Vrijstaande kerk tot 1918 omgeven door kerkhof; aan noordzijde, witstenen Heilig Hartbeeld (1918), aan zuidzijde dito Sint-Willibrordusbeeld door Albert Poels (1962); tegenover de westgevel eeuwenoude koperbeuk.

Historiek

Volgens de traditie zou Sint-Willibrordus circa 710 op een open plek in het Berchembos een kleine houten bidkapel hebben opgericht, in de 9de eeuw door de Noormannen verwoest en door een stenen kapel vervangen. Huidige kerk, met laat-gotisch koor en transept van 1486-1517, in 1566 geplunderd, in 1580-84 bezet en geteisterd; hoogkoor in 1590 opnieuw in gebruik genomen, wederopbouw in 1605-30, stoffering grotendeels aangebracht in de tweede helft van de 17de eeuw; sacristie van 1796. Middenbeuk in 1823 onder leiding van J. Steerlinck gesloopt en samen met twee zijbeuken in laat-classicistische stijl herbouwd; ook het transept werd toen verhoogd (zie bouwnaad); in 1850-53 werd de oude toren afgebroken; midden- en zijbeuken werden met vier traveeën verlengd en de westgevel met huidige toren naar laat-classicistische traditie opgetrokken onder leiding van Ferdinand Berckmans.

Zwaar geteisterd in 1914, '44 en '45; restauratiewerken onder leiding van Fernand de Montigny, 1945-56; herstellingswerken koor en transept onder leiding van J. Pingnet, 1959-65; poort met gebeeldhouwde makelaar, vernieuwd door Alfons De Roeck in 1975 (zie inscriptie).

Beschrijving

Georiënteerde kruisbasiliek met driebeukig schip van zeven traveeën, ingebouwd transept, koor van twee rechte traveeën en driezijdige sluiting; in de oksels, sacristie (ten zuiden) en magazijn (ten noorden); ingebouwde westtoren. Westgevel, toren, transept en koor met witstenen parement, bakstenen schip, leien schild- en zadeldaken. Drieledige westelijke lijstgevel onder kornis met siervazen; centrale vierledige toren met vleugelstukken en siervazen ter hoogte van tweede bouwlagen, rondbogige muuropeningen en ingesnoerde naaldspits; zijbeuken met segmentboogdeur, waarboven gesculpteerde medaillons met stenen bustes van Sint-Willibrordus en Onze-Lieve-Vrouw (19de eeuw). Zij- en lichtbeuken met segmentboogvensters, koor en transept met spitsboogvensters met maaswerk; ