erfgoedobject

Fort de Cnocke

landschappelijk element
ID
70282
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/70282

Juridische gevolgen

  • is aangeduid als vastgesteld bouwkundig erfgoed Fort de Cnocke
    Deze vaststelling is geldig sinds

  • is aangeduid als beschermd monument Fort De Knocke
    Deze bescherming is geldig sinds

Beschrijving

Het zogenaamde Fort de Cnocke, zie Ferrariskaart (1770-1778).

Geheel van landschappelijke 'sporen' in de onmiddellijke omgeving van de samenvloeiing van de IJzer en de Ieperlee als resten van een 17de-eeuws fort dat op het einde van de 18de eeuw werd geslecht.

1584-1591: na de herovering van Ieper en Veurne door Alexander Farnese, leggen de Spaanse troepen een verdedigingslinie ten westen van de IJzer en de Ieperlee aan om het achterliggende poldergebied te vrijwaren van de plundertochten door de hervormingsgezinden vanuit de havenstad Oostende. Als onderdeel van deze verdedigingslinie wordt ten noorden van de samenvloeiing van de IJzer en de Ieperlee een klein vierkant sperfort opgericht, de voorloper van het latere "fort de Cnocke".

1604: na de verovering van Oostende verliest deze verdedigingslinie haar belang. Het "sperfort de Cnocke" blijft evenwel samen met nog drie ander forten behouden.

1649: in het kader van de Spaans-Franse oorlogen wint het fort opnieuw aan strategisch belang. In de zuidelijke sector van de samenvloeiing bouwen de Spanjaarden een nieuw fort.

1668: met de Vrede van Aken komt de kasselrij Veurne-Ambacht in Franse handen terecht waarop Lodewijk XIV de noordgrens van zijn rijk laat versterken door Vauban met de aanleg van een dubbele verdedigingslinie, de zogenaamde 'pré-carré'. Het "fort de Cnocke" wordt omwille van zijn uitzonderlijk strategisch belang vanaf 1678 naar ontwerp van Vauban verder uitgebouwd als een fort op een driehoekig eiland, ingeplant in de zuidelijke sector van de samenvloeiing en aan de zuidoostzijde voorzien van een hoornwerk en een ravelijn met bakstenen parement.

1690-1692: het aanvankelijk eenvoudige opzet wordt uitgebreid met de aanleg van twee bastions zowel ten noorden als ten zuiden van het fort, de bouw van twee ravelijnen ten oosten en ten westen en het opwerpen van drie lunetttes, alle uit aarde opgebouwd.

1692-1712: na 1692 en voor 1712 wordt om de oostelijke en de westelijke sector van de versterking een 36 tot 55 metere brede gracht gegraven.

1713: door het verdrag van Utrecht - waarbij de kasselrij Veurne-Ambacht opnieuw tot de nu Oostenrijkse Nederlanden behoort - wordt het "fort de Cnocke" samen met de steden Veurne en Ieper opgenomen in de 'Bareelversterking' tegen het Franse koninkrijk. Na het midden van de 18de eeuw verliezen deze versterkingen echter geleidelijk aan hun betekenis.

1781: Jozef II geeft de opdracht het "fort de Cnocke" te slopen. Het eigenlijke fort en de bijhorende verdedigingslijn van de zuidelijke sector met bakstenen parement worden afgebroken. De overige versterkingswerken uit aarde opgeworpen, blijven min of meer behouden en worden omgevormd tot weiland.

Het voormalige "fort de Cnocke" laat tot op heden zijn sporen na in het landschap ter hoogte van de samenvloeiing van IJzer en Ieperlee op het grondgebied van de gemeenten Lo-Reninge en Merkem (Houthulst). Te Reninge zijn de lichte terreingolvingen in het polderlandschap, alsook het grillige verloop van een smalle gracht ten oosten van de samenvloeiing Ieperlee-IJzer, materiële sporen van de gebastioneerde omtrek van dit fort. Daarnaast gaat ook de huidige perceelindeling nagenoeg volledig terug op de toenmalige structuur van de versterking. Bomenrijen op de perceelsgrenzen en een diversificatie in grondgebruik (hooiland-weiland) markeren vaak deze indeling, zodat de contouren van het voormalige fort als dusdanig ook in het landschap kunnen worden waargenomen. De in de jaren 1920 heropgebouwde hoeve (Ieperleedijkstraat nummer 2) met huisvolume onder zadeldak en bewaarde geelbakstenen dwarsschuur met stalling is ingeplant op de plaats van de voormalige gouverneurswoning van het fort.

  • Afdeling Ruimtelijke Ordening, Huisvesting en Monumentenzorg West-Vlaanderen, Cel Monumenten en Landschappen, archief nummer 635.
  • MERTENS J. 1965: De Knocke in Belgische steden in reliëf, Brussel, 247-262.

Bron: VANNESTE P. met medewerking van MISSIAEN H. 2005: Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie West-Vlaanderen, Gemeente Lo-Reninge, bestaande uit deelgemeenten Lo, Noordschote, Pollinkhove en Reninge, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen WVL14, onuitgegeven wekdocumenten.
Auteurs: Vanneste, Pol; Missiaen, Halewijn
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Fort de Cnocke [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/70282 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.