erfgoedobject

Kasteeldomein van Heule

bouwkundig / landschappelijk element
ID
60709
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/60709

Juridische gevolgen

Beschrijving

Zogenaamd "Kasteel van Heule". Kasteel beschermd als monument en park als dorpsgezicht. Aan de straat gelegen notabelenwoonst met achterliggend park in landschappelijke stijl met typische vijver en bruggetjes met smeedijzeren balustrades. En ten noordwesten het voormalige koetshuis. De Heulebeek doorsnijdt het domein van oost naar west.

1874: Volgens de kadastrale gegevens koopt Augustus Josephus Edgardus Lagae-Gerbrandt (notaris), in 1874 grond van J. Vandenberghe en bouwt op die grond een landhuis. De familie Lagae speelt in de tweede helft van de 19de eeuw een belangrijke rol in de politieke geschiedenis van de gemeente Heule. Van 1815 tot 1882 leveren zij verschillende burgemeesters. 1882: het domein met bijhorende gebouwen wordt verkocht aan de familie Goethals. Emile Goethals was van 1912 tot 1921 burgemeester van Heule. 1883-1895: de woning wordt verbouwd in eclectische stijl met zowel renaissance als gotische invloeden. Tevens wordt het park aangelegd door een Parijse architect. 1890: het domein wordt uitgebreid met de aankoop van de 17de-eeuwse pastorie en omliggende gronden (de oude pastorie bevond zich op de huidige parking ten zuiden van het gebouw). Van 1964 tot 1977 doet het gebouw dienst als gemeentehuis. Tot 2001 huisvestte het voormalig landhuis verschillende gemeentediensten. Thans staat het gebouw leeg.

Eclectisch "kasteeltje" dat zijn huidig uitzicht verkreeg tussen 1883 en 1895. Het ontwerp wordt gekenmerkt door de eigentijdse interpretatie en combinatie van neogotische (zie onder meer de spitsbogige vensternissen), neo-Vlaamse-renaissance (zie onder meer de versneden puntgevels) en classicistische elementen (horizontale gevelbelijning).

Onderkelderde baksteenbouw op rechthoekige plattegrond. De oostzijde die de hoofdingang vormt wordt gemarkeerd door een torenachtige uitbouw op vierkante plattegrond. Drie bouwlagen op sokkel van arduin met latere beraping. Leien bedaking met op de nok vorstkam en windvanen. Hoeken worden gemarkeerd door slanke, boven de kroonlijst doorgetrokken polygonale pijlers. Rechthoekige vensters onder meer gevat in spitsboognis onder druiplijstje en spitsboogvensters met arduinen afzaten. De oostgevel of straatgevel wordt benadrukt door de vooruitspringende linkertravee oplopend in versneden puntgevel, op de begane grond benadrukt door vijfzijdige arduinen erker waarboven smeedijzeren balkonnetje met gedrukt spitsboogvenster in bakstenen omlijsting. De noordelijke gevel wordt getypeerd door het als toren uitgewerkte portaal. Opengewerkte eerste bouwlaag opgetrokken in geblokte arduin. Hoeken gemarkeerd door overhoekse sierlijke steunberen. Balkon met in de borstwering initialen van de opdrachtgevers en datum: E.G. 1895 A.D. Bordestrap met smeedijzeren hek. De zuidgevel wordt getypeerd door luifel op smeedijzeren zuilen. Twee rechthoekige vleugeldeuren. Rechts, handbel met als zwaan uitgewerkt handvat. De westgevel of achtergevel wordt gemarkeerd door een veranda.

Interieur. Vrij gaaf bewaard eclectisch binnenhuis dat voorzien is van het modernste comfort van het eind van de 19de eeuw. Centrale ontvangsthal, die eigenlijk bestaat uit twee delen van elkaar gescheiden door een vestiaire. Bepleisterde en beschilderde wanden en plafond met rozet en sierlijke balksleutels en als putti uigewerkte korbelen. Bordestrap met smeed- en gietijzeren balustrade. Eenvoudige marmeren trappaal bekroond door lamp. Marmeren schouwmantel met rondbogige gietijzeren kachelplaat bekroond door halfronde nis met marmeren beeld op marmeren sokkel. Kleurrijke cementtegelvloer. Vestiaire met marmeren sokkel met erboven houten panelenlambrisering. Houten vleugeldeuren geven toegang tot de verschillende ruimtes. Voormalige raadzaal (oosten) in neo-Vlaamse renaissance, zie de samengestelde balklaag met moer- en kinderbalken. Moerbalken met florale motieven in bas-reliëf rustend op consoles. Briefpanelenlambrisering en uitgewerkte houten schouwmantel; ijzeren haardplaat. Kleurrijke cementtegelvloer. Het voormalig salon gesitueerd langs de parkzijde (westen) heeft een classicistische aankleding met typische bepleisterde wanden en plafonds. Rijk uitgewerkt plafond met centraal drie putti die een krans vasthouden. Hoeken benadrukt door medaillons met florale motieven. Palmettenfries en eierlijst. Schouwmantel van grijze marmer geaccentueerd door rozetten en bloemenslinger van witte marmer. Erboven spiegel in vergulde lijst. Bovenverdieping: de verschillende kamers zijn gegroepeerd rond het trappenhuis. De verschillende houten vleugeldeuren geven toegang tot de deels aangepaste ruimtes die ingericht zijn als bureel. Behouden bepleisterde plafonds en marmeren schouwmantels.

