erfgoedobject

Parochiekerk Sint-Walburga met kerkhof

bouwkundig element
ID
426
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/426

Juridische gevolgen

Beschrijving

Historiek

Gelegen op een lichte verhevenheid, bij het kruispunt van de hoofdstraten van het dorp. Omgeven door een kerkhof met bak- en zandstenen muur; neoclassicistische hekpijlers ten noorden. Ernaast verweerde gevelsteen met namen der notabelen en jaartal 1871. Gotische pseudobasiliek met transept, opgetrokken uit Meldertse zandsteen. Leien dakbekleding. Voor de eerste maal opgetrokken in 1180 in opdracht van de abdij van Affligem (vermoedelijk als kruiskerk). Wederopbouw in 1363 door Jan IV Wolmeroy, abt van Affligem, bij de afsplitsing van Baardegem als zelfstandige parochie. Grote wijzigingen in de 15de tot 16de eeuw: alle romaanse delen, behalve de toren met bovenste geleding in overgangsstijl, worden afgebroken. Wederopbouw met een driebeukig gotisch schip. Toren hersteld in 1608. Herstellingen en aanpassingen circa 1891, naar ontwerp van architect J. Goethals. Neogotische sacristieën uit het vierde kwart van de 19de eeuw. Restauratie in 1968-1969 naar ontwerp van architect R. van Driessche.

Beschrijving

De plattegrond ontplooit: schip met twee zijbeuken van drie traveeën, kruisingstoren en twee transeptarmen van één travee met vlakke sluitingen. Koor van twee rechte traveeën met driezijdige sluiting. Noordelijke en zuidelijke sacristie van één travee. Middenbeuk onder zadeldak. Westportaal gestut door middel van steunberen. Groot spitsboogvenster. Latere korfboogdeur (eerste kwart van de 16de eeuw) met geprofileerd beloop; druiplijstje uitlopend op figuratieve voorstellingen (links vrouw, rechts man) en bekroond met een hoger. Zijbeuken onder lessenaarsdaken. Steekboogvensters (18de eeuw), circa 1891 vervangen door neogotische gekoppelde spitsboogvensters met arduinen tracering en doorlopende druiplijsten. Dichtgemetselde deur in gevel (tweede travee) van zuidelijke zijbeuk (voorheen toegang via kasteeldreef). Vierkante kruisingstoren met drie geledingen gemarkeerd door kordons. Tweede geleding met gedichte rondboogvormige galmgaten. Bovenste geleding met twee rondboogvormige galmgaten per wand. Kroonlijst op ruw geprofileerde stenen korbeeltjes. Achtkantige ingesnoerde spits. Traptoren in zuidoostelijke pijler. Transeptarmen onder zadeldaken. Noordelijke arm met groot spitsboogvenster met vernieuwde arduinen tracering (eerste kwart van de 15de eeuw) en driehoekig bovenvenster. Zuidelijke arm (eerste kwart van de 16de eeuw) met groot spitsboogvenster met eveneens vervangen arduinen tracering. Koor (eerste kwart van de 16de eeuw) gestut door middel van eenvoudige steunberen. Spitsboogvensters met arduinen tracering en omlopende druiplijsten. Zuidelijke sacristie van 1542 en neogotische noordelijke sacristie uit het eerste kwart van de 20ste eeuw met gekoppelde spitsboogvensters. Pseudobasilicale opstand: zeilen met ronde sokkels en vereenvoudigde kapitelen onder spitsboogvormige scheibogen met afgeschuind profiel. Achthoekige kruisingspijlers met gelijksoortige dekplaat. Steen met opschrift Ian van Moen 1642 in pijler van noordelijke zijbeuk - noordelijke transeptarm. Oorspronkelijk overdekt door middel van een vlakke zoldering. Heden bakstenen kruisribgewelf (eerste kwart van de 17de eeuw) met zandstenen ribben op consoles voor de middenbeuk. Zijbeuken met kruisribgewelf en daktimmer uit de 17de eeuw; sluitsteen met jaartal 1642 in tweede travee (van het westen af) in zuidelijke zijbeuk; sluitsteen met steenkappersmerk in derde travee (van het westen af) in noordelijke zijbeuk. Kruisriboverwelving voor kruising. Kruisriboverwelving van 1608 en daktimmer uit de 16de eeuw(?) in noordelijk en stergewelf met daktimmer uit de 17de eeuw in de zuidelijke transeptarm. In het koor met kruisribgewelf op consoles, straalgewelf voor de sluiting; bekapping uit de 17de eeuw. Zuidelijke sacristie met kruisriboverwelving.

