Circa 1225 werd te Kortessem een kapittel opgericht. Later werd aan de zuidoostelijke zijde van de kerk een kloosterpand gebouwd, dat nog is aangeduid op de Ferrariskaart (1771-77). Het omvatte onder meer een kapittelzaal, een school, een gasthuis voor de armen en een wandelgang rond een open ruimte, het zogenaamde pand of vrijthof.

Het kerkhof bevond zich oorspronkelijk ten zuidwesten voor de kerk. Begin 1838 werd het kloosterpand afgebroken. Er bleven slechts twee evenwijdige muurtjes bewaard van één meter hoog, vanaf de rechtertranseptarm tot aan de straat, alsook de even hoge muur aan de straat. Dit overblijvende gedeelte is als een echte vleugel aangeduid in de Atlas van de Buurtwegen (1844). In de 19de eeuw werd ook het kerkhof opgeruimd. Een nieuw kerkhof werd ingericht aan de zuidzijde van de kerk en op de plaats van het verdwenen kloosterpand. Achter het koor bevond zich een poel, die later werd drooggelegd. Het terrein werd ingenomen door het zich uitbreidende kerkhof. In 1884 verdwenen ook de laatste twee muurtjes van het kloosterpand. Tot 1950 bleef dit kerkhof in gebruik. In 1965-66 werd beslist het in te richten als groenzone en parkeerterrein. De oude en waardevolle kruisen bleven alleen achter.

Uit de Ferrariskaart en de Atlas van de Buurtwegen valt duidelijk af te leiden dat het Kerkplein aanvankelijk het uitzicht had van een straat, met, aan de noorwestzijde van de kerk, een bebouwing met onduidelijke functie. Pas later evolueerde deze situatie naar een open kerkplein.

Huidig straatbeeld wordt gemarkeerd door de parochiekerk, het huidige nummer 11, het vroegere gemeentehuis en de gemeentelijke jongensschool. Een drietal huizen (nummer 10 met jaarankers 1718, 12 van circa 1860 en 14 uit de tweede helft van de 19de eeuw) werden in de jaren 1990 afgebroken en vervangen door een nieuw cultureel centrum in aanbouw. Op de plaats van de bakkerij (nummer 4) stond de dorpsbrouwerij "Vanderdonckt", bedrijvig tot aan de Eerste Wereldoorlog.