreerd in de dwarsarm, deels uitspringend met een schilddakje; twee steekboogvensters. Noordsacristie met lessenaarsdak in 1951 (chronogram op de deurlatei) gebouwd tegen de noordarm.
Mobilair. Schilderijen: Mystiek huwelijk van Sint-Catharina (17de eeuw); de vier evangelisten (17de eeuw), Heilige Lucia en Heilige Rochus (1816, J. De Lantsheer) op de zijaltaren; terracottabeeld Christus op de Koudensteen (16de eeuw), op het kerkhof tegen de koorsluiting.
Zeer rijk meubilair uit de 17de eeuw en voornamelijk uit de 18de eeuw: barok hoofdaltaar (1740), rechterzijaltaar (circa 1630) met Italiaans relikwiekruis uit de 17de eeuw, linkerzijaltaar van 1739; lambrisering en gestoelte met barok inslag in het koor (1747) en met rococo inslag in het schip (1787) met ingebouwde biechtstoelen; rococobiechtstoel (circa 1760) in de noorddwarsarm; kansel van 1739; relikwiekasten (1747) van F. Vander Borght; orgel in empirestijl (1823) van Van Peteghem; arduinen doopvont met koperen deksel (17de eeuw).
Bron: DE MAEGD C. & VAN AERSCHOT S. 1975: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Vlaams-Brabant, Halle-Vilvoorde, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 2n, Gent.
Auteurs: De Maegd, Christiane; Van Aerschot, Suzanne
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)
Het omliggende kerkhof is 17 are 20 centiare groot. Het wordt volledig omsloten door een, afhankelijk van de terreinhelling, sterk in hoogte variërende en getrapt uitgewerkte bakstenen muur met een totale lengte van 230 meter. De hoofdingang aan de westkant wordt geaccentueerd door twee bakstenen pilasters met smeedijzeren hekken, voorafgegaan door een hardstenen trappartij gevat tussen lage muurtjes met bolbekroning op de hoeken. Drie smalle, in de muur uitgespaarde toegangen bedienen via enkele hardstenen trappen met smeedijzeren leuning het kerkhof aan de noord- en zuidzijde. Aan de noordoostzijde zorgt een poortje voor een rechtstreekse verbinding met de naastgelegen pastorie.