Mobilair

Schilderijen "De Verrijzenis" van G. De Crayer (hoofdaltaar); "Besnijdenis" van I.L. Sueten (noordelijke kruisarm); "Heilige Anna en Onze-Lieve-Vrouw" van G. Maes (1649-1700) (zuidelijke kruisarm). Volks Sint-Walburgabeeld uit het eerste kwart van de 17de eeuw in nis boven hoofdaltaar. Onze-Lieve-Vrouw, Heilige Anna, uit het eerste kwart van de 17de eeuw (zijaltaren). Sint-Rochus (eikenhout) uit de eerste helft van de 18de eeuw; Gestoffeerd Onze-Lieve-Vrouwebeeld (12de eeuw ?) op rococosokkel (tweede kwart van de 18de eeuw); Gestoffeerd Heilige Petronellabeeld uit de voormalige kapel aan de heilige toegewijd (17de eeuw ?). Houten kruisbeeld met versierd barok voetstuk (eerste kwart van de 17de eeuw). Hoogaltaar met rococotombe (tweede kwart van de 18de eeuw) en barok portiekretabel. Barokke zijaltaren met marmeren rococotomben (tweede kwart van de 18de eeuw), in noordelijke transeptarm met jaartal 1675 in, zuidelijke transeptarm uit de tweede helft van de 17de eeuw. Rococolambrisering met koorbanken, met geschilderde en gebeeldhouwde medaillons, met taferelen uit het leven van de Heilige Walburga, tegen de koormuren, op eenvoudige wijze verlengd als wandbekleding van noordelijke en zuidelijke transeptarmen (tweede kwart van de 18de eeuw); regencecommunie bank (tweede kwart van de 18de eeuw); barokke preekstoel (vierde kwart van de 17de eeuw); eenvoudige rococobiechtstoelen (tweede kwart van de 18de eeuw); eenvoudige kerkmeesterbanken (derde kwart van de 18de eeuw); houten vroeg-rococodoksaal met ingangsportaal eronder (tweede kwart van de 18de eeuw); orgel met rococokast; aantal grafzerken uit de 17de tot 18de eeuw, onder meer van Hendrik van Assche, abt van Affligem († 1474), nieuw uit de 17de eeuw.

  • DHANENS E., Aanwijzende fotografische inventaris van het Belgisch patrimonium voor kunst en geschiedenis, Canton Aalst, Archives centrales et laboratoires, Brussel, 1950, p. 13.
  • LEMAIRE R.M., persoonlijke notities.
  • LEURS C., Les origines du style gothique en Brabant, I, tome II, L'architecture Romane dans l'ancien duché, Bruxelles, 1922, p. 92-93.

Bron: D'HUYVETTER C., DE LONGIE B. & EEMAN M. met medewerking van LINTERS A. 1978: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie Oost-Vlaanderen, Arrondissement Aalst, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 5n1 (A-G), Brussel - Gent.
Auteurs: d'Huyvetter, Clio; de Longie, Bea; Eeman, Michèle
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Aanvullende informatie

Ommuurd en vergroend kerkhof omheen de Sint-Walburgakerk met een overzicht van graftekens van de 17de tot de 20ste eeuw.

De Sint-Walburgakerk gaat terug tot 1180. Er mag verondersteld worden dat ook het kerkhof tot die periode terug gaat. De Ferrariskaart beeldt op het eind van de 18de eeuw het kerkhof af zoals we de site ook vandaag nog kennen: ten noorden en westen, aansluitend bij de straat staat een muur, ten oosten en zuiden boordt een bomenrij het kerkhof af. Ook de atlas der buurtwegen uit 1840 bevestigt de huidige contouren en de locatie van de kerkhofmuur.

Het op een helling liggende en met trappen bereikbare vergroende plattelandskerkhof is aan de straatzijde afgesloten met een bak- en zandsteenmuur met neoclassicistische hekpijlers met bekronende vlammende urnen. Boven de baksteenmuur staat een metalen hekken. De graftekens op het kerkhof dateren grotendeels uit het interbellum en later. Ze worden gekenmerkt door de sobere en voornamelijk geometrische art-decostijl en het modernisme en het gebruik van blauwe hardsteen in combinatie met gedenkplaten in zwarte marbriet. Zowel graftekens met enkel een (kruisvormige) stèle als in combinatie met een graftuin en een (verhoogde) zerk komen voor.

Tot de opvallendste graftekens behoort zeker het heldenhuldezerkje voor Joannes Hendrickx die in 1920 in Meldert overleed ‘ten gevolge van ontberingen aan het IJzerfront’ zoals het opschrift zegt. Enkele oudere eclectische graftekens, voornamelijk pastoorsgraven uit het begin van de 20ste eeuw staan ter hoogte van de kerk. Ze zijn herkenbaar aan de afbeelding van een kelk. Verder een aantal graftekens in kunststeen of kunststof die de zoektocht naar nieuwe materialen in de jaren 1960 en 1970 tonen en één gietijzeren kruis.

Minstens vier 17de en 18de-eeuwse grafplaten, vermoedelijk afkomstig uit de kerk werden gebruikt als betegeling voor paden.

Tegen de noordelijke gevel van de zuidelijke dwarsbeuk hangt een neogotische calvarie onder een houten luifel.

Het kerkhof werd bezocht in 2017.

  • Atlas van de Buurtwegen, opgesteld naar aanleiding van de wet op de buurtwegen van 10 april 1841, schaal 1:2.500 (overzichtsplannen schaal 1:10.000).
  • Kabinetskaart van de Oostenrijkse Nederlanden voor Zijn Koninklijke Hoogheid de Hertog Karel Alexander van Lotharingen, Jozef Jean François de Ferraris, Koninklijke Bibliotheek van België, uitgegeven in 1770-1778, schaal 1:11.520 herleid naar 1:25.000.
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Relaties


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Parochiekerk Sint-Walburga met kerkhof [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/426 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.