erfgoedobject

Parochiekerk Onze-Lieve-Vrouw Hemelvaart

bouwkundig element
ID
79371
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/79371

Juridische gevolgen

Beschrijving

Kerkgebouw op straathoek met Kerkstraat, voorafgegaan door verhard plein gebruikt als parking. Verfraaid met Boerenkrijgmonument en herdenkingsmonument Eerste en Tweede Wereldoorlog. Ten westen grenzend aan gemeentelijke begraafplaats, aan de oostzijde van het hoogkoor aan de parochiale kring. Oorspronkelijk was Overmere op bestuurlijk en kerkelijk gebied verenigd met Uitbergen. De hoofdkerk stond in Uitbergen, Overmere beschikte slechts over een kapel. Vermoedelijk werd deze omstreeks het begin van de 13de eeuw verheven tot parochiekerk. Overmere behoorde vóór 1559 tot het bisdom Doornik, aartsdiakonaat Gent, dekenaat Waas. Daarna ressorteerde Overmere onder het bisdom Gent, dekenaat Zele.

De huidige neogotische kerk van 1864-1865 vervangt een kleinere georiënteerde gotische hallenkerk uit de eerste helft van de 14de eeuw op dezelfde locatie, die in 1862 afbrandde. Naast de kapel van de Congregatie van Onze-Lieve-Vrouw werd een houten noodkapel opgetrokken op een stuk grond dat door begijn Marie Van de Putte aan de kerkfabriek geschonken was. Op 21 mei 1864 werd een bijkomend perceel van olieslager Jan Baptist De Bruycker aangekocht omdat het beschikbare terrein voor de nieuwe kerk niet groot genoeg was om de voorgevel op een afstand van 15 meter van de straat te bouwen.

Nieuwe grotere kerk naar ontwerp van architect Théophile Bureau uit Gent, met wijziging van oriëntatie. Werken op 27 april 1864 aanbesteed aan aannemer Vestel-De Lille uit Brugge. Op 4 juli 1864 resten van oude kerk afgebroken. Op 3 oktober eerstesteenlegging in koor ter hoogte van hoofdaltaar door deken Cools. Op 7 december 1865 kruis op de toren geplaatst. Nieuw kerkgebouw ingezegend door deken Cools op 27 juni 1866. Twaalf dagen later parochiekerk volledig afgewerkt, zodat ze plechtig kon worden ingewijd door monseigneur Bracq, bisschop van Gent, op 10 september 1866. De kerk werd toegewijd aan Onze-Lieve-Vrouw Hemelvaart en als tweede patroonheilige aan de Heilige Blasius. In de jaren 1870 werd de kerk geschilderd door Jules Bevernage van het schildersbedrijf Bevernage-Dumortier uit Gent. In 1889-1890 werd het doksaal vergroot en een nieuwe balustrade geplaatst naar ontwerp van Modeste De Noyette (Ledeberg), gemaakt door beeldhouwer Camiel Lippens (Gentbrugge). In 1934 en 1937 werd de bedaking aan de zuidwest- en de noordoostzijde vernieuwd, terwijl het koordak hersteld werd. Het kerkinterieur werd geschilderd door Theo Goethals uit Gent.

In 1966 besliste men om herstellingswerken te laten uitvoeren. Aan architect Fernand Weyers (Sint-Niklaas) werd de opdracht gegeven om de plannen en het restauratiedossier op te maken. Het bestek omvatte het herstel van de daken, vernieuwen van alle zinkwerken, schilderen van interieur en exterieur, herstellen van het gevelparement en verankeren van dekstenen, vervangen van gebarsten natuursteen, plaatsen van nieuwe vloer, herstellen van monelen en alle glaswerk. In 1970 werden de werken toegewezen aan Algemene Ondernemingen Maurice Verbeke uit Schaarbeek. De schilderwerken werden uitgevoerd door Peter Rasschaert. In 1972 vonden bijkomende werken plaats aan balken in de toren, monelen van het koor en de voorgevel en werden nieuwe diefijzers voorzien. Datzelfde jaar werd ook de klokkeninstallatie gerestaureerd en een nieuw torenuurwerk geplaatst.

