erfgoedobject

Parochiekerk Sint-Mauritius

bouwkundig element
ID
558
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/558

Juridische gevolgen

Beschrijving

De oudste kerk op deze plaats was een houten zaalkerkje uit circa de 8ste of de 9de eeuw. Het werd later versteend door middel van een kernwerk van onbewerkte silexblokken, Romeinse tegulae of dakpannen, en brokken ijzerzandsteen, en voorzien van een parement van silexblokken. Het recente, archeologische onderzoek bracht ook resten van de romaanse kerk aan het licht; dit was een basilicaal gebouw van silex, voorzien van een koor met rechte sluiting; circa de 12de eeuw werden de zijbeuken verlengd. Als tiendhefster had de abdij van Munsterbilzen de verplichting tot onderhoud van de middenbeuk. De gemeente had de zorg over de zijbeuken en de toren. In de 15de eeuw wordt de gotische kerk gebouwd, waarvan alleen het koor bewaard bleef. De kerk wordt in 1636 door de Kroaten van Jan van Weert afgebrand, en in 1654 geplunderd door Lorreinse troepen. De kerk wordt herbouwd, in 1667 wordt de kerktoren afgewerkt door Frans van Gulpen van Maastricht. Begin 19de eeuw is de kerk bouwvallig. Ze wordt in 1845 in neogotische stijl verbouwd en gerestaureerd door architect J.Dumont van Brussel.

In 1893 bouwt architect M. Christiaens van Tongeren de kapel van Onze-Lieve-Vrouw van Lourdes tegen de noordelijke zijbeuk. In 1904 worden de oude zijbeuken en de kapellen afgebroken en vangt architect M. Christiaens aan met de bouw van de huidige kerk, waarbij alleen de toren en het koor van de oude kerk bewaard blijven, evenals de scheibogen van de oorspronkelijke, neogotische kerk van J. Dumont. In 1993-1994 wordt het interieur van de kerk gerestaureerd en voorzien van nieuwe beschildering naar ontwerp van J. Roux.

De plattegrond beschrijft een driebeukig, neogotisch schip van vijf traveeën met voorstaande, gotische westelijke toren, geflankeerd door portalen, en een gotisch koor van een rechte travee met driezijdige sluiting, geflankeerd door zijkoren en sacristieën.

Mergelstenen gebouwen. De toren telt drie geledingen, gemarkeerd door geprofileerde waterlijsten, op hoge, kalkstenen plint. Ingesnoerde naaldspits (leien). Haaks op elkaar geplaatste steunberen. Datering 1667 op een gevelsteen in de westelijke gevel. Rondboogvensters met geprofileerde druiplijst en rondboogvormige galmgaten afgewerkt met imposten en sluitsteen. Geprofileerde kroonlijst.

Neogotische midden- en zijbeuken, elk onder een afzonderlijk zadeldak (leien). Breukstenen plint. Portalen onder lessenaarsdak tegen de westelijke gevel van elke zijbeuk. De travee der zijbeuken zijn gescheiden door middel van een steunbeer, en elke travee is voorzien van een kapelgevel. Spitsboogvensters met mergelstenen maaswerk.

Gotisch koor op een hoge, breukstenen plint; steunberen op de hoeken; smeedijzeren muurankers met krullen.

Bepleisterd en beschilderd interieur. Houten spitstongewelven op colonnetten. Kruisribgewelven boven de pseudo-transeptarmen en de rechte koortraveeën en straalgewelf boven de koorsluiting. Spitsboogvormige scheibogen op zuilen tussen midden- en zijbeuken. De zijbeuken zijn op de de beschildering gedateerd ANNO 1906.

Mobilair: Schilderij met voorstelling van Sint-Domenicus met de schenker, Edmond, baron van Bocholtz, landcommandeur van Alden Biesen, door W. Daméry (circa 1661); schilderij met voorstelling van Sint-Franciscus van Sales, door W. Daméry (1661-1665); schilderij met voorstelling van Christus die de sleutels aan Petrus geeft (tweede helft 17de eeuw); schilderij met voorstelling van het Doopsel van Christus, barok (circa 1661-1665); schilderij met voorstelling van de Keizerspenning, barok (tweede helft 17de eeuw); schilderij met voorstelling van Sint-Carolus Borromeus, door W. Daméry (1661-1665).

Piëta, gepolychromeerd hout, laat-gotisch (eerste helft 16de eeuw); beeld van Sint-Jozef, gepolychromeerd hout, barok (circa1678); Calvariebeeld, gepolychromeerd hout (derde kwart 18de eeuw); beeld van Onze-Lieve-Vrouw met Kind, gepolychromeerd hout, barok (circa 1678); beeld van Sint-Anna-ten-Drieën, gepolychromeerd hout, laat-gotisch (circa 1520-1530); beeld van Onze-Lieve-Vrouw met Kind op de wereldbol, gepolychromeerd hout, barok (begin 18de eeuw); beeld van Sint-Rochus, beschilderd hout, barok (circa 1660); beeld van Sint-Antonius, gepolychromeerd hout, barok (eind 17de eeuw); beeld van Sint-Lambertus, gepolychromeerd hout, barok (begin 18de eeuw); beelden van Christus en de vier Evangelisten, afkomstig van de voormalige preekstoel, eik, neogotisch, door P. Peeters uit Antwerpen (1906); beeld van Christus op de Koude Steen, gepolychromeerd hout, laat-gotisch (1530-1540); beeld van Sint-Mauritius, gepolychromeerd hout (18de eeuw); beeld van Sint-Rochus, gepolychromeerd hout, laat-gotisch (16de eeuw); beeld van Sint-Barbara, toegeschreven aan het atelier van Jan van Steffesweert (Nederlands Limburg), gepolychromeerd hout, laat-gotisch (circa 1520); beeld van Sint-Cecilia, gepolychromeerd hout, laat-gotisch (circa 1520); buste met reliekhouder van Sint-Mauritius, gepolychromeerd hout, barok (1703); buste met reliekhouder van Sint-Adrianus, gepolychromeerd hout, barok (1678); processiemadonna (begin 19de eeuw).

Neogotisch hoofdaltaar, eik met verguldsel en witte steen, door P. Peeters uit Antwerpen (1900); neogotisch zijaltaar in de linker zijbeuk door Van Haeff uit Weert (1853-54); neogotisch zijaltaar in de rechter zijbeuk door P. Peeters uit Antwerpen (1906); neogotische kerkmeesterbanken, eik, door M. Gielen (1860); twee neogotische biechtstoelen, eik, door Van Haeff uit Weert (1854); twee neogotische biechtstoelen, eik, door P. Peeters uit Antwerpen (1906); neogotisch doksaal, eik met beschildering, afkomstig van de voormalige communiebank; orgel van 1709, grondig vernieuw in 1849 door Van Dinter, en opnieuw hersteld in 1876 door M. Peerenboom uit Maastricht; koperen doopvont (eind 17de eeuw).

Neogotische muurschilderingen van G. Meunier uit Wasseiges (1906); kruisweg van C. Peeters uit Brussel (1906); neogotische glasramen door J. Osterrath uit Tilff (1893-1894, 1907); koperen koorlezenaar in de vorm van een adelaar (1906).

Grafsteen van de familie van Bocholtz, door Edmond van Bocholtz geplaatst in 1659; grafsteen van Henricus Bosch, burgemeester van Maastricht (+ 1689), Maria de Matthys (+ 1685) en Jacob Rutger (+ 1676); grafsteen van Henrick van der Heyden (+ 1636); kalkstenen grafsteen van Jacob Matthys, schepen (+ 1620) en Elisabeth Putthem (+ 1640); grafsteen van Edmundus Hechtermans, priester (+ 1788) en Mattheus Hechtermans, pastoor (+ 1789); grafsteen van Joanis Matthys (+ 1657); grafsteen van Guilielmus en Thomas Nyes (+ 1625 en 1657); grafsteen van Marten Emerix (+ 1637), Maria Hinnesdael (+ 1622) en Mathiis Emerix (+ 1648); grafsteen van Thomas Leunis Van Laer, schepen en secretaris van Beverst (+ 1648) en Maria Matthys; grafsteen van Catharina Moffarts (+ 1668); grafsteen van Wemmer Van Ham (+ 1685) en Elisabeth van der Heggen (+ 1650).

  • GEUKENS B., Fotorepertorium van het meubilair van de Belgische bedehuizen. Provincie Limburg. Kanton Bilzen, Brussel-Sint-Truiden, 1975, 14-17.
  • MAURISSEN F., Oude grafstenen in Bilzen, in Bilisium, 2, 1977, pagina's 269-273.
  • PAQUAY, J., Oudheidkundige inventaris der kunstvoorwerpen in kerken en openbare gebouwen, Volume, Aflevering VIII, Kanton Bilzen, sine loco, 1932, pagina 14.
  • WAEGEMAN T. - W. WOUTERS, De St.-Mauritiuskerk te Bilzen. Een geestelijk verhaal...herschreven, Bilzen, 1995.
  • WAEGEMAN T., De herboren samenhang binnen de St.-Mauritiuskerk van Bilzen, Onuitgegeven nota's.

Bron: SCHLUSMANS F. 1996: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie Limburg, Arrondissement Tongeren, Kantons Bilzen - Maasmechelen, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 14n3, Brussel - Turnhout.
Auteurs: Schlusmans, Frieda
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Parochiekerk Sint-Mauritius [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/558 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.