erfgoedobject

Kasteel Vilain met tuin

bouwkundig / landschappelijk element
ID
70257
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/70257

Juridische gevolgen

  • is aangeduid als vastgesteld bouwkundig erfgoed Kasteel Vilain
    Deze vaststelling is geldig sinds

  • omvat de aanduiding als beschermd monument Kasteel Vilain
    Deze bescherming is geldig sinds

  • is deel van de aanduiding als beschermd stads- of dorpsgezicht, intrinsiek Dorpskom Reninge
    Deze bescherming is geldig sinds

Beschrijving

Alleenstaand kasteel in regionale Vlaamserenaissance-stijl in kern van circa 1627 met ten noorden een beboomde tuin die door middel van een gemetste tuinmuur van de straat afgesloten wordt. Ten zuiden, lage nutsgebouwen. Het weiland dat zich ten westen en ten zuiden van het kasteel uitstrekt, bewaart resten en sporen van de vroegere vierzijdige omwalling die het geheel afsloot. Naar verluidt lag het oorspronkelijke kasteel meer centraal binnen de omwalling. Mogelijk volgde het kasteel - als zetel van de dorpsheerlijkheid Reninge - de normale evolutie van 'burcht' naar residentieel landhuis, in dit geval gepaard met een verschuiving van het centrum van de omwalling naar de oostelijke rand ervan aan het verlengde van de huidige Ieperstraat. Na grote schade te hebben opgelopen tijdens de Eerste Wereldoorlog wordt het geheel gerestaureerd, waarbij de achterste vleugel aan de zuidzijde met twee traveeën wordt ingekort en de noordelijke gevel van de vleugel aan de straatzijde ook enige veranderingen ondergaat.

Verankerde baksteenbouw bestaande uit twee parallelle tegen elkaar aanleunende en even hoge vleugels onder zadeldaken, gedomineerd door een centraal achthoekig huistorentje onder tentdak met windvaan. In de oksel van de achtervleugel en de twee traveeën kortere straatvleugel bevindt zich een lage vierkante bijbouw eveneens onder een tentdak met ajuinbekroning. Bouwmateriaal: gele baksteen en leien bedaking. Straatvleugel van vijf traveeën en drie bouwlagen waarvan de onderste twee lager zijn. De bredere middentravee wordt gedomineerd door een grote tudorboogpoort met een geprofileerde bakstenen afsluiting aanzettend op negblokken in Atrechtse zandsteen ter hoogte van de rechtstanden. Boven de poortopening bevindt zich het versierde wapenschild van de familie Vilain met het opschrift: "GAND VILAIN SANS REPROCHE" en onderliggende medaillons met het ongebruikelijke cijfer XIIII in plaats van XIV, beiden refererend naar de Franse gezindheid van de toenmalige bewoners Vilain tijdens de veroveringsoorlogen van Lodewijk XIV tegen Spanje. Het geheel wordt bekroond met een dakkapel met trapgevel en voorafgegaan door een natuurstenen bordes met dubbele steektrap (drie treden). Voorts horizontaal belijnd door de doorgetrokken druiplijsten van de afzaten van de korf- en tudorboogomlijstingen waarin de vensters verdiept zijn. Verzorgd houtwerk aansluitend bij de regionale kozijntraditie: houten kruiskozijnen met kleine roedeverdeling, tandlijst op tussenregel, schuiframen, luiken en spijlen aan de binnenkant van het bovenvak. Een houten gootlijst met sierlijst op geprofileerde consoles lijnt de gevel af. De zijtrapgevels lopen uit op schoorstenen versierd met pilastertjes. De rechter zijgevel heeft gelijkaardige muuropeningen en doorgetrokken druiplijsten als de straatgevel; linker zijgevel daarentegen met lange smalle rondbogige vensteropeningen met uitspringende bakstenen rollaag en geprononceerde aanzet- en sluitstenen, voorzien van kloosterkozijnen. De aanleunende achtervleugel heeft dezelfde kenmerken als de straatvleugel, behoudens de twee blinde venstertraveeën ter hoogte van de lage bijbouw. Lage bijbouw van één bouwlaag en twee traveeën aan straatzijde voorzien van dito muuropeningen en kozijnconstructies als straatvleugel. Zijgevel ten zuiden: rondbogige deuropening met rollaag en rechts breed drielichtvenster met korfboogvormige omlijsting. Doorlopende gootlijst met sierlijst en geprofileerde consoles.