Niet-georiënteerde pseudobasilicale kruiskerk met driebeukig schip van vijf traveeën met ingebouwde zuidtoren, licht uitspringend transept, koor van twee traveeën met vijfzijdige koorsluiting, geflankeerd door sacristie en bergplaats. Afgedekt door snijdende zadeldaken (leien), waarvan dat van de middenbeuk hoger is dan de lessenaarsdaken van de zijbeuken en de zadeldaken van de transeptarmen. Kerkgebouw opgetrokken uit rode baksteen, met verwerking van natuursteen voor plint, dekstenen, waterlijsten en maaswerk. Zuidelijke voorgevel met ingebouwde vierkante toren onder tentdak met naaldspits. Geledingen gescheiden door waterlijsten en gestut door versneden steunberen. Centraal spitsboogvormig portaal met een getoogde deur in een spitsbogige natuurstenen omlijsting verfraaid met halfzuiltjes. In het timpaan een reliëf met de voorstelling van de Tenhemelopneming van Maria van Mathias Zens aangebracht in 1880. Naar boven toe enkelvoudige en gekoppelde spitsboogvormige vensters met neogotisch maaswerk, dito galmgaten onder een torenuurwerk en boogfries in de klokkentoren. In de voorgevel van de zijbeuken aan beide zijden, een groot spitsboogvenster met maaswerk en daarboven een kleine driepas en een gedenksteen in de plint. Rechts, gedenksteen met opschrift: “De kerk in den morgen van 2 november 1862 door den brand vernietigd zynde werd deze nieuwe kerk gebouwd door T. Bureau bouwmeester te Gent”. Links, gedenksteen met opschrift: "Deze steen werd gelegd door zijne hoogw. L.J. Delebecque bisschop van Gent op 5 october 1864 onder J. Vandenberghe pastoor en L.B. Debeule burgemeester".

Zijgevels van vijf traveeën, geritmeerd door bakstenen versneden steunberen en hoge spitsboogvensters met drieledig maaswerk. Gedrukte spitsboogdeur in de eerste travee van de rechterzijbeuk. Transeptarmen met puntgevel en bekronende pinakel, verlicht door één groot spitsboogvormig venster met maaswerk in kalksteen. Gelijkaardige koorvensters met tweeledig maaswerk. Sacristie ten westen en berging ten oosten van het koor, van één bouwlaag en drie traveeën met gekoppelde spitsboogvormige vensters en decoratief ijzerwerk.

Interieur 

Gepleisterd en geschilderd interieur. Oorspronkelijke wandafwerking niet meer zichtbaar. Kerkvloer met vierkante vloertegels, in het koor zwarte marmeren in combinatie met grijze tegels. Overwelfd portaal met centraal een ronde luiopening. Doorgang naar hardstenen spiltrap die onder meer uitgeeft op doksaal dat met een balustrade, geplaatst in 1889 door Camiel Lippens (Gentbrugge) naar ontwerp van architect Modeste de Noyette (Ledeberg), wordt afgesloten. Doopkapel vooraan links afgesloten door ijzeren hek. Doopvont in marmer met rijk gesculpteerd eikenhouten deksel van 1868, vervaardigd door J.B. Van Biesbroeck. Driebeukig schip overwelfd met gepleisterde en witgeschilderde kruisribgewelven. Spitsboogvormige scheibogen rustend op bundelpijlers met bladkapitelen op veelhoekige arduinen sokkels. Dito straalgewelf in vijfzijdige koorsluiting. Overwelfde sacristie rechts van hoogkoor met eenvoudige wandafwerking en cementtegelvloer. Grote houten wandkasten. Kelder met twee kruisribgewelven centraal gedragen door vierkante bakstenen pijler.

