Geografisch thema

Markt

ID
6071
URI
https://id.erfgoed.net/themas/6071

Beschrijving

Eigenlijk stadscentrum. Vanaf de middeleeuwen belangrijkste "straat" of "kassei". Oorspronkelijk enkel zuiddeel tussen Leiebrug en stadshal "Marks" genoemd met een verdeling in vise, koren-, vlas-, boteren hoendermarkt. "Markt" voor het eerst toegepast op hele straat in 1569. Zuidoostelijk deel bij de Leie zeker sinds 9de eeuw ingenomen door de Onze-Lieve-Vrouwekerk, voorheen met omringend, eerst omhaagd en beboomd, later ommuurd kerkhof. Afgeschaft onder Jozef II doch pas volledig verdwenen circa 1865. De huizen bij de loskaai ten zuiden van de kerk verdwenen circa 1900.

De Leiebrug, thans een ijzeren ophaalbrug, werd vermoedelijk begin 14de eeuw op de plaats van het pont opgericht door de graven van Vlaanderen, die een jaarlijkse tol innen. Sinds 1578 in handen van de stad. Herhaaldelijk vernield en vernieuwd als draai- of ophaalbrug. De huidige brug met metalen bovenbouw en elektromechanische uitrusting, werd voltooid in 1950.

De vroegere stadshal, opgericht in 1423 bevond zich in het midden van de Markt, iets ten zuiden van de Ramstraat. Herhaaldelijk vernietigd en heropgebouwd op de 15de-eeuwse funderingen doch volledig verdwenen in 1792 in een hevige brand. Grondvesten door spoedopgravingen in 1976 juist gelokaliseerd.

Oorspronkelijke oude bebouwing (onder meer verschillende diephuizen met trap- of topgevel en talrijke herbergen) grotendeels verdwenen, onder meer tijdens de Eerste Wereldoorlog. Nummer 8: 18de-eeuwse kern nog herkenbaar in de aangepaste bovenverdieping met pseudo-fronton met rocaillestucwerk; achterbouw (nok loodrecht op de straat) door middel van jaarankers gedateerd 162(1). Nummer 122: diephuis met aandak achter het 19de-eeuwse breedhuis bewaard.

Thans breed, noord-zuid georiënteerd plein (oorspronkelijk was de "straat" veel smaller) met lichte afbuiging naar het noordwesten, begrensd door de Leie met ophaalbrug (zuiden) en het Schipdonkkanaal (noorden) terwijl de achtergevels en -bouwen (voorheen talrijke industriegebouwen, brouwerijen en zijdefabriekjes) en tuinen aan de westzijde uitzagen op de stadsgracht of Kaandel (thans grotendeels gedempt). Tot 1884 stond ook nog een houten korenwindmolen bij de Kaandel aan de Brugsepoort. Aan de oostzijde leidden de verschillende oude straatjes (de huidige Ram- en Meulenstraat) eveneens naar de Kaandel of omringende stadsgracht.

Huidige bebouwing overwegend uit 19de en eerste helft 20ste eeuw, veelal met aangepaste parementen of puien. Beeldbepalend zijn een aantal bepleisterde en beschilderde burgerhuizen uit tweede helft 19de eeuw met meestal twee bouwlagen (onder meer nummers 53, 68, 89, 97-99, 137) of drie bouwlagen (nummer 39) met rechthoekige of licht getoogde omlijste vensters, soms verrijkt met een sluitsteen (nummers 28, 68, 89, 99, 137) en uitgewerkt hoofdgestel (nummer 53), nummer 89 met houten winkelpui. Daarnaast komen enkele begin 20ste-eeuwse huizen voor met geglazuurd en/of bakstenen parementen (nummers 19, 48 onder meer met tegeltableau met opschrift "G. De Ruyck-Van Oost, Kleermagazijn", nummer 82, thans restaurant zogenaamd "Capucine", gesigneerd: "architect Cam. Van Daele, Gent", onder meer met fraai interieur met glas-in-loodraampjes en op doek beschilderde jachttaferelen, gesigneerd A. Ysabie, en nummer 130 met voornamelijk art-decosiermotieven). Recent werd veel gesloopt voor nieuwe en hoge bouw.

Het centrale gedeelte, nog steeds gebruikt voor de wekelijkse woensdagmarkt en als parking, is geplaveid en gekasseid en heeft een sporadische groenvoorziening. Twee oorlogsmonumenten sieren het plein, één ten zuiden van de Onze-Lieve-Vrouwekerk ter herdenking van de gesneuvelden van beide Wereldoorlogen, door beeldhouwer A. Van Parijs. Het tweede, bij het Schipdonkkanaal herdenkt de oorlogsslachtoffers van 1940-45, ontworpen door beeldhouwer G. Vindevogel en architect R. Van Assche.

  • BRAL G. 1977: Verslag van de opgravingen, Bijdragen tot de geschiedenis der stad Deinze en van het land aan Leie en Schelde XLIV, 103-111.
  • CASSIMAN A. 1953-1964: Geschiedenis der Stad Deinze, Bijdragen tot de geschiedenis der stad Deinze en van het land aan Leie en Schelde XX-XXI.
  • MOERMAN J. & MAES H. 1972: Deinze in oude prentkaarten, Zaltbommel.
  • VAN DOORNE G. 1977: Besluit over de opgravingen van de stadshalle, Bijdragen tot de geschiedenis der stad Deinze en van het land aan Leie en Schelde XLIV, 151.

Bron: BOGAERT C. & LANCLUS K. 1991: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie Oost-Vlaanderen, Arrondissement Gent, Kantons Deinze - Nazareth, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 12n3, Brussel - Turnhout.
Auteurs: Bogaert, Chris; Lanclus, Kathleen
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties

  • Omvat
    Burgerhuis

  • Omvat
    Decanale kerk van Onze-Lieve-Vrouw

  • Omvat
    Herenhuis

  • Omvat
    Herenhuis

  • Omvat
    Huis Lagrange

  • Omvat
    Huis Van Thuyne

  • Omvat
    Neoclassicistisch burgerhuis

  • Omvat
    Neoclassicistisch burgerhuis

  • Omvat
    Neoclassicistisch burgerhuis

  • Omvat
    Oorlogsmonument De Puinruimer

  • Omvat
    Stadhuis Deinze

  • Is deel van
    Deinze


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Markt [online], https://id.erfgoed.net/themas/6071 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.