Geografisch thema

Zeedijk-Knokke

ID
7342
URI
https://id.erfgoed.net/themas/7342

Beschrijving

De Zeedijk van Knokke-Bad loopt van bij het Rubensplein tot aan de Duindistelstraat. De dijk wordt aangelegd eind 19de eeuw, bij de snelle ontwikkeling van Knokke als badstad.

In 1840 komt het eerste gebouw aan de zeelijn van Knokke: een houten barak voor berging van reddingsboot en schuilruimte voor de douanediensten, gebouwd door het Ministerie van Binnenlandse Zaken honderd meter ten oosten van de westelijke grens van de Zoutepolder. De plaats van dit gebouw is al eeuwen gekend als strategisch: de Ferrariskaart (1770-1778) toont een "Corps de Garde" of uitkijkpost, mogelijk reeds al uit de Spaanse periode; in 1812 onder Frans bewind is er sprake van de wachtpost uitgebreid met buskruitmagazijn gekend onder de benaming de "Permanance".

In 1854 koopt het Ministerie een perceel grond vlakbij dit gebouw voor de oprichting van een telegraafkantoor, dat gezien de gespannen politieke toestand in verband met de Krimoorlog nodig werd geacht. In hetzelfde jaar wordt een stuk grond gekocht voor de aanleg van het pad door de duinen. Langs het tracé van de telegraafpalen ontstaat een zandweg van het dorp naar het kantoor. Deze "Zeeweg" wordt in 1869 gekasseid; hieruit ontstaat de Lippenslaan, centrale as van de latere badstad. In 1871 starten de werken voor een vuurtoren, vlakbij het telegraafkantoor; er is reeds in 1854 beslist tot de bouw hiervan door het Ministerie van Oorlog. Het gebouw had een brede onderbouw, met centraal een vierhoekige toren, de bakstenen gevels met natuurstenen details vertoonden neogotische kenmerken.

Begin 19de eeuw merkt men voor het eerst de ontzanding van het strand voor Knokke op, een proces dat nog steeds verdergaat. Als oplossing denkt men aan de aanleg van een dijk.

De eerste drankgelegenheden aan de zee van Knokke ontstaan vlakbij de vuurtoren: het "Pavillon du Phare", door A. Verheye in 1877 ingericht in het oude Telegraafkantoor; vuurtorenwachter F. Lutzenrath volgt in 1882 met het houten paviljoen "Au Congo"; "La Marguerite" van bakker C. Lievens in 1885. Eind jaren 1880 worden de drie gebouwen afgebroken om plaats te maken voor de systematische verkavelingplannen van het consortium "Van Bunnen-Verwee-Dumortier" van 1887. Hun verkavelingplan voorziet de aanleg van een dijk met haaks daarop enkele straten, een "Place publique" en een "Place du Phare", een verkaveling in dambordpatroon ten westen van de Zeedijk, en een grote ruitvormige verkaveling ten oosten van deze as. In hetzelfde jaar tekent Jean Baes een utopisch plan voor Knokke-Badstad, dat nooit wordt uitgevoerd.

In 1889 wordt een stenen zeedijk aangelegd van 200 meter lengte, met een voetpad van 4 meter, een rijbaan van 6 meter op 25 meter van de helling van de dijk.

Voor de aanleg van het "Place Publique" wordt de loods van de reddingsdienst in 1893 verplaatst naar de vuurtoren. In 1894 wordt de dijk ten westen 89 meter verlengd, tot aan de grens met de gronden Serweytens (zie Albertstrand). In 1898 legt men twee strandhoofden aan om de ontzanding verder tegen te gaan, het jaar nadien worden ze verlengd. Een derde golfbreker wordt aanbesteed in 1900.

In de jaren 1890 en het eerste decennium van de 20ste eeuw wordt langs de Zeedijk een bijna volledig aansluitende rij belle époquegebouwen opgericht. De Zeedijk krijgt een lineaire structuur; alle panden worden aan elkaar gebouwd, mede wegens de dure grond. Typisch zijn de rijk versierde eclectische "villa's", die voorzien zijn van een halfondergrondse kelderverdieping. De hotels krijgen dezelfde stijlkenmerken en worden voorzien van ruime balkons en galerijen, hoektorentjes en belvédères. Voor de binneninrichting maken de architecten gebruik van exotische stijlelementen.

Het eerste hotel is het "Grand Hotel de Knocke" van L. Van Bunnen, gebouwd in 1890 op de westhoek van het nog aan te leggen "Place Publique". Het wordt de bakermat van de badstad. Er volgen nog talrijke hotels, stuk voor stuk beeldbepalende gebouwen voor de dijk, onder meer het "Hotel du Phare", oorspronkelijk twee villa's van 1890, een jaar later samengevoegd tot hotel; in 1896 het "Hotel Beau Sejour" en het "Hotel de la Plage", op de oosthoek van het Van Bunnenplein; in 1900 het "Hotel Kursaal", in 1907 het "Hotel Continental" en in 1912 "Grand Hotel Pauwels".

In de periode 1920-1930 bereikt de hotelnijverheid haar hoogtepunt. Er worden nieuwe hotels gebouwd, terwijl er ook stilaan wordt overgegaan op de bouw van appartementen, als antwoord op de algemeen veranderende vraag van het toerisme.

In de Tweede Wereldoorlog worden de gebouwen zwaar beschadigd. De dijk wordt opgenomen in de Atlantikwall, waardoor talrijke kanonnen op de dijk worden geplaatst, en de villa's en hotels worden "verbunkerd": bakstenen muren dichten alle muuropeningen en versterken de gevels. De beschadiging geeft aanleiding tot een eerste grote slopingsgolf in de jaren 1950, waarbij onder meer de vuurtoren, die zijn functie kwijt is, wordt afgebroken. Wordt vervangen in 1953-1956 door een toerismekantoor annex politiecommissariaat met openbare toiletten in de kelders. Gedurende het laatste kwart van de 20ste eeuw verdwijnen alle belle époquegebouwen, gedreven door de enorme bouwwoede die kenmerkend is voor Knokke-Bad. Ze worden allemaal vervangen door appartementsgebouwen tot zeven bouwlagen hoog. In 1986 wordt als laatste het "Grand Hotel" van Van Bunnen afgebroken om plaats te maken voor een hoog complex met restaurant, appartementen en bioscoopzaal.

  • LANNOY D., Knokke en de Belle Epoque, Maldegem, 1993, p. 77-93.
  • LANNOY D., Knokke-Heist. Terugblik, Maldegem, 1998, p. 228.

Bron: CALLAERT G., VANNESTE P. & HOOFT E. met medewerking van DE LEEUW S. & STRUYF J. 2005: Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie West-Vlaanderen, Gemeente Knokke-Heist, Deel I: Deelgemeente Knokke, Deel II: Deelgemeenten Heist, Ramskapelle, Westkapelle, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen WVL4, onuitgegeven werkdocumenten.
Auteurs: Vanneste, Pol; Hooft, Elise; Callaert, Gonda
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties

  • Omvat
    Appertementsgebouw Residentie Serenite

  • Omvat
    Hotel Rubens

  • Omvat
    Kantoor voor toerisme, politiecommissariaat en openbare toiletten

  • Omvat
    Residence du Zwijn

  • Omvat
    Residentie Le Marillon

  • Is deel van
    Knokke-Bad


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Zeedijk-Knokke [online], https://id.erfgoed.net/themas/7342 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.