erfgoedobject

Landhuis De Groote Hofstadt met park

bouwkundig / landschappelijk element
ID
10596
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/10596

Juridische gevolgen

Beschrijving

Eertijds zogenaamd De Groote Hofstadt, gegroeid door uitbreiding op de aldaar gelegen beemden. In 1917 aangekocht door de stad en achtereenvolgens door verschillende schoolinrichtingen betrokken. Sedert 1968 ingericht als Timmermans-Opsomerhuis, waar werken van Lierse kunstenaars werden samengebracht.

Uitgebreid complex, in kern opklimmend tot de 17de en 18de eeuw, en bestaande uit verscheidene bakstenen gebouwen van twee bouwlagen, onder al dan niet afgesnuite en gecombineerde bedaking (Vlaamse pannen, leien en kunstleien), met onder meer klimmend dakvenster met houten luik en dakkapel eveneens met rechthoekig houten luik.

Aan straatzijde: L-vormig geschikte, verankerde en gedecapeerde lijstgevels met 19de-eeuwse ordonnantie; rechthoekige vensters met arduinen latei en lekdrempels; sporadisch bewaarde zandstenen negblokken. In de hoek: uitgewerkt poortrisaliet van arduin, volgens J.L. Van Belle (gebaseerd op merktekens) uit de eerste helft van de 18de eeuw; rondboogpoort in geprofileerde omlijsting met bewerkte zwikken. Kroonlijst en aansluitende uitgewerkte borstwering; rondbogig bovenvenster in geblokte arduinen omlijsting verbonden met een smaller schouderbogig dakvenster in uitgeholde omlijsting onder gebogen fronton. Bewaarde zijtrap- en zijpuntgevels met overhoeks topstuk, schouderstukken, aandak en muurvlechtingen.

Aan de gekasseide binnenplaats: classicistisch L-vormig geheel van zeven en vier traveeën (achtergevel straatvleugel: in het eerste kwart van de 19de eeuw aangepast volgens uitzicht van de toenmalige uitbreiding ?) eertijds bepleisterde lijstgevels met geblokte begane grond, geopend door verdiepte rondboogvensters. Rechthoekige bovenvensters in rechthoekige nissen. Arduinen puilijst tussen beide bouwlagen. Centraal risaliet van drie traveeën, geritmeerd door lisenen, onder driehoekig fronton. Rondbogige deurvensters op de begane grond. Houten kroonlijst op klossen.

  • LENS A. en MORTELMANS J., Gids voor oud Lier, Antwerpen, 1980, p. 242-243.
  • VAN BELLE J.L., Dictionnaire des signes lapidaires, s.l., 1984, p. 282, 284.

Bron: KENNES H. & WYLLEMAN L. 1990: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie Antwerpen, Arrondissement Mechelen, Kanton Lier, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 13n1, Brussel - Turnhout.
Auteurs: Kennes, Hilde
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Aanvullende informatie

Stadspark

De oudste kern van het goed dateert vermoedelijk uit het midden van de 16de eeuw en staat afgebeeld op de kaart van Jacob van Deventer. De eerste geschreven bron die “de Groote Hofstadt” vernoemt dateert uit 1642. Het goed met bijhorende gronden is dan eigendom van Livinus van Tongerloo. Het oorspronkelijk volume is op dat moment al uitgebreid met een tweede hoofdgebouw, later zullen nog verschillende uitbreidingen volgen. Het huidig uitzicht van het gebouwencomplex wordt in grote mate bepaald door de verbouwingen in opdracht van Alphonse Vervranhen die in 1815 het goed verwierf. Hij liet een neoclassicistische woonvleugel toevoegen en de bestaande kruisvensters aan de straatzijde vervangen door 19de-eeuwse vensters zodat het goed in zijn geheel een neoclassicistische uitstraling verkreeg.

In 1830 werd Emmanuel Schram, die in Kessel een plantenkwekerij bezat, de nieuwe eigenaar van het landhuis. Schram gaf de liefde voor planten door aan zijn zoon Auguste-Joseph Schram (1811-1872), stichtend lid van de Société royale d’horticulture de Belgique en vanaf 1858 directeur van de Brusselse plantentuin. Emmanuel Schram liet de gronden in de bocht van de Binnennete, die op dat moment nog als grasland gekarteerd waren, omvormen tot een volledig ommuurde nutstuin en parkje. Deze aanleg wordt voor de eerste maal afgebeeld op de Primitieve kadasterkaart (1830-1834). De moestuin is ingeplant in een driehoekige zone ten westen van de gebouwen in het noordwestelijk deel van het terrein. De lusttuin was aangelegd in vroeg-landschappelijke stijl waarbij de hoofdrol was weggelegd voor de centraal gelegen en van onregelmatig vormgegeven oevers voorziene, grote vijver. Om de waterhuishouding van de vijver te kunnen sturen, was deze via een sluisje verbonden met de Binnennete. In de vijver werden twee eilanden aangelegd, één klein rond en één langwerpig groot dat via twee tuinbruggen aansloot op de wandeling doorheen het park. Een kronkelend wandelpad, het gebruik van talrijke uitheemse struiken en bomen en verspreid in het park opgestelde tuinvazen en zuilen in ruïnevorm verhoogden de belevingswaarde voor de wandelaar.

In 1881 werd langs de noordmuur van de moestuin een serre gebouwd en aan de vijver een tuinpaviljoen. Beide constructies werden in de loop van de twintigste eeuw afgebroken.

In 1892 koopt Constant Emmanuel van Geertruyen het landhuis aan. Vanaf 1917 komt het goed in handen van de stad en krijgt het een nieuwe bestemming. Het landhuis wordt ingericht als school en de voormalige moestuin als bijhorende speelplaats. De grote siertuin vervult voortaan de rol van stadspark. Hierbij werd de omheiningsmuur grotendeels verwijderd. In de periode 1968-2018 doet het landhuis dienst als museum voor de kunstcollectie van de stad onder de naam Timmermans-Opsomerhuis. In 2020 wordt het leegstaande pand tijdelijk herbestemd tot schoolgebouw.

In de voormalige nutstuin wordt in 1967 het stedelijk zwembad gebouwd, dat in 2011 alweer gesloopt wordt. De locatie is heden in gebruik als evenementenweide. De parkaanleg uit de eerste helft van de 19de eeuw is tot op vandaag herkenbaar bewaard. De contouren van de vijver stemmen sterk overeen met de oorspronkelijke aanleg, alleen zijn enkele uitlopers afgevlakt. De twee pittoreske houten boogbruggen rustend op met imitatierots versierde bruggehoofden zijn nog aanwezig. Daarnaast zijn nog enkele zuilen en sokkels aanwezig als restant van de vroegere parkstoffering. Ook de restanten van het sluisje zijn tot op heden bewaard.

  • KARUUR ARCHITECTEN 2022: Beheersplan Onroerend Erfgoed. Landhuis De Groote Hofstadt [online], https://id.erfgoed.net/plannen/1885 (geraadpleegd op 27 oktober 2024).
  • S.N. 1871: Notice nécrologique de A. J. Schram, Bulletin de la Société royale de botanique de Belgique, 10, 333.
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Relaties


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Landhuis De Groote Hofstadt met park [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/10596 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.