erfgoedobject

Hoeve Joyeuse Pensée

bouwkundig element
ID
88076
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/88076

Juridische gevolgen

  • is aangeduid als vastgesteld bouwkundig erfgoed Hoeve Joyeuse Pensée
    Deze vaststelling is geldig sinds

Beschrijving

Imposante, historische hoeve heden zogenaamd "Joyeuse Pensée". Historische site teruggaand tot de 14de eeuw; huidige bebouwing vermoedelijk opklimmend tot de 17de eeuw. De hoeve is gelegen in de onmiddellijke nabijheid van het kanaal Gent-Brugge en wordt sinds enkele jaren "bedreigd" door zijn ligging aan de zuidelijke rand van bedrijventerrein De Rampe (confer Gaston Roelandtsstraat). De hoeve is bereikbaar via een lange, beboomde dreef en bestaat uit verschillende losse bestanddelen rondom een quasi ingesloten erf.
De huidige benaming is een verfransing van de oorspronkelijke naam "Ten Pense", mogelijk afgeleid van de familienaam van der Pense. Een tweede minder probabele naamsverklaring kan gezocht worden in de Middelnederlandse pensie, wat lijfrente of pachtgeld betekent; aldus zou de naam geen andere betekenis hebben dan een pachthoeve.

Historiek

14de eeuw. De oudste vermelding van de site gaat terug tot 1355; het werd toen geciteerd als kasteel- of buitengoed. Mogelijk was het een eigendom van Jan van der Pense die onder meer in 1339 wordt geciteerd en vanwaar de naam zou zijn afgeleid.

16de eeuw. Circa 1550 vermeldt men hoeve ghenaemdt de pensée, toebehoorende miin heere van Walenchoert. Afgebeeld op de Grote Kaart van het Brugse Vrije van Pieter Pourbus (1561-1571), gekopieerd door Pieter Claeissens (1601). Tijdens de godsdienstoorlogen op het einde van de 16de eeuw wordt de site echter zwaar beschadigd; daarvan getuigt een uittreksel uit een Jaerboeck der Stadt Brugge van 1765.

17de eeuw. Niettemin wordt het domein in het begin van de 17de eeuw terug opgebouwd. Op één van de kaarten van de Zuidleie uit 1640-1642 (confer afbeelding) staat de site "de Pense" afgebeeld als een omgracht kasteeltje met één torentje en drie vleugels. De hoeve is op deze kaart niet afgebeeld doch moet volgens het uitzicht - voornamelijk van het poortgebouw en het boerenhuis - in de 17de eeuw al hebben bestaan.

18de eeuw. Op een kaart van de heerlijkheid Oostkamp (1703) zijn ter hoogte van de site een aantal gebouwen getekend onder meer een kasteeltje omringd door bomen en vermoedelijk ook het poortgebouw van de hoeve. Op een kaart van 1766, die is toegevoegd aan de ommeloper van Oostkamp (gedateerd 1660-1661), is wellicht een snelle schets gemaakt van het nog bestaande boerenhuis bij een klein compact kasteeltje. Het boerenhuis bestaat zoals vandaag uit meerdere, trapsgewijs gebouwde volumes.
De Kabinetskaart der Oostenrijkse Nederlanden, opgenomen op het initiatief van Graaf de Ferraris (1770-1778), toont een volwaardige kasteelsite bestaande uit een eivormig omwald neerhof met woonhuis, poortgebouw, schuur en stalling(?), een opperhof met zeer brede omwalling en brug, en ten zuidoosten van het opperhof een aangelegde tuin. Het geheel wordt vermeld als "Château de Pensée". Een schuin lopende dreef met bomen verbindt de site met de toenmalige Kortrijkse Kalseide.

19de eeuw. Op het primitief kadasterplan (circa 1835) komt het kasteel niet meer voor, wel een erf met vier losse gebouwen in een U-vorm: het huidige woonhuis, het poortgebouw, de schuur en de stalling. Ten zuidoosten van het erf is op het plan nog een waterpartij en een bijzondere perceelsstructuur getekend, die verwijst naar het verdwenen kasteel. In 1836 omschreven als "d'hofstede den Warande". Dezelfde configuratie komt voor op de Atlas der Buurtwegen (circa 1843) en op de Atlas van Vander Maelen (1846-1854); op l.g. onder de naam "Pensée Fe". In 1866 wordt de hoeve voor het eerst de "Joyeuse Pensée" genoemd.

20ste eeuw. In de eerste helft van de 20ste eeuw zou de hoeve bewoond zijn door Emiel Welvaert († 1946), die 50 jaar lang in het gemeentebestuur van Oostkamp zetelde (gemeenteraadslid vanaf 1888, schepen vanaf 1898, eerste schepen vanaf 1922, waarnemend burgemeester van 1937 tot 1938) en naar wie de nabijgelegen straat is genoemd. In 1957 vermeldt het kadaster de uitbreiding van het woonhuis met kleine achterbouwen, de afbraak van de middentraveeën van de stal en de bouw van verschillende nieuwe constructies zoals de hangar. De volumes ten zuiden van het woonhuis dateren volgens het kadaster van 1968. Lange tijd in gebruik als paardenpension.

