erfgoedobject

Kleine Molen

bouwkundig element
ID
80377
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/80377

Juridische gevolgen

  • is aangeduid als vastgesteld bouwkundig erfgoed Kleine Molen
    Deze vaststelling is geldig sinds

Beschrijving

Op de Dommel gelegen Kleine Molen, letterlijk verwijzend naar de kleine afmetingen. Volgens overlevering werd de molen gebouwd door een gewezen muldersknecht van de Wedelse molen, die deze laatse molen getrouw - maar op kleinere schaal - nabouwde. In de volksmond ook volmolen genoemd. Een andere benaming zogenaamd Daelhoxender molen, verwijst naar de ligging in het dal van het Ekselse gehucht Hoksent. Eigenlijk gelegen langs de Ekselsebaan, in de zuidoosthoek van Overpelt, tussen het Hoksent en de dorpskern van Kleine-Brogel.

Watergraan- en banmolen van het onderslagtype, mogelijk reeds bestaande in 710, zeker in 1218, sinds 1259 behorend tot de eigendommen van de abdij van Floreffe, die het goed kocht van graaf Arnold IV van Loon. Vóór 1527 tot circa 1550, in gebruik als volmolen, hetgeen in verband te brengen is met de bloeiende laken- en linnennijverheid in die eeuw. Vanaf eind 16de eeuw, na het verval van de lakennijverheid, weer in gebruik als graanmolen. Na de Franse Revolutie verkocht als zwartgoed. In 1949, laatste restauratie. Tot rond 1978 in werking. Vanaf de jaren 1990, diverse herstellingen. Thans zogenaamde Galerie Daelhoxent. Op de Ferrariskaart (1771-77) is enkel het huidige molen(aars)huis aangeduid als een langgestrekt gebouw, haaks op de Dommel. In de Alas van de Buurtwegen (1845) komt ook het huidige parallelle losstaande dienstgebouw ten zuidwesten voor, evenwel op deze historische kaart ten zuidwesten van de Ekselsebaan gelegen, hetgeen erop wijst dat de weg eertijds tussen beide gebouwen door liep. In deze Atlas wordt nog een derde, heden verdwenen, uiterst klein, T-vormig losstaand bestanddeel ten noordoosten aangeduid.

Door twee linden (?) beschaduwde, wat schuin ten opzichte van de baan en op een via een bruggetje te bereiken erf gelegen, verankerde baksteenbouw op gecementeerde plint onder zadeldaken (mechanische pannen), bij het molen(aars)huis mank, voorzien van drie recente klimmende dakkapellen en afgewolfd ten zuidoosten; krulankers bij laatstgenoemde; grotendeels vernieuwd houtwerk. Molen(aars)huis heden van vier traveeën en één bouwlaag. Beluikte rechthoekige vensters op hardstenen lekdrempels; later, breed rechts venster. Getoogde deur van een dubbele rollaag en een platte laag van gesinterde baksteen. Zijgevels met recente beschietingen, de noordwestelijke zijgevel met recente deuropening en dito bovenvenster, waarschijnlijk in plaats van het oorspronkelijke hijsluik, onder behouden zadeldakje, de zuidoostelijke zijgevel onderaan gecementeerd, voorzien van vlechtingen, hardstenen hoekbanden, enkele kleine rechthoekige venstertjes in geveltop, asgat van de molenboom in vlakke hardstenen omlijsting en houten molenrad. Achtergevel met rechthoekige muuropeningen op gecementeerde lekdrempels en recente glazen deurportiek. Vóór en rechts van het huis liggen een paar maalstenen. Ten zuidwesten, parallel dienstgebouw met voormalige mogelijke ordonnantie: stallingen-dwarsschuur; deels aangepaste, rechthoekige muuropeningen onder houten lateien; ten noordwesten, recente lagere aanbouw.

  • Belgisch Molenbestand, Molendatabase van vzw Molenzorg.
  • Drossaard Clercx feesten, Overpelt, 18-26 juni 1960, s.l., 1960.
  • De volmolen van Pelt, (Een verhaal over water en wind, 9, 32, 1997, p. 9-10).
  • BULTHUIS-VAN TUYL N. & BROM F., De Dommel en haar watermolens, Eindhoven, s.a., p. 24-26, foto op p. 25.
  • BUSSELS M., De bezittingen der abdij van Sint-Truiden te Pelt, in Verzamelde Opstellen uitgegeven door den Geschied- en oudheidkundigen Studiekring te Hasselt, 16, 1941, p. 152-153.
  • BUSSELS M., De Dommelmolens der abdij van Floreffe, in Het Oude Land van Loon, 3, 1948, p. 49-57.
  • CEULEMANS M. & VAN DEN PUTTE J., Overpelt in woord en beeld, Overpelt, 1986, foto op p. 63.
  • HOLEMANS H. & SMET W., Limburgse watermolens. Kadastergegevens: 1844-1980, s.l., 1985, p. 64.
  • LEYNEN H., Overpeltana, (Limburg, 12, p. 29).
  • MOLEMANS J., Historisch-naamkundige studie van Sint-Huibrechts-Lille, St.-Huibrechts-Lille, 1976, p. 26, 27, 170, 204.
  • SCHREURS R., SCHREURS G. & LEDEGEN G., Het Overpelt van vroeger, Overpelt, 1985, foto nr. 20.

Bron: PAUWELS D. 2005: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie Limburg, Arrondissement Maaseik, Kanton Neerpelt, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 19n2, Brussel - Turnhout.
Auteurs: Pauwels, Dirk
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Kleine Molen [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/80377 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.