Historiek

Opgetrokken in verschillende fasen: de oudste gedeelten, met name toren en middenbeuk uit de 15de eeuw; uitbreiding met koor in de 16de eeuw; bouw van de noordelijke transeptarm in 1778 en de zuidelijke transeptarm in 1785, vermoedelijk samen met de verfraaiing van het koor.

Tijdelijk gesloten tijdens het Franse Bewind (september 1797 - mei 1800). Ontwerp voor herstellings- en uitbreidingswerken van E. Careels van 1906; aanbesteding in 1910: toevoeging neogotische zijbeuken in 1910-1915.

Sterk beschadigd in 1940: toren en puntgevel rechts ervan nagenoeg geheel vernield, doch kort nadien hersteld naar ontwerp van F. Blockx en J. Heylen. Kunstglasramen hersteld naar ontwerp van O. Calders in 1946-1948.

Beschrijving

Oost-west-georiënteerde gotische kruiskerk met westtoren, driebeukig schip van twee traveeën, transept van één uitspringende travee met vlakke sluiting en hoger opgaand koor van twee rechte traveeën en driezijdige sluiting. Overwegend opgetrokken uit diverse soorten zandsteen met verwerking van andere natuursteen; koor en noordelijke transeptarm opgetrokken uit baksteen. Afdekkende leien zadeldaken met natuurstenen nok en omlopende zandstenen sokkel met afgeschuinde natuurstenen aflijning.

Uitspringende vierkante westtoren van drie geledingen onder piramidale leien spits met bekronend ijzeren kruis en haan. Korfboogdeur met erboven spitsboogvenster met ijzeren harnas en gekleurd glas in lood. Bovenste geleding gemarkeerd door spitsbogige galmgaten en steigergaten. Torenuurwerk aan westzijde.

Zijbeuken opgevat als zijkapellen met eenvoudige puntgeveltjes afgelijnd door natuursteen, onder lagere leien zadeldakjes (nok loodrecht op middenbeuk). Spitsboogvensters met variërend neogotisch maaswerk in natuurstenen omlijsting. Blinde westgevels. Uitspringende doopkapel op rechthoekige plattegrond aan noordwestzijde; overigens gelijkaardig uitzicht.

Noordelijke en zuidelijke puntgevels der transeptarmen vermoedelijk tijdens de restauratiewerken van 1910 aangepast in neogotische stijl; vernieuwde natuurstenen aflijning, schouder- en topstukken. Versneden steunberen op de hoeken. Noordgevel opgetrokken uit baksteen met bewaarde muurvlechtingen en aan oostzijde breder uitgebouwd (bergruimte). Smallere grotendeels vernieuwde spitsboogvensters, aan zuidzijde onder rechthoekig houten luik in natuurstenen rondboogomlijsting met drielobmotief; aan noordzijde onder rechthoekig houten luik met zandstenen latei.

Hoger koor met zandstenen westpuntgevel bekroond door hogel. Traveeën geritmeerd door drieledige steunberen met zandstenen hoekblokken; eenvoudige spitsboogvensters in zandstenen omlijsting. Middentravee met gedicht spitsboogvenster, sporen van vroeger maaswerk (drielobmotief) en gedichte kleinere vensters.

Sacristie (circa 1872) aan zuidoostzijde: bakstenen constructie van één bouwlaag en twee traveeën onder plat dak; rechthoekig venster met arduinen onderdorpel en tussenstijl. Rechthoekige deur met afgeronde bovenhoeken.

Bepleisterd en beschilderd interieur. Middenbeuk met spitsbogige scheibogen op zandstenen zuilen met lijstkapiteel en achtzijdige sokkel; tongewelf bedekt met 18de-eeuws stucwerk. Straalwelf in het koor; houten steekgewelven in de zijbeuken. Kruisribgewelven met zandstenen ribben in transept.

Mobilair

Schilderijen: Heilige Bruno in gebed door G. Backereel (1650); Tenhemelopneming van Maria door G. Backereel (17de eeuw); Heilige Familie met kleine Johannes van de Vlaamse School (18de eeuw); Marteldood van de Heilige Lambertus van de Vlaamse School (hoofdaltaar, circa 1780); Aanbidding der Wijzen van de Vlaamse School (17de eeuw) in restauratie.

Beeldhouwwerk: gepolychromeerd houten beeld van Onze-Lieve-Vrouw met kind van N. Van der Veken (1680?); terracotta heiligenbeelden, uit de 17de eeuw; houten heiligenbeelden uit 19de en 20ste eeuw. Diverse houten kruisbeelden (17de en 18de eeuw).

Meubilair: hoofdaltaar van gemarmerd hout van C. Nauwelaerts met beeldhouwwerk van W. Roef (1778-1781), ingewerkt in de versiering van de koorapsis waarvan de traveeën geritmeerd zijn door gemarmerde pilasters; marmeren portiekaltaren in noordelijke en zuidelijke zijbeuk (midden 17de eeuw), respectievelijk toegewijd aan Onze-Lieve-Vrouw en Heilige Bruno. Eiken koorgestoelte door P. Convent (1690), geschonken door Nicolaas Rubens. Eiken communiebank (1839) met voorstelling van het Lam van de Apocalyps en pelikaan met jongen. Neogotische preekstoel van witte steen (circa 1915). Eiken biechtstoel met twee hermen door Hiëronymus Convent (1688). Doksaal van gemarmerd hout (tweede helft 18de eeuw). Marmeren doopvont met koperen deksel (1844) geschonken door Ch. Le Grelle. Diverse grafstenen uit de 17de- en 18de eeuw.

Bewaard kerkhof rondom de kerk, oorspronkelijk omhaagd, doch begin 20ste eeuw omgeven door een bakstenen muur. Toegang via mooi ijzeren hek met onder meer symbool der gerechtigheid. Enkele opvallende grafmonumenten:

Grafkapel van de familie de Bieberstein Le Grelle. Neogotische bak- en natuurstenen kapel van twee traveeën op rechthoekige plattegrond met driezijdige sluiting, onder zadeldak, van 1909; omringende bakstenen muur en ijzeren hek. Noordelijke puntgevel met bekronend stenen kruis en versneden steunberen op de hoeken. Rechthoekige deur in natuurstenen spitsboogomlijsting onder druiplijst; boogveld met neogotisch maaswerk gedragen door colonnetten met acanthusbladkapiteel. Opschrift "Monumentum Familiae de Bieberstein le Grelle". Bekronend reliëf met wapenschilden. Overige zijden geritmeerd door steunbeertjes en spitsboogvensters.

Calvarie met grijswit geschilderde beelden op sokkel; vermelding "D.O.M. Florent Legrelle de Rameyen" en jaartal 1877.

Gedenkteken Boerenkrijg (1798-1898): engel met geheven linker arm en lauwerkrans, op blauwe bol met sterren.