Koetshuis. Ten noordwesten bevindt zich het voormalig koetshuis, dat in 1968-1969 ingericht werd als Stijn Streuvels-bibliotheek en vergaderzalen. Baksteenbouw op U-vormige plattegrond. Overkragende leien schilddaken rustend op korbelen. Middenrisaliet oplopend in puntgevel en afgelijnd door rondboogfries. Linkerhoek gemarkeerd door achtzijdige hoektoren onder leien spits.

Landschapspark. Al in het begin van de 18de eeuw vormde het huidige park een groene long in de gemeente Heule. In de 18de eeuw vormde ze een groenzone rond de pastorie. Tijdens de bouw van het eerste landhuis in 1874 werd reeds een park in landschappelijke stijl aangelegd. Vlakbij het kasteel was ook een klein deel ingericht als Franse tuin.

Bij de verkoop van het landhuis aan de familie Goethals in 1882 strekte de tuin zich uit tot over de Goethalslaan en halfweg de huidige Peperstraat. Eén van de leden van de familie was René-Emile Goethals, die getrouwd was met Jeanne Mols, de dochter van de toenmalige Antwerpse gouverneur. Hun initialen, G.M., kan men nog steeds terugvinden aan de ingang van het park aan de Gullegemsestraat.

Bij de verbouwing van het nieuwe kasteel in 1895 wordt tevens de tuin heraangelegd, eveneens naar Engels model en naar verluidt naar ontwerp van een Franse architect. In 1965 wordt de Franse tuin omgevormd tot parkeerplaats. In 1967 wordt de Goethalslaan aangelegd waardoor een deel van het park verdwijnt.

Aangelegd in de vallei van de Heulebeek wordt het park volledig door deze belangrijke waterloop gedomineerd. De laaggelegen meersen in de voormalige winterbedding werden omgevormd tot een centrale vijver met aansluitende gazons die oplopen tot tegen de beboste rand van het park, en tot bij het kasteel met zijn omliggende verharding. Enkele solitaire bomen en een vrij imposante groep Moerascypres (Taxodium distichum) werden ingeplant in de centrale open ruimte teneinde het perspectief van de centrale vista vanuit het kasteel te ondersteunen. De vijver werd in de richting van deze centrale zichtas aangelegd, met een smalle lob in de richting van het kasteel. Enkele oude taxussen op de oever van de vijver versterken de organische vormgeving van de vijver. Centraal verbindt een eenvoudige houten brug met smeedijzeren leuningen de beide oevers waardoor een eerste kleine wandellus is gecreëerd vanuit het kasteel. De grote wandellus wordt gevormd door een slingerend pad langs de buitenrand van het park, dat volledig rond de vijver en de centrale gazons loopt. Rechtsachter sluit het pad aan op de lange toegangsdreef vanuit het westen. Ter hoogte van deze plaats vormt een eenvoudige gloriëtte in baksteenmetselwerk met achthoekig grondplan onder puntdak een rustpunt.

Op verschillende plaatsen zorgen bruggen over de Heulebeek voor de interactie met de beek en de meer beboste rechteroever van de beek. Vooral de brug met smeedijzeren leuningen tussen stenen penanten, onmiddellijk achter het kasteel, heeft zijn oude glorie nog deels bewaard. De brug verbindt de parking met het koetsgebouw. De oevers van de Heulebeek, zijn gedeeltelijk opgetrokken in baksteenmetselwerk. Op andere plaatsen versterkt het kronkelend verloop van de beek dan weer het natuurlijk karakter van dit klein landschappelijk park.

Sinds 1971 staat in het park het zogenaamde 'Streuvelsteken' naar ontwerp van Jan Van de Kerckhove, gehouwen uit graniet en 4 meter 60 hoog. En voorstellend een kolom met molensteen die de ontembare oerelementen vuur en aarde, de gang van de tijd, de eeuwige strijd verzinnebeeldt. Het teken staat symbool voor het uitzichtloze wroeten, de tragiek van het onoverkomelijke, het noodlot dat zo meedogenloos aanwezig is in het werk van Streuvels.

  • Kadasterarchief West-Vlaanderen te Brugge, primitief plan (1835); mutatieschetsen 207 (1874/schets 3, 1896/schets 9); legger 212 (artikelnrs. 236, 410, 824 en 1222 en 120).
  • ROELSTRAETE J., Het Heulse park. 100 (en meer) jaar geschiedenis, in Heulespiegel, nr. 27, juni 1998, p. 18-26.
  • P.T./N.M., Het Streuvelsteken in het park, in Heulespiegel, nr. 27, juni 1998, p. 5-9.
  • J.F., Het Heulse park, in Heulespiegel, nr. 4, juni 1986, p. 13-2.

Bron: DE GUNSCH A. & METDEPENNINGHEN C. met medewerking van CALLENS T. & VAN DEN MOOTER M. 2006: Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie West-Vlaanderen, Gemeente Kortrijk, Deel IIA: deelgemeenten Aalbeke, Bellegem, Bissegem en Heule, Deel IIB: deelgemeenten Kooigem, Marke en Rollegem, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen WVL5, onuitgegeven werkdocumenten.
Auteurs: Callens, Toon; Van den Mooter, Maarten; De Gunsch, Ann; Metdepenninghen, Catheline
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Kasteeldomein van Heule [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/60709 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.