erfgoedobject

Parochiekerk Sint-Servatius met kerkhof

bouwkundig element
ID
73192
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/73192

Juridische gevolgen

Beschrijving

Neogotische kruiskerk, gebouwd in 1905 naar ontwerp van M. Christiaens (Tongeren) ter vervanging van een oudere kerk op dezelfde plaats. Deze kerk was éénbeukig of een pseudobasiliek van drie traveeën, met koor van één rechte travee met vlakke sluiting, en voorzien van spitsboogvensters. De toren rest van dit gebouw of een ouder; hij werd in 1910-11 met één bouwlaag verhoogd naar ontwerp van K. Gessler (Maaseik).

De huidige plattegrond beschrijft een schip en transeptarmen van één travee en een koor van drie traveeën met vlakke sluiting; vierkante toren aan de noordzijde van de voorgevel; het schip is aan de zuidzijde geflankeerd door een polygonaal traptorentje en de vierkante doopkapel tussen het schip en de zuidelijke transeptarm; zijkoren in de hoek tussen het koor en beide transeptarmen; sacristie aan de zuidzijde van het koor. Omringend kerkhof, met lage muur en ijzeren hek.

Bakstenen gebouw onder zadeldaken (leien). Breukstenen plint met hardstenen afzaat. Afwerking van helderrode baksteen voor de friezen en de omlijstingen van de muuropeningen. Baksteenfriezen onder de dakrand. Spitsboogvensters in een geprofileerde, bakstenen omlijsting, en voorzien van sober, natuurstenen maaswerk. Oculi in een geprofileerde, bakstenen omlijsting als bovenlichten. Kordon vormende hardstenen lekdrempels.

De toren was oorspronkelijk lager, en werd met de bovenste bouwlaag verhoogd. Het portaal van de voormalige kerk bevond zich in de westgevel van de toren, en werd omgevormd tot venster. Thans vierkante toren van drie geledingen, gescheiden door hardstenen waterlijsten, met in de twee bovenste geledingen spitsboogfriezen; ingesnoerde naaldspits (leien); kleine spitsboogvensters; in de bovenste geleding op elke zijde twee spitsboogvormige galmgaten.

De voorgevel is voorzien van een vooruitspringend portaal onder zadeldak. Spitsboogportaal in een geprofileerde, bakstenen omlijsting, de dagkanten voorzien van hardstenen, neogotische zuiltjes; hardstenen tussendorpel waarboven een venster met maaswerk; korfboogdeur in een geprofileerde bakstenen omlijsting. De polygonale traptoren is voorzien van smalle, rechthoekige vensters, een ronde bovenste geleding met spitsboogvensters en spitsboogfriezen, en een ingesnoerde naaldspits (leien). Bepleisterd interieur. Spitsboogvormige scheibogen tussen de verschillende onderdelen, gedragen door bundelpijlers met neogotisch bladkapiteel. Overdekking door middel van graatgewelven tussen spitsbogen. Doksaal op een spitsbooggalerij, gedragen door hardstenen zuilen met knoppenkapiteel.

Mobilair: Calvariekruis, gepolychromeerd hout, neogotisch (tweede helft 19de eeuw). Neogotische altaren, eik en marmer; het hoofdaltaar met neogotische triptiek, gepolychromeerd hout (tweede helft 19de eeuw); noordelijk zijaltaar met Onze-Lieve-Vrouwebeeld, gepolychromeerd hout (midden 19de eeuw). Biechtstoel in de noordelijke transeptarm, eik, barok (eind 17de eeuw); biechtstoel in de zuidelijke transeptarm, eik, Lodewijk XVI (eind 18de eeuw). Communiebank, thans als altaar gebruikt, eik (derde kwart 18de eeuw).

Op het kerkhof: verscheidene gietijzeren kruisen uit het laatste kwart van de 19de eeuw en het eerste kwart van de 20ste eeuw.

