erfgoedobject

Parochiekerk Sint-Arnoldus

bouwkundig element
ID
81703
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/81703

Juridische gevolgen

Beschrijving

Georiënteerd bedehuis in kern teruggaand tot de 13de eeuw, maar het huidig neogotisch uitzicht wordt bepaald door de ingrijpende verbouwingswerken op het einde van de 19de eeuw.
Heden is de kerk gelegen te midden van een plein met parking, ontstaan nadat het kerkhof in 1961 verdween. Resten van de ommuring ten oosten.

De kerk is gewijd aan de plaatselijke heilige Arnoldus, die sinds het midden van de 15de eeuw vereerd wordt. De heilige wordt aangeroepen tegen oog- en keelziektes, kanker en als beschermer van jonge moeders.
Naast de kerk wordt de heilige nog op twee andere plaatsen in de gemeente vereerd: de kapel aan de Hofdries en aan de bron in het gelijknamige park. De kerk vormde regelmatig het middelpunt van intense verering met als hoogtepunt de jaarlijkse ommegang op 16 augustus.

Hoewel de vroegste gegevens van een kerkgebouw dateren uit de 13de eeuw, kan men er toch vanuit gaan dat er voor deze periode reeds een bedehuis was te Tiegem, gelet dat de nederzetting reeds in de 9de eeuw wordt vermeld. De kerk stond op het grondgebied van de dorpsheerlijkheid Tiegem.

Tijdens het tweede kwart van de 13de eeuw wordt vermoedelijk een nieuwe kerk gebouwd. Deze vroeg-gotische kerk had een vierkante toren die tot op heden bewaard is gebleven. Vermoedelijk wordt deze toren in de loop van de 16de eeuw verhoogd.
Het patronaatsrecht van de kerk is in handen van de Sint-Diederikabdij bij Reims dat samen met de pastoor, tiendheffer was tot de 17de eeuw. Na een proces werd enkel de pastoor de tiendheffer.

Op het eind van de 16de eeuw is de kerk sterk vervallen. Kerkrekeningen wijzen op intensieve herstellingswerkzaamheden op het eind van de 16de en het begin van de 17de eeuw.
Naar aanleiding van de voortdurende geschillen tussen Spanje en Frankrijk wordt in het midden van de 17de eeuw een "schatkamer" gebouwd. In 1768 wordt de kerk uitgebreid met een zuidbeuk.

Op het eind van de 19de eeuw krijgt de kerk haar huidig uitzicht. In 1891 krijgt A. Van Assche (Gent) de opdracht voor het ontwerp tot de vergroting van de kerk. De kerk wordt met één travee (westen) uitgebreid en de drie beuken worden op gelijke hoogte gebracht. De transeptarmen worden verbreed. De gevels van de west-, noord- en zuidzijde worden met steunberen versterkt. De gevels van de kruisbeuk, de voorgevels van de benedenkerk en de koorafsluitingen van de zijkoren krijgen sierlijke puntgevels. Alle vensteropeningen worden op gelijke hoogte gebracht en worden spitsbogig afgewerkt en voorzien van maaswerk. De laatste travee van de zuidgevel wordt uitgebreid met een doopkapel. De oude sacristie wordt afgebroken en vervangen door een nieuwe, ook de traptoren verdwijnt. De kerk wordt ingewijd op 24 augustus 1899 door Mgr. Waffelaert. De interieurdecoratie van de kerk wordt uitgevoerd door L. Bressers (Gent) circa 1907.

Aan de oude gotische kerk herinneren nog de kruisingstoren en het koor met zijbeuken.
De kerk wordt zwaar beschadigd tijdens de Eerste Wereldoorlog. In 1924 wordt de kerk hersteld.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog wordt het koor van de kerk vernield door het terugtrekkende Duitse leger. Ca. 1948-1950 word de schade aan onder meer koor en bedakingen uitgevoerd onder leiding van architect L. De Munnynck. In 1970 worden de geschilderde glasramen in het koor hersteld naar een ontwerp van 1960 van Max Van Damme (Gent).
In 1977 wordt een nieuwe elektrische installatie geplaatst.

De plattegrond ontvouwt een driebeukig schip van drie traveeën; dwarsschip; hoofdkoor van twee brede traveeën en driezijdige sluiting; zijkoren van twee traveeën en rechte sluiting; zuidelijke sacristie.
Verankerde baksteenbouw op plint van arduin. Kruisingstoren opgetrokken in Doornikse steen.

