erfgoedobject

Den Engel

bouwkundig element
ID
4033
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/4033

Juridische gevolgen

  • is aangeduid als vastgesteld bouwkundig erfgoed Den Engel
    Deze vaststelling is geldig sinds

  • is aangeduid als beschermd monument Den Engel
    Deze bescherming is geldig sinds

Beschrijving

Diephuis op de hoek van Grote Markt en Braderijstraat, met een verhoogde halsgevel in neo-Vlaamserenaissance-stijl, in 1900 heropgebouwd naar een ontwerp van Eugène Geefs. Het pand heeft een oudere, mogelijk traditionele kern van omstreeks 1600.

Historiek en context

Voor het eerst vermeld in 1394, komt de naam “De witten Engel” pas voor in 1771. Het pand ging in vlammen op tijdens de Spaanse Furie in 1576, en was nog niet heropgebouwd in 1597. Het betrof in oorsprong mogelijk een traditioneel diephuis met trapgevel, dat omstreeks 1600 in renaissancestijl werd heropgebouwd. Omstreeks 1825 kreeg het pand een neoclassicistische, bepleisterde en beschilderde lijstgevel onder een afgesnuite bedaking. De huidige verhoogde halsgevel in neo-Vlaamserenaissance-stijl, is een vrije reconstructie naar een ontwerp uit 1900 door de architect Eugène Geefs, die een jaar later de plannen tekende voor de heropbouw van het aanpalende “De Mouwe”. Bij openbare aanbesteding in mei 1900, kreeg de aannemer Jan Alfons Verbist uit de Lange Lozanastraat, de werken toegewezen. Deze waren begroot op drie maanden, en een bedrag van 10.900 Belgische frank. De eigenaar van het gebouw, drogist Carolus Lauwers-De Kepper (Antwerpen, 1831-Antwerpen, 1901), verkreeg een stadstoelage uit het legaat Robert Joostens, bedoeld voor gevelreconstructies op de Grote Markt, ten bedrage van 60% van de bouwkosten. Het aanpalende “De Tafelronde”, een pand door Jan Pieter van Baurscheit de Jonge uit 1739-1740, werd najaar 1900 gesloopt voor de verbreding van de Braderijstraat. Sindsdien vormde "Den Engel" het hoekhuis van Grote Markt en Braderijstraat. Frans De Cat-Laureys opende hier in 1902 het nog steeds bestaande café “Den Engel”. Dat jaar liet hij door Geefs de zijgevel vernieuwen, de achterbouw slopen en heropbouwen (Braderijstraat 13 en 15) met een uitbreiding van het pand en een aanpalend winkelhuis.

De reconstructies van "Den Engel" en "De Mouwe" behoren tot het rijpe oeuvre van Eugène Geefs. Actief vanaf omstreeks 1885 tot zijn overlijden in 1925, realiseerde de architect omstreeks 1890 een bescheiden reeks woningen voor de Société Anonyme pour la construction de maisons bourgeoises in de wijk Zurenborg. Tot de belangrijkste vroege werken behoort het verdwenen Tolhuis, dat Geefs samen met Joseph Schadde ontwierp. Uit het decennium vóór de Eerste Wereldoorlog zijn een beperkt aantal burgerhuizen bekend, zonder uitzondering in klassiek geïnspireerde eclectische stijl. Voor twee kastelen in opdracht van de grafelijke familie Moretus Plantin de Bouchout, "Klaverblad" te Wilrijk en "Rodenburg" te Hove, paste de architect op het zelfde moment de neo-Vlaamserenaissance-stijl toe.

Architectuur

Diephuis van drie traveeën, drie bouwlagen en een insteekverdieping, onder een zadeldak (nok loodrecht op de straat, leien). De verhoogde halsgevel met dubbelhuisopstand heeft een parement uit blauwe hardsteen, in combinatie met witte natuursteen (Euville en Savonnière) voor de kozijnen, boogvelden, borstweringen en delen van de geveltop. Nadrukkelijk horizontaal geleed, is de opstand opgebouwd uit gestapelde registers met entablement. De café-pui met middenportaal en de insteekverdieping onderscheiden zich door uitgelengde wortelmotieven op de pilasters, leeuwenkoppen onder de puilijst, en rolwerkcartouches in de boogvelden. Beide bovenverdiepingen vormen registers van kruiskozijnen met pilastergeleding vanaf waterlijsten. De klassieke entablementen bestaan uit een gelede architraaf, een fries met rolwerkcartouches, respectievelijk tussen trigliefen en diamantkoppen op wortelmotieven, en een geprofileerde waterlijst. Voluten, waterlijsten, wortelmotieven, een siervaas en obelisken met bolornament markeren de tweeledige geveltop. Deze wordt geaccentueerd door hermen in het eerste register, en bekroond door een driehoekig fronton. Drielicht samengesteld uit een rondbogig middenluik met sluitsteen en imposten, tussen rechthoekige zijlichten met medaillons in het bovenlicht. Ronde oculus en jaarsteen “1900” in de topgeleding; het jaartal “1579” in het fronton verwijst foutief naar de heropbouw na de Spaanse Furie. Het vergulde, bronzen beeld “De Engel” is van de hand van Georges Geefs, broer van de architect.

Zijgevel. Bepleisterde en beschilderde lijstgevel van vijf traveeën en vier bouwlagen, horizontaal geleed door de plint en cordonvormende lekdrempels uit blauwe hardsteen. Regelmatig ordonnantieschema opgebouwd uit registers van rechthoekige, en op de eerste verdieping rondbogige muuropeningen in geriemde omlijsting. Een klassiek hoofdgestel vormt de gevelbeëindiging. Gietijzeren parapetten. Hierbij sluit een winkelpand aan, van twee traveeën en vier bouwlagen onder een zadeldak. De lijstgevel heeft een parement uit roomkleurige Silezische brikken in kruisverband, geaccentueerd door rode baksteen voor speklagen, ontlastingsbogen en friezen. Klassieke, hardstenen winkelpui met een zijportaal en houten entablement. Registers van steekboogvensters op hardstenen lekdrempels; houten kroonlijst.

  • Stadsarchief Antwerpen, dossier MA#82761, plan 697#2778, bouwdossiers 1902#725, 1902#907 en 1902#1637.
  • ASAERT G. 2005: Honderd huizen aan de Grote Markt van Antwerpen. Vijf eeuwen bewoningsgeschiedenis, Zwolle en Antwerpen, 297-303.
  • S.N. 1904: Restaurations Maisons Grand’Place, 13 et 15, à Anvers, L’Émulation 29.9, 87-88.

Auteurs: Braeken, Jo
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Den Engel [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/4033 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.