Historiek en context

Groep van zesentwintig ijzeren havenafdaken aan de oostkaai van het Asiadok evenwijdig met de Noorderlaan, in twee fasen opgericht door de Stad Antwerpen. In de eerste fase kwamen de vierentwintig zuidelijke afdaken tot stand, tussen de noordkaai aan de kop van het Asiadok en de voormalige Sluis 17 van de Kempische Vaart (gedempt omstreeks 1935, huidige IJzerlaan). Benedictus Janssens, inspecteur aan de Dienst Haveninrichtingen, tekende begin januari 1888 het ontwerp, en de bouw begroot op vijf maanden werd eind februari 1888 bij openbare aanbesteding toegewezen aan het constructiebedrijf Nicaise & Delcuve uit La Louvière, voor een bedrag van 286.864 Belgische frank. Nicaise & Delcuve was ook één van de uitvoerders van de havenafdaken aan de Scheldekaaien. De tweede fase betrof de twee noordelijke afdaken, die tot stand kwamen samen met twee groepen van elk negen afdaken aan de noordkaai en het noordelijk gedeelte van de westkaai van het Asiadok. Frans De Winter, ingenieur aan de Dienst Haveninrichtingen, tekende in april 1892 het ontwerp, en de bouw begroot op 7 maanden werd eind mei 1892 bij openbare aanbesteding toegewezen aan de firma Bertam, Victoict & Cie uit Anderlecht, voor een bedrag van 191.900 Belgische frank.

Oorspronkelijk bedoeld als houtmagazijnen, kwamen de afdaken vanaf 1890 geleidelijk in gebruik als quarantainestallen. De afdaken aan de oostkaai van het Asiadok werden voor meer dan de helft ingekort omstreeks 1935, voor de aanleg van de Noorderlaan. Negen ervan ondergingen in 1987 een renovatie tot kantoor- en opslagruimte, onder leiding van de architecten Ferre Verbaenen en K. Van Hoolst. De negen afdaken uit 1892 aan de noordkaai van het Asiadok maakten plaats voor de doorsteek naar het Straatsburgdok, gerealiseerd in 1955-1960. Ook de negen afdaken aan de westkaai zijn verdwenen.

Architectuur

De ijzeren afdaken beantwoorden aan typeplan van de havenafdaken aan de Scheldekaaien. Het geheel vormt een structuur van tegen elkaar aanleunende golfplaten zadeldaken met Polonceauspanten. Deze rusten op een draagstructuur van geklonken liggers en holle pijlers, die tevens dienst doen als afvoer voor het regenwater, aan de voet beschermd door bolvormige gietijzeren stootblokken. De afdaken aan de oostkaai van het Asiadok, rechtstreeks geplaatst op de kasseien ondergrond, hadden volgens de bouwplannen een breedte van elk 12 m op een lengte van 60 m. Daarbij waren de 4,80 m hoge, conische pijlers volgens een raster van 12 bij 12 m ingeplant, en de Polonceauspanten op 3 m afstand van elkaar. Bij de inkorting omstreeks 1935 bleven per afdak slechts twee volledige traveeën en een fragment van een derde travee bewaard, evenals acht van de spanten. Een opvallend onderdeel van de havenafdaken is de geajoureerde plantenornamentiek op de frontons, die ook in de lastenboeken en de plans voor de afdaken aan het Asiadok zijn opgenomen. Deze typische, esthetische versiering is vandaag verwijderd of door een nieuwe bekleding aan het zicht onttrokken. Volgens het ontwerp waren de open afdaken bekroond door een fronton opgedeeld in driehoekige vakken gejoureerd met gestileerde plantenmotieven, afgewerkt met windborden. Het topstuk bestond uit de Mercuriusstaf, een stuurwiel en anker. De kapitelen van de pijlers op de scheiding tussen de verschillende afdaken droegen het gekroonde stadswapen van Antwerpen.