Beschrijving

De hoeve is toegankelijk via een dreef met populieren. Deze dreef leidde naar Oostkamp, terwijl een tweede (nu verdwenen) dreef, gesitueerd recht op het poortgebouw, liep richting (Steen)Brugge. De hoeve bestaat uit losse bestanddelen gesitueerd rondom een nu deels met gras begroeid, vrij gesloten erf. Heden witgeschilderde, bakstenen constructies op een gepekte plint en afgedekt door pannen zadeldaken. Op de foto's van mei 1980 zijn enkel het poortgebouw en het woonhuis gewit.
Het 17de-eeuws poortgebouw is een diephuis aan de voorzijde afgewerkt met een verankerde trapgevel, die aan weerszijden doorloopt in enkele kantelen. Licht overkragend topstuk met twee kleine rechthoekige openingen (verluchting ?). Geprofileerde rondboogdoorgang met afgeschuinde dagkanten en opgeklampte poort met klinket.
Het woonhuis behoort tot het langgeveltype en heeft een geïncorporeerde stalvleugel. Elk volume heeft een verschillende nokhoogte en ter hoogte van de linker stal bevindt zich een klein dakvenster onder een sleepdak. Het geheel bewaart de typische opeenvolging van een opkamer van twee traveeën, een laaghuis van drie traveeën met centrale ingang, en een tweeledige stal. De twee staldeuren zijn segmentboogvormig, terwijl de overige openingen een 19de-eeuws uitzicht hebben onder meer door het houtwerk naar oorspronkelijk model en de luiken. Foto's van mei 1980 tonen aan dat het kleine venster van de eerste stal werd vergroot naar 19de-eeuwse typologie. Ook de schoorsteen op de overgang van het laaghuis naar de eerste stal is verwijderd en de bedaking, die toen nog een licht overkragende rand had, is later aangepast. Binnenin is in de leefruimte een schouw bewaard met geprofileerde rechtstanden van kalkzandsteen en een geprofileerde (houten?) schouwbalk. Links van de schouw bevindt zich de trap naar de opkamer.
In het westen paalt het poortgebouw aan een verbouwde schuur. De dwarsgevel vertoont sporen van meerdere openingen. De bedaking wordt ter hoogte van de langsgevel ondersteund door een houten balk. Bij een recente verbouwing werden de bestaande openingen bewaard, doch voorzien van nieuw schrijnwerk.
Rechtover het woonhuis situeert zich een langwerpige stal. De huidige configuratie dateert van na 1980 (cf. de vermelde foto's). Volgens de gebruikte historische kaarten stond hier zeker sinds 1770-1778 (confer Ferrariskaart) en tot 1957 een stal van dergelijke omvang. Sindsdien werd het centrale deel afgebroken en recent terug opgebouwd.

  • Kadasterarchief West-Vlaanderen te Brugge, 207: Mutatieschetsen, Oostkamp, 1957/68, 1968/zonder nummer.
  • Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium, Fototheek.
  • Provinciale bibliotheek Tolhuis Brugge, Fonds Hervé Stalpaert: Hofsteden. Interieur, s.l., s.d.
  • Rijksarchief Brugge, Landmetersarchief Peper, nr. 386: Oostkamp, ommeloper in Oostkamp van de heerlijkheden, naar Jacques Lobberecht, 1661-1662.
  • Stadsarchief Brugge, Verzameling Kaarten en plannen, nummer 41: Kaart van de Zuidleie of Gentse vaart, van Brugge tot Knesselare, door Antoon Willays en Octaviaan van Mayssien, beëdigde landmeters, 1640-1642.
  • CLAEYS G., Kroniek van Oostkamp, Brugge, 1985, p. 48.
  • CLAEYS G., Oostkamp in oude prentkaarten, Zaltbommel, 1982, nummer 15.
  • DE CRAEMER W., Hoevebenaming, in De Merel, jaargang 9, nummer 1, 1979, p. 19.
  • DE FLOU K., Woordenboek der toponymie van westelijk Vlaanderen, Vlaamsch Artesië, het land van den Hoek, de graafschappen Guines en Boulogne, en een gedeelte van het graafschap Ponthieu, Brugge, 1931, deel XII, kolom 585-587.
  • DE FLOU K., Woordenboek der toponymie van westelijk Vlaanderen, Vlaamsch Artesië, het land van den Hoek, de graafschappen Guines en Boulogne, en een gedeelte van het graafschap Ponthieu, Brugge, 1935, deel XVI, kolom 1163.
  • DUJARDIN G., MARTENS J., DENDOOVEN K., Warandestraat 1, in Inventaris van Oostkampse hoeven, Heemkundige Kring Oostkamp, 2004, nummer 3.
  • VANDE GINSTE S., Archiefbeelden Oostkamp, 2005, p. 114.

Bron: VANWALLEGHEM A. met medewerking van CREYF S. 2007: Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie West-Vlaanderen, Gemeente Oostkamp, Deel I: Deelgemeente Oostkamp, Deel II: Deelgemeenten Hertsberge, Ruddervoorde en Waardamme, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen WVL30, onuitgegeven werkdocumenten.
Auteurs: Vanwalleghem, Aagje
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Hoeve Joyeuse Pensée [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/88076 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.