De kerk bestaat uit een éénbeukige ruimte van drie traveeën achter een classicistische voorgevel van zandsteen, en is voorzien van een portaal (gedagtekend 1747 op de makelaar) en van vensters onder een eenvoudige klokkentoren in dezelfde stijl.

Historiek

Vóór 1500 vormde Neervelp, zoals de Sint-Hilariuskerk van Bierbeek, een afhankelijkheid van de benedictijnenpriorij van Sint-Nicasius in Bierbeek. Dit verklaart waarom Neervelp aanvankelijk ook aan Sint-Hilarius was gewijd. Nadat in 1562 de priorij van Bierbeek, samen met haar bezittingen in Neervelp werd overgemaakt aan de Faculteit van Theologie van de Leuvense Universiteit werd de Heilige Remigius de nieuwe patroonheilige.

Een figuratieve kaart van Pierre de Bersacques (1596-1598) met voorstelling van de dorpskom van Neervelp toont de Sint-Remigiuskerk met een vier traveeën diep schip en een ingebouwde westtoren, het geheel volledig in natuursteen opgetrokken en deels met leien, deels met pannen afgedekt. Verder is enkel bekend dat de kerk zowel tijdens de godsdiensttroebelen als tijdens de oorlogen op het einde van de 17de eeuw zwaar te lijden had.

Midden 18de eeuw werd ze omwille van bouwvalligheid volledig herbouwd. De eerste steenlegging vond plaats op 28/5/1745 en in 1747 waren de werken voltooid zoals blijkt uit de datum op de makelaar van de inkompoort. In 1824 werden herstellingswerken uitgevoerd. Circa 1863 werd de kerk uitgebreid met een nieuw transept en koor wat haar capaciteit op 400 kerkgangers bracht. De plechtige inwijding vond plaats op 11/7/1888. Sindsdien werden nog diverse herstellingswerken uitgevoerd.

Beschrijving

De Sint-Remigiuskerk is opgetrokken in baksteen en Gobertange en bestaat uit een twee traveeën diep, eenbeukig schip met ingebouwde westtoren uit 1747 waarop een uitspringend transept en een door twee sacristieën geflankeerd driezijdig gesloten koor uit 1863 aansluiten.

Typerend voor de Sint-Remigiuskerk is het overvloedig gebruik van Gobertange, die niet alleen werd aangewend voor hoekkettingen, steigergaten en venster- en deuromlijstingen maar ook voor de vrijwel volledig in natuursteen uitgewerkte westgevel en de circa 3,5 meter hoge onderbouw van de beukwanden. Dit schijnt er op te wijzen dat de kern van de oudere kerk zoals bekend van de eind 16de-eeuwse kaart van de Bersacques in het project van 1747 werd geïncorporeerd. Eveneens markant is de strak symmetrische en lineaire behandeling van de met platte banden verticaal gelede westgevel - een vereenvoudigde vorm van de barokke halsgevel - waarboven de vierkante toren oprijst.

Centraal in de gevel het inkomportiek in een rondboogomlijsting met sluitsteen en geprofileerde druiplijst rustend op pilasters met hoog basement. De makelaar van de dubbele houten toegangsdeur vermeldt de bouwdatum 1747. Boven het portaal een groot, lichtgetoogd venster in een plattebandomlijsting met neuten en geprofileerde druiplijst met gestrekte uiteinden, geflankeerd door twee kleinere vensters in een identieke omlijsting. Kleine vleugelstukken vormen de overgang naar de vierkante klokkentoren met ingesnoerde spits en rondbogige galmgaten. De vrij gesloten beukwanden zijn voorzien van telkens twee lichtgetoogde vensters in een sobere plattebandomlijsting. Vrijwel identieke vensters, maar voorzien van een hardstenen, vooruitspringende onderdorpel, oren en neuten werden aangewend bij de neoclassicistische uitbreiding met name bij het licht uitspringend transept, het ondiep, driezijdig gesloten koor en de flankerende sacristieën waar ook diefijzers werden voorzien.

Interieur

Inwendig wordt de wit en lichtgeel geschilderde binnenruimte gestructureerd door kruisribgewelven op classicistisch geïnspireerde pilasters. In het koor worden de gewelfribben opgevangen door met bladwerk versierde kraagstenen. De bevloering bestaat uit diagonaal geplaatste zwarte en grijze natuurstenen tegels terwijl in de vroegere doopkapel en de bergruimte naast de toren de originele Gobertangetegels bewaard bleven.