Georiënteerde hallenkerk met kruisingstoren. Drie westelijke puntgevels bekroond door arduinen kruis. Beuken van elkaar gescheiden door verjongende steunberen en geritmeerd door grote spitsboogvensters in omlijsting van lichtrode baksteen onder druiplijstje. Neogotisch traceerwerk. Centraal spitsboogportaal in dito omlijsting. Zijgevels van schip geritmeerd door steunberen en spitsboogvensters. Aflijnende geprofileerde kroonlijst. Transeptarmen eveneens met puntgevels met aandak en spitsboogvensters.
In oksel van noordelijke zijbeuk en transeptarm rond traptorentje onder leien kegelvormige spits.
Zuidelijke zijbeuk gemarkeerd door vijfzijdige doopkapel en door ingemetste grafstenen. Westzijde van de zuidelijke transeptarm gemarkeerd door Christus aan het kruis onder leien dakje rustend op zware houten consoles en Lourdesgrot.

Bepleisterd en beschilderd interieur met rijkelijk gebruik van hardsteen voor de constructieve elementen zijnde de spitsbogige scheibogen en pijlers op sokkel en met eenvoudig kapiteel. Vanaf circa 1907 met neogotische beschilderingen cf. oude prentbriefkaarten. In die periode worden ook de glasramen van de hand van Jules Dobbelaere (Brugge) geplaatst. Overwelving door houten spitstongewelven geaccentueerd door gepolychromeerde kroonlijst, ribben en trekbalken rustend op arduinen consoles.
Kruising gemarkeerd door vierkante bundelpijlers; bakstenen kruisribgewelf met mangat.
Vloer van hoofd- en zijbeuken bekleed met zwarte en witte marmer; zijaltaren, koor en transept bekleed met cementtegels met florale motieven.

Mobilair.
In hoofdzaak neogotisch. Imposant houten tochtportaal met erboven tribune met orgel.
Hoofdaltaar met marmeren altaartafel naar ontwerp van A. Van Assche van 1897. Zuidelijk zijaltaar gewijd aan Sint-Arnoldus naar ontwerp van A. Van Assche van 1897; neogotische gepolychromeerde houten triptiek op arduinen altaartafel met neogotisch maaswerk. Noordelijk zijaltaar gewijd aan Onze Lieve Vrouw, naar ontwerp van A. Van Assche van 1897. Noordtransept gewijd aan Heilige Jozef en zuidelijk transept Heilige Petrus.
Verscheidene neogotische beelden: Maria en Jozef met kind, Heilige Antonius, Heilig Hart, Maria met Heilig Hart, Onze Lieve Vrouw van Lourdes. Heilige Rita op sokkel gesigneerd: "DECORE PAR LES FRERES PARENTI, BRUXELLES".
Neogotische preekstoel naar ontwerp van A. Van Assche van 1897; twee neogotische biechtstoelen deels afwijkend van plan van A. Van Assche van 1897. Geometrische glas-in-loodvensters; in koor, zijkoren en transept figuratieve glas-in-loodvensters.

  • Afdeling Ruimtelijke Ordening, Huisvesting en Monumentenzorg West-Vlaanderen, Cel Monumenten en Landschappen, archief nummer W/01275.
  • Archief Vlaams Instituut voor Onroerend Erfgoed, plannenfonds Koninklijke Commissie voor Monumenten en Landschappen, Provincie West-Vlaanderen, Tiegem, Sint-Arnolduskerk.
  • Provinciale Bibliotheek en Cultuurarchief West-Vlaanderen, Brugge, prentbriefkaartencollectie.
  • DESPRIET P., De St.-Arnolduskerk en -devotie in Tiegem, in Jaarboek van de Geschied- en Heemkundige Kring De Gaverstreke, nummer 8, 1980, p. 405-458.
  • DESPRIET P., De Zuidwestvlaamse parochiekerken, deel 2, Kortrijk, 1983, p. 383-397.

Bron: DE GUNSCH A. & DE LEEUW S. met medewerking van CALLENS T. 2006: Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie West-Vlaanderen, Gemeente Anzegem, Deelgemeenten Anzegem, Gijzelbrechtegem, Ingooigem, Kaster, Tiegem en Vichte, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen WVL27, onuitgegeven werkdocumenten.
Auteurs: De Gunsch, Ann; De Leeuw, Sofie
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties

  • Omvat
    Orgel parochiekerk Sint-Arnoldus

  • Is deel van
    Westdorp


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Parochiekerk Sint-Arnoldus [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/81703 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.