Laat-19de-eeuws kwalitatief meubilair, veelal vervaardigd in een neogotische stijl door gerenommeerde kunstenaars van het Sint-Lucasinstituut. Tijdens het interbellum aangevuld met jongere kunstwerken.

Glasramen: In 1883 werden vijf glasramen in het koor geplaatst én in 1886 nog twee in het transept, afkomstig uit het atelier van Jules Dobbelaere (Brugge). Specifiek in het koor: Heilige Coleta en Heilige Blasius; Heilige Mattheus en Johannes Evangelist; Heilig Hart van Jezus en Onze-Lieve-Vrouw; Lucas en Marcus; Ludovicus en Julianus. In het transept omvattende symbolen bij Christus en de sacramenten: Drie engelen, pelikaan, kelk met twee duiven, Eucharistie, kruis en slang, Lam Gods, wonderbare visvangst. Voorts de symbolen bij de Litanie bij Onze-Lieve-Vrouw: Drie engelen, Morgenster, Ark des Verbonds, maan, lelie, Deur des hemels, ivoren toren, Stoel van wijsheid. De glasramen in de zijbeuken vervaardigd door Hendrik Coppejans (Gent) zijn gedateerd tussen 1936 en 1938. Deze aan de oostzijde hebben betrekking op het verborgen leven van Jezus en die aan de westzijde op het openbaar leven van Jezus. Oostzijde: Boodschap aan Maria; Geboorte van Jezus; Opdracht in de tempel; Jezus onderwijst in de tempel; Heilige Familie te Nazareth; Jezus verjaagt de duivel na zijn bekoringen. Westzijde: Doop van Jezus, Bruiloft van Kanaän; Laat de kinderen tot mij komen; Laatste Avondmaal; Calvarieberg (1927); Verrijzenis van Jezus. Het paneel met de Calvarieberg toegeschreven aan Ganton (Gent) dateert van 1927 en werd geschonken door baron Emile Tibbaut.

Mobilair

Schilderijen: In 1920 werd een schilderij van Onze-Lieve-Vrouw van Altijddurende Bijstand gekocht bij een schilder uit Nevele. In 1935 werd een eikenhouten drieluik van de Heilige Aanschijn gekocht bij het atelier Bressers uit Gent. Op doek geschilderde kruisweg in neogotische stijl in 1978 aangebracht ter vervanging van de kruisweg van 1878 in bas-reliëf van J.B. Van Biesbroeck; afkomstig van de kerk van Zele-Durmen en vervaardigd in een atelier voor Christelijke kunst in München, gerestaureerd door Alberic Ysabie (Gent). Beeldhouwwerk: Heilig Hart van Jezus en Heilig Hart van Maria, gepolychromeerde neogotische beelden van 1871 door J.B. Van Biesbroeck op bijpassende console en onder baldakijn. Calvarie. Gekleed beeld van Onze-Lieve-Vrouw met Kind met een ondertroon van Mathias Zens. Heilige Jozef, gepolychromeerd houten beeld. Heilige Antonius, gepolychromeerd plaasteren beeld. Houten kruisbeeld mogelijk 17de-eeuws, gerestaureerd in 1973, afkomstig van de pastorie en vermoedelijk oorspronkelijk afkomstig van een calvarie in of buiten de oude kerk. Gepolychromeerd beeld was erg beschadigd en het kruis ontbrak, het werd hersteld door beeldhouwer Maurice De Maertelaere uit Kalken.

