erfgoedobject

Congregatiezaal voor de arbeiders

bouwkundig element
ID
50797
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/50797

Juridische gevolgen

Beschrijving

Katholieke werkmanskring. Voormalige Sint-Jozefkring, vroeger ook "Het Gildenhuis" genoemd, thans wijkcentrum De Kring, gelegen in binnenblok met toegang aan de Kaaistraat 32. Beschermd als monument bij ministerieel besluit van 30.04.2004.

Neogotisch gebouw, opgetrokken in 1892 als "congregatiezaal voor de arbeiders" door vicaris Fr. Van Wesemael en onder de bescherming geplaatst van Sint-Jozef. Een beeld van de Heilige Jozef, voorgesteld als timmerman met zaag, patroonheilige van de arbeiders, werd in een nis in de voorgevel geplaatst. Het beeld is naar verluidt van de lokale beeldhouwer Fernand Nisol (1868-1937). De Sint-Jozefdevotie, aangemoedigd door paus Leo XIII in een encycliek van 1889 kadert in de opkomende christelijke arbeidersbeweging en kende in het geïndustrialiseerde Eeklo van het einde van de 19de eeuw een grote aanhang.

De werkmanskring, opgericht in 1919, vond er onderdak en had er naast bureaus voor de vakbond, het ziekenfonds en coöperatie een ruime zaal voor allerhande verenigingen van sociaaldemocratische strekking. In 1920 vond de vrije vakschool Sint-Jozef er een tijdelijk onderkomen tot de bouw van nieuwe schoollokalen in de Kloosterdreef in 1925. Ook de toneelbond van de werkmanskring, een koor, turngroep en vrouwengilde hadden er locatie. Na de verbouwingen van de feestzaal in 1928 vonden de provinciale muziektornooien er plaats. Nadien werd het pand onderverdeeld en onder meer als woningen verhuurd. Na twintig jaar leegstand is het wijkcentrum De Kring er sinds 1998 gehuisvest.

Gebouw ingeplant in de diepe tuin van de eigendom van pottenbakker Van Waesberghe in de Zuidmoerstraat. Volgens het kadasterarchief werd terzelfder tijd door vicaris Van Wesemael een tweede parallelle vleugel gebouwd als privé-school. In 1894 werden enkele broeders van Liefde uit Gent gevraagd de school te leiden en namen hun intrek in de oude woning Van Waesberghe. De zogenaamde Sint-Jan-Berchmansschool ook "Oude Broeders" genoemd zou er tot 1978 blijven. Deze schoolvleugel, thans eveneens ingenomen door het wijkcentrum De Kring, sluit de binnentuin met monumentale bruine beuk in het zuiden af.

Imposant congregatiegebouw, enkel met oost- en zuidgevel uitgewerkt. Gebouw opgetrokken uit oranjerode baksteen met verwerking van blauwe hardsteen voor de dekstenen van de plint en treden, vensterdorpels en lateien en kraagstenen. Een groot pannen zadeldak dekt het geheel af.

Voorgevel, uitziend op de geplaveide toegangsweg met nieuw hek aan de Kaaistraat, uitgewerkt als brede trapgevel met negen treden en een topstuk, bekroond door een bliksemafleider. Gevel geritmeerd door drie Brugse traveeën met spitsboognissen met ingeschreven tracering. Sierankers lijnen de top af. Kloosterkozijnen, soms gekoppeld en op de bovenverdieping met bekronende boogvelden, met geelgeschilderd houtwerk doorbreken de nissen. Middentravee in de top verrijkt met een spitsboognis met Sint-Jozefbeeld. Een smalle rechthoekige deur met tussendorpel en een brede vleugeldeur geven toegang tot de burelen vooraan. Rechts aansluitend rechthoekig blok met drie traveeën en anderhalve bouwlaag onder plat dak, afgelijnd door een kantelenrij. Zijgevel van vier traveeën voor de voorbouw en negen traveeën voor de aanpalende feestzaal met respectievelijk twee en één bouwlagen, uitziend op de binnentuin. Voorbouw geritmeerd door dezelfde kloosterkozijnen, hier onder ontlastingsboogjes en met versierde ankers op de penanten. Een fraai uitgewerkte dubbele bakstenen muizentandfries lijnt de gevel af.

Feestzaal van negen traveeën met symmetrische opstelling: zeven middentraveeën geritmeerd door vlakke pilasters, onder de daklijst verbonden door een spitsboogfries op arduinen consooltjes en twee zijrisalieten met trapgevelbekroning en Brugse travee. Drie hoge getoogde deuren, respectievelijk in de zijrisalieten en in de middentravee en gelijkaardige vensters op arduinen dorpels en met bewaard houtwerk ritmeren het geheel. Een identieke dubbele muizentandfries lijnt de gevel onder de daklijst af. Twee blinde spitsboognissen sieren de topgevels van de zijrisalieten.

De feestzaal was oorspronkelijk overwelfd met een houten spitstongewelf met ribben op gesculpteerde, oorspronkelijk polychroom geschilderde houten consoles. In 1929 aangepast en voorzien van een vlak plafond. Enkel in de linkertravee achter de scène is het oorspronkelijke gewelf nog zichtbaar. De gradinen met zitplaatsen verdwenen recent om plaats te ruimen voor een vlakke vloer in functie van de huidige multifunctionele bestemming.

Voormalige schoolvleugel die de binnentuin in het zuidwesten afsluit, van elf traveeën en één bouwlaag onder pannen zadeldak. De tuingevel, oorspronkelijk vermoedelijk de haast blinde achtergevel, is opgetrokken uit donkere baksteen en afgelijnd door een rode bakstenen fries en getrapte muizentand onder de kroonlijst. Zes linker traveeën doorbroken door vierkante ramen onder I-latei en twee brede deuren.

Oorspronkelijke voorgevel, uitziend op de speelplaats, opgetrokken in oranjerode baksteen, geritmeerd door getoogde vensters in rechthoekige spaarvelden met aflijnende muizentand, ankers op de lisenen en een getrapte muizentandfries onder de kroonlijst.

  • VAN CLEVEN J., Neogotisch Eeklo en de Eeklose begraafplaats, (Bethunianum, cahier no 5, Eeklo, 1990).
  • STOCKMAN L., PILLE F. (red.) e.a., Zevenhonderd vijftig jaar Eeklo, Eeklo, 1990, p. 522.

Bron: BOGAERT C. & LANCLUS K. 2005: Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie Oost-Vlaanderen, Gemeenten: Assenede, Eeklo, Kaprijke, Maldegem en Sint-Laureins, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 21n, onuitgegeven werkdocumenten.
Auteurs: Bogaert, Chris; Lanclus, Kathleen
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties

  • Omvat
    Bruine beuk bij Congregatiezaal voor arbeiders

  • Is deel van
    Kaaistraat


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Congregatiezaal voor de arbeiders [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/50797 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.