Historiek en context

Herenhuis op de hoek van Lange Gasthuisstraat en Arenbergstraat, dat de plaats inneemt van het 15de-eeuwse Hof van Sevenbergen, vanaf 1530 Hof van Luyck genaamd en vervolgens Hof van Arenberg. Door dit eigendom werd in 1552 de Arenbergstraat getrokken. Het huidige hotel vormt een samenstel van twee panden met een linkervleugel ontstaan door de samensmelting van twee huizen omstreeks 1600 en een rechter hoekpand in 1658 aangekocht als afhankelijkheid van het hotel. In de latere 17de eeuw betrok de geschiedschrijver Jacques Le Roy met zijn echtgenote Anna Isabella Macquereel van der Piet het herenhuis. Grote reconstructiewerken werden uitgevoerd in 1716, kleinere aanpassingen in de eerste helft van de 19de eeuw.

In 1861 werd het hotel aangekocht door Emil Mayer (1824-1879), een uit Keulen afkomstige handelaar in specerijen en farmaceutische producten, en een van de belangrijkste zakenlui in Antwerpen. Hij was gehuwd met Henriëtte van den Bergh (1838-1920), dochter van gemeenteraadslid, schepen en senator Jean Félix van den Bergh (1807-1885), afstammeling van een brouwersgeslacht, en eigenaar van de Distillerie & Brasserie La Cloche aan de Oudeleeuwenrui. In opdracht van het echtpaar Mayer-van den Bergh voerde de architect Frans J.H. Bex datzelfde jaar renovatiewerken uit. Van deze ingreep uit 1861 dateert het grote traplicht in de zijgevel, en wellicht ook de huidige, neoclassicistische koetspoort. Ter ere van haar op 43-jarige leeftijd overleden oudste zoon Fritz Mayer van den Bergh (1858-1901), liet de weduwe Mayer-van den Bergh naast het hotel het Museum Mayer van den Bergh optrekken, naar een ontwerp door de architect Joseph Hertogs uit 1901. Deze renoveerde en verfraaide gelijktijdig het herenhuis naar een ontwerp uit 1902, door herstel en vernieuwing van het tot dan bepleisterde en beschilderde gevelparement, toevoeging van het geveldecor in neo-Lodewijk XVI-stijl, een attiekbalustrade, dakkapellen en smeedijzeren venstertralies. In 1964 voerde de bank Algemene Hypotheek- en Kredietkas grondige verbouwingswerken uit aan interieur, gevels en bedaking, met toevoeging van een kantoorvolume op de binnenplaats, naar een ontwerp door de architect Rie Haan. Bij deze ingreep werd het zijrisaliet, dat oorspronkelijk een travee diep uit het hoofdvolume sprong en het voetpad innam, op last van het stadsbestuur tot zijn huidige volume ingekort.

Architectuur

Met een gevelbreedte van zeven bij negen traveeën, omvat het hoekgebouw twee bouwlagen onder gedeeltelijk gemansardeerde zadeldaken (leien). De verankerde lijstgevels hebben een parement uit zandsteen en witte natuursteen, op een plint uit blauwe hardsteen. In de voorgevel ligt de klemtoon op het ingekorte, twee traveeën brede zijrisaliet, dat wordt gemarkeerd door gecanneleerde kolossale pilasters, en bekroond door een attiekbalustrade met siervazen. De rechthoekige koetspoort in de linker travee, is gevat in een geprofileerde omlijsting uit blauwe hardsteen, met pilasters en een gestrekt entablement op voluutconsoles voorzien van een acanthusblad en pijnappel. De huidige, fraai gesmede ijzeren vleugeldeur met rozetcasementen, volgens het merkplaatje vervaardigd door de kunstsmid Lodewijk Van Boeckel, dateert vermoedelijk uit de vroege jaren 1900, maar werd hier pas na 1964 geplaatst ter vervanging van de oorspronkelijke houten vleugeldeur. Waar het smeedwerk vandaan komt is niet bekend. In de zijgevel tekent de centraal ingeplante traphal zich af door een risaliet met hoog rondboogvenster; het portaal in hardstenen omlijsting, eveneens met van elders afkomstige smeedijzeren vleugeldeur, dateert van de verbouwing uit 1964. Verder beantwoordt de opstand aan een regelmatig ordonnantieschema, opgebouwd uit registers van rechthoekige vensters in vlakke omlijsting met lekdrempel, de benedenvensters getralied, de bovenvensters van de voorgevel geaccentueerd door sluitstenen. Een gekorniste houten kroonlijst vormt de gevelbeëindiging; rondbogige houten dakkapellen geïntegreerd in de attiekbalustrade in de voorgevel, en houten dakkapellen met vleugelstukken en gebogen fronton en een zinken oeil-de-boeuf in de zijgevel.

Het interieur is door de verbouwing van 1964 grotendeels verdwenen. Op de begane grond is een salon in Lodewijk XVI-stijl bewaard, fraai gelambriseerd met ramskoppen en trofeeën in de supraporta's, een wit marmeren schouw met spiegel, een stafwerkfries en stucplafond.