Meubilair: Hoog- en zijaltaren van geschilderd en verguld hout in neogotische stijl door J. B. Van Biesbroeck van 1867 en 1871. Hoofdaltaar ter ere van Onze-Lieve-Vrouw van 1871, in 1873 geschilderd door Jules Bevernage van het schildersbedrijf Bevernage-Dumortier uit Gent. In de nissen van de altaartafel: De Boodschap aan Maria, De Geboorte van Jezus en Het bezoek aan Elisabeth. In de nissen van het retabel: Aanbidding der wijzen, Opdracht in de tempel, Vlucht naar Egypte, Het kind Jezus in de tempel, Hemelvaart van Jezus en De dood van Maria. De Tenhemelopneming van Maria bekroont het altaar. Zuidelijk zijaltaar ter ere van de Heilige Blasius van 1867, in de nissen van het retabel staan de beelden van de Heilige Barbara, Blasius en Apollonia. Noordelijk zijaltaar van Onze-Lieve-Vrouw van 1867 met in de nissen van het retabel de beelden van Onze-Lieve-Vrouw, Onze-Lieve-Vrouw met Kind en de Heilige Jozef. Neogotisch koorgestoelte van 1874 door Mathias Zens (Gent). Rijk uitgewerkte preekstoel van 1874 door Mathias Zens met onder de kuip de voorstelling van de Oude Wet door de profeten Isaias, Jeremias, Ezechiël en Daniël, op de kuip wordt de Nieuwe Wet voorgesteld door verschillende heiligen. Twee van vier neogotische biechtstoelen, vermoedelijk één van Mathias Zens en één van Camile Lippens (Gentbrugge), uit eind 19de eeuw. In Koninklijke Commissie voor Monumenten en Landschappen-archief ontwerpplannen bewaard van 1892 en 1895.

Orgel, in 1890 gekocht bij de gebroeders Vereecken (Gijzegem), in 1967 hersteld door de firma Stevens (Duffel) en tussen 1993 en 1996 gerestaureerd onder leiding van Bertrand Couvreur.

  • Pastorie Overmere, Parochiearchief, Liber Memorialis.
  • Rijksarchief Gent, Provinciaal Archief, 1804/12.
  • Vlaams ministerie van Ruimtelijke Ordening, Wonen en Onroerend Erfgoed, Agentschap Ruimtelijke Ordening Vlaanderen, Afdeling Ruimtelijke Ordening Oost-Vlaanderen, Onroerend erfgoed, archief.
  • Vlaamse Overheid, Vlaams Instituut Onroerend Erfgoed, Archief van de Koninklijke Commissie voor Monumenten en Landschappen, tekeningenarchief.
  • Een eeuw Overmere in beeld 1900-2000, Heemkundige Kring Overmere, XVIII, 4, 2000.
  • Overmere ons dorp, Overmere, 1992, p. 15-17.
  • BAKELANTS I., De glasschilderkunst in België in de negentiende en twintigste eeuw, repertorium en documenten, deel B, Wommelgem, 1986, p. 48.
  • DE POTTER F., BROECKAERT J., Geschiedenis van de gemeenten der provincie Oost-Vlaanderen. Vierde reeks - Arrondissement Dendermonde, Tweede deel, II, 1, Overmere, Gent, 1891.
  • VAN WAELVELDE W., Brand van de kerk op 2 november 1862, Heemkundige Kring Overmere, V, 1, 1987, p. 17-22.
  • VAN WAELVELDE W., Het als monument geklasseerde orgel van de Onze-Lieve-Vrouw Hemelvaartkerk te Overmere, Heemkundige Kring Overmere, VIII, 4, 1990, p. 102-109.
  • VAN WAELVELDE W., Gloed van het glas in onze kerk, Heemkundige Kring Overmere, XIV, 1, 1996, p. 2-16.
  • VERSCHRAEGEN H., Fotorepertorium van het meubilair van de Belgische bedehuizen. Provincie Oost-Vlaanderen, Kanton Zele, Brussel, 1981, p. 16-18.

Bron: BOGAERT C., DUCHÊNE H., LANCLUS K. & VERBEECK M. 2006: Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie Oost-Vlaanderen, Gemeenten: Berlare, Buggenhout, Lebbeke, Waasmunster, Hamme en Zele, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 20n, onuitgegeven werkdocumenten.
Auteurs: Bogaert, Chris; Lanclus, Kathleen; Verbeeck, Mieke; Duchêne, Helena
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Parochiekerk Onze-Lieve-Vrouw Hemelvaart [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/79371 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.