Mobilair

De ruimte wordt verlevendigd door acht brandglasramen (1897-1899):

• koor: 0nze-Lieve-Vrouw met kind en Sint-Jan de Doper.
• transept: Onze-Lieve-Vrouw en de Heilige Remigius.
• beuk: Heilige Catharina, Heilige Franciscus Xaverius, Heilige Johannes en de Heilige Eligius.

De Sint-Remigiuskerk bezit een waardevol meubilair, alhoewel dit enigszins dient gerelativeerd aangezien onder meer de oorspronkelijk gemarmerde altaren worden ontsierd door een donkere beitslaag.

• Koor:
  • hoofdaltaar: expositietroon bekroond met kruisbeeld op bol en beeldje van Lam van Apocalyps met kruisvaan, op voluten beelden van engelen in aanbidding; altaartafel met beschilderde sarcofaag, tweede helft van de 18de eeuw, verguld en (gemarmerd) hout.
  • sculpturen: beeld Heilige Catharina, tweede helft van de 16de eeuw, Mechels atelier, beschadiging wegens omvorming tot gekleed beeld; Onze-Lieve-Vrouw met kind; Heilige Cornelius paus, 18de eeuw, gepolychromeerd hout.
  • Schilderijen: Aanbidding van de drie Koningen, Vlaamse School, eerste helft van de 17de eeuw, paneel; Boodschap van de aartsengel Gabriël, Vlaamse School, eerste helft van de 17de eeuw, paneel.
• Noordtransept:
  • zijaltaar: onder troonhemel beeld van Onze-Lieve-Vrouw met maansikkel en slang, tweede helft van de 18de eeuw, beschilderd en (gemarmerd) hout.
  • fragment communiebank, 18de eeuw, (gemarmerd) hout.
  • biechtstoel, eerste helft van de 19de eeuw(?), neorégence.
• Zuidtransept:
  • zijaltaar: onder troonhemel beeld Heilige Remigius (eind van de 17de eeuw), tweede helft van de 18de eeuw, beschilderd en (gemarmerd) hout.
  • biechtstoel, eerste helft van de 19de eeuw(?), neorégence.
  • preekstoel, midden van de 18de eeuw, eik.
• Schip:
  • sculptuur: Jezus aan het kruis, eerste helft van de 16de eeuw, gepolychromeerd hout.
  • schilderij: Marteldood van de Heilige Laurentius, Vlaamse School, 17de eeuw, paneel.
  • kruisweg van Vervloet, Mechelen, 1871, doek.
  • twee wijwatervaten, 18de eeuw, marmer.
  • twee deuren naar zijruimten naast toren, einde van de 18de, begin van de 19de eeuw, (beschilderde) houten omlijsting.
  • orgel met verwerking van gedeelten van het vorige orgel door Maarten Dryvers, Kortenaken, 1875, beschermd bij ministerieel besluit van 23/01/1981.

  Voor een meer gedetailleerde inventaris dient verwezen te worden naar het fotorepertorium van het Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium.
  Op te merken valt dat de in 1981 nog vermelde 18de-eeuwse beelden van de Heiligen Bernardus van Clairvaux en Sebastiaan alsook het schilderij op doek met de Bewening van Christus niet meer in de kerk aanwezig zijn.

  Kerkhof

  De Sint-Remigiuskerk wordt omringd door een langs drie zijden ommuurd (machinale rode baksteen , natuursteen en beton) kerkhof dat sinds 1954 niet meer wordt gebruikt. Het is toegankelijk via een steile trap (betontegels) in de as van het westportaal en een bescheidener trappartij ter hoogte van het koor. Een smeedijzeren poort zorgt aan de noordzijde voor de verbinding met de pastorie. Drie sterk verweerde hardstenen grafplaten waaronder de grafsteen van pastoor Jacobus Van Laethem (+1747) bevinden zich aan de noordzijde van het koor, samen met twee gietijzeren grafkruisen. De overige grafstenen zijn van relatief recente datum.

  • S.N. s.d.: Sint-Remigius Neervelp 1747-1997.
  • BRAMS V. 1991: Neervelp, Velpeleven, 120-127.
  • GEYSENS R. 1998: Sint-Remigiusparochie, Neervelp, Honderdvijfentwintig jaar dekenaat Bierbeek. Twaalf parochies in de kijker, Holsbeek, 95-97.
  • SCHELLENS-DECOENE E. 1978: Neervelp, mijn dorp van toen en nu, Velpeleven, 158-169.
  • VANDENHOECK L. 1960: Neervelp in Oost-Brabant, 4, 44-45.
  • WAUTERS A. 1876: Géographie et histoire des Communes belges. Canton de Tirlemont, Brussel, 99-107.