Historiek

De Sint-Pieterskapel is een romaans-gotische kapel, vermoedelijk gebouwd circa 1225 als onderdeel van een grotere romaanse kerk (basilica met transept en zijbeuken) ter vervanging van een houten bidplaats opgericht in 764 door Sint-Gummarus. Eind 15de eeuw, na de voltooiing van de Sint-Gummaruskerk, werd volgens kanunnik R. Lemaire het westelijke deel (schip en zijbeuken) afgebroken zodat enkel het koorgedeelte, een klein deel van het schip en transept bewaard bleven als huidige kapel: stelling onder meer gebaseerd op het onnatuurlijke grondplan en de duidelijk latere westmuur die niet verbonden is met de zijmuren en nog twee romaanse pijlers bevat.

Naderhand nog verscheidene verbouwingen: onder meer aanpassing interieur in barokke stijl. Tijdens de Franse overheersing leeggehaald en als nationaal goed verkocht. Van 1901 tot 1904 parochiekerk van de Heilige Familie. Tijdens de Eerste Wereldoorlog (1914) uitgebrand; circa 1920 onder leiding van kanunnik R. Lemaire in samenwerking met bouwmeester F. Vandendael werden de nog bestaande delen in hun oorspronkelijke 13de-eeuwse vorm gerestaureerd op basis van archeologisch en materiaalonderzoek: bewaard bleven het 13de-eeuwse deel in plattegrond en opstand, de sacristie met 18de-eeuwse vensters en het herbouwde ingangsportaal (vermoedelijk afkomstig van de westzijde). De puntgevels van de kruisbeuk werden heropgebouwd, zodat de deels bewaarde 13de-eeuwse rondboogvensters konden hersteld worden. De dakconstructie werd hersteld naar analogie met gelijkaardige kerken. Gedeeltelijke vervanging van de sterk beschadigde stenen.

Beschrijving

Georiënteerde romaanse kapel in vorm van een Grieks kruis met halfrond, doch lager koor onder kegelvormig dak. Gotische invloed duidelijk in overwelving op zware ongeprofileerde en steunberen van de apsis evenals in de profilering van het lijstwerk. Opgetrokken uit Doornikse kalksteen en Brabantse zandsteen (vermoedelijk gebruikt naarmate ze toekwamen) onder leien zadeldaken met op de kruising een dakruiter onder leien spits. Eenvoudige constructie met rondboogvormige muuropeningen. Aan noordzijde grotendeels ingebouwd. Uitspringende transeptarmen van één travee met vlakke sluiting. Zuidpuntgevel gemarkeerd door tweeledige steunberen op de hoeken en tot kordon doorgetrokken lekdrempels; twee grote korfboogvensters en oculus.

Halfrond koor, ingedeeld in vier segmenten (normaal drie of vijf), aangeduid door versneden steunberen, waartussen rondboogvensters.

Ten zuidwesten vooruitspringend ingangsportaal (vermoedelijk uit de 13de eeuw doch bij de afbraak van het schip aan de zuidzijde herbouwd, volgens kerkrekeningen circa 1591-1592): spitsboogvormige doorgang met druiplijst op maskerkopconsoles, met korfboogpoort. Spitstongewelf. Ten zuidoosten: sacristie (18de eeuw) van twee traveeën en één bouwlaag onder afgewolfd leien dak; kruisvensters en korfboogdeurtje in omlijsting met diamantkopsluitsteen en imposten. Ten noordoosten: aanbouwsel in neotraditionele stijl, uit het eerste kwart van de 20ste eeuw.

Interieur

Sober witgekalkt interieur, onderbroken door het gebruik van natuursteen voor de rondboogvormige scheibogen en gereconstrueerde bundelpijlers met lijstkapitelen. Vlakke houten zoldering steunend op eiken balken en voorzien van geschilderde heiligenmedaillons. Koor naar gotische traditie overdekt door halfkoepel, hier met gewelfribben zonder draagfunctie (vóór de brand verborgen door de latere bepleistering); rondboogvensters met gekleurd glas in lood.

Mobilair

Schilderij "De moord op priester Fredegerus" van 1689 door onbekend meester. Neoromaanse muurschilderingen "Twaalf apostelen", overschilderd in 1977.