  • Archief Administratie Monumenten en Landschappen-Brussel, plannenfonds Koninklijke Commissie voor Monumenten en Landschappen, provincie Limburg, Ophoven, Parochiekerk Sint-Servatius.
  • DRIESEN W., Mathieu Christiaens, ingenieur-architect te Tongeren (1865-1934) ,(Het Oude Land van Loon, 40, 1985, p. 63).
  • GEUKENS B., Fotorepertorium van het meubilair van de Belgische bedehuizen. Provincie Limburg. Kanton Maaseik, Brussel- Sint-Truiden, 1975, p. 24.
  • S.N., Ken je gemeente... Kinrooi, (Kinrooi), 1981, p. 20.

Bron: SCHLUSMANS F. 2005: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie Limburg, Arrondissement Maaseik, Kantons Bree - Maaseik, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 19n1, Brussel - Turnhout.
Auteurs: Schlusmans, Frieda
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Aanvullende informatie

Ommuurd kerkhof met een lijkenhuisje en een overzicht van graftekens uit de 19de en 20ste eeuw. 

Historiek

Het ommuurde kerkhof van Ophoven, rechthoekig met ten oosten een uitsprong, staat afgebeeld op de laat 18de-eeuwse Ferrariskaart. De Atlas der Buurtwegen uit 1841 toont een rechthoekig kerkhof, ten zuiden van de straat afgescheiden met een muur en in de zuidwestelijke hoek een gebouw. De plattegrond is niet wezenlijk meer gewijzigd sinds het midden van de 19de eeuw.

Beschrijving

Het vergroende kerkhof heeft een omheiningsmuur van bak- en natuurstenen. Ter hoogte van de straat vormt de door pilasters geritmeerde muur de basis voor een metalen hekwerk. Langs de andere zijden is de muur afgewerkt met een ezelrug, natuurstenen dekplaten of platliggende dwarse bakstenen.

Tegen de oostelijke kerkhofmuur staat een lijkenhuisje. Het gebouw is een eenvoudig eenlaags bakstenen constructie van één bij één travee onder een zadeldak, nok oost-west gericht. De topgevels zijn afgewerkt met hardstenen dekplaten. Langs de kerkhofzijde is de voorgevel voorzien van een segmentboogvormige deuropening met hardstenen hoekstenen. De zijgevels hebben gelijkaardige vensters. De vensters zijn ingevuld met houten schrijnwerk.

Op het kerkhof bleven graftekens bewaard die een overzicht geven van de grafkunst van het laatste kwart van de 19de eeuw tot de jaren 1960. De gangbare vormgeving van graftekens komt er voor: sippe, kruisen, stèle met graftuin of zerk. De gebruikte stijlen zijn representatief voor de 19de en 20ste eeuw (eclecticisme, neogotiek, art deco, modernisme) evenals de materialen: hardsteen, beton, kunststeen en gietijzer.

Er bleef een interessante collectie aan gietijzeren grafkruisen bewaard. Opmerkelijk zijn de drie priestergraven in eclecticisme en art deco tegen de zuidelijke kerkgevel. Ten noorden van de kerk bleven drie vermeldenswaardige graftekens bewaard: de neogotisch stèle Van Broin (?), de neoclassicistische stèle voor Sophie de Thieffris (+1894) in de vorm van een sippe en de neoclassicistische sippe met bekronend kruis voor Marie Anne Leburton (+1863). Het hardstenen grafteken Leburton heeft een plint, er op een sokkel met ruitmotief, een met hoekpilasters geaccentueerd lichaam, fries en tot slot een door een kruis bekroond kopstuk met acroteria.

  • Kabinetskaart van de Oostenrijkse Nederlanden voor Zijn Koninklijke Hoogheid de Hertog Karel Alexander van Lotharingen, Jozef Jean François de Ferraris, Koninklijke Bibliotheek van België, uitgegeven in 1770-1778, schaal 1:11.520 herleid naar 1:25.000. (1771-1778).
  • Atlas van de Buurtwegen, opgesteld naar aanleiding van de wet op de buurtwegen van 10 april 1841, schaal 1:2.500 (overzichtsplannen schaal 1:10.000).
  • P.P. 1985: Gegevens uit het kloosterarchief van de zusters Ursulinen uit de Maareiker Boomgaardstraat, De maaseikenaar, 16.4, 120-122.
Auteurs: Mertens, Joeri
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Relaties


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Parochiekerk Sint-Servatius met kerkhof [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/73192 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.