Het interieur bewaart de datering 1627 en twee 17de-eeuwse haardplaten.

  • Afdeling Ruimtelijke Ordening, Huisvesting en Monumentenzorg West-Vlaanderen, Cel Monumenten en Landschappen, archief, nummer 671.
  • Provinciale Bibliotheek Tolhuis, fototheek, prentbriefkaarten Reninge.
  • LAMPAERT R., Reninge onder vuur, Koksijde, 2002. (iconografie van de schade aangericht tijdens de Eerste Wereldoorlog)
  • NOTEBAERT A., NEUMANN C. e.a., Inventaris van het archief van de Dienst der Verwoeste Gewesten, Algemeen Rijksarchief, Brussel, 1986. (dossiers 11013-11015 over de wederopbouw van het kasteel)
  • PRIEM V., Kastelen en landhuizen in de Westhoek, Ieper, 1998, dl. 2, p. 109-111.

Bron: VANNESTE P. met medewerking van MISSIAEN H. 2005: Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie West-Vlaanderen, Gemeente Lo-Reninge, bestaande uit deelgemeenten Lo, Noordschote, Pollinkhove en Reninge, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen WVL14, onuitgegeven wekdocumenten.
Auteurs: Vanneste, Pol
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Aanvullende informatie

Middeleeuwse site

Het eerste kasteel van Reninge dateert minstens uit 1116, wanneer de heren van Reninge een eerste maal vermeld worden. Deze voorloper van het huidige kasteel werd in 1344 verwoest tijdens een conflict over de lakenindustrie met de stad Ieper. De restanten van dit mottekasteel met ringgracht zijn in 2004 opgegraven ter hoogte van de huidige Burgemeester Pietersstraat. Bij de bouw van een nieuw kasteel werd gekozen voor een nieuwe locatie langs de oostelijke grachtarm ter hoogte van het vroegere poortgebouw.

Een eerste afbeelding van het kasteeldomein op de Ferrariskaart uit het laatste kwart van de 18de eeuw toont een groot omwald terrein van circa 3,3 hectare met het kasteel liggend aan de oostelijke grachtarm. Een oostwest georiënteerde dreef vertrekkend vanaf het kasteel (het vroegere poortgebouw) doorsnijdt het terrein. Het met een muur omsloten perceel ten noorden van het kasteel is hier reeds als tuin in gebruik en zal tot op vandaag deze functie vervullen. De rest van het omwalde domein was als weide of hooiland in gebruik. 

Tijdens WO I liep het kasteel ernstige beschadigingen op, ook de afsluitingen van het kasteeldomein werden hierbij zodanig beschadigd dat zij na de oorlog vervangen werden. Het witgeschilderde ijzeren hekken dat oorspronkelijk erf en bijgebouwen afsloot werd vervangen door lage gemetste bakstenen pijlers met hardstenen dekstenen en eenvoudig houten hekwerk. Vandaag zijn enkel nog de hekpijlers bewaard. De beschadigde eenvoudige tuinmuur met centraal een breed toegangshek werd vervangen door een nieuwe, meer ornamentele bakstenen tuinmuur in kruisverband met boogfries en muizentandfries. Het smallere smeedijzeren toegangshek is vermoedelijk van elders gerecupereerd.  

De walgracht die het goed reeds ten tijde van de Ferrariskaart afsloot is nu nog langs de westzijde en deels langs de zuidzijde bewaard. Het westen van het kasteeldomein werd na 2005 tot woonwijk verkaveld. 

  • VANHOVE D. 2020: Beheersplan dorpsgezicht Reninge, Krombeke, 61-73.
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Relaties

  • Is deel van
    Dorpplaats

  • Is deel van
    Dorpskom Reninge


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Kasteel Vilain met tuin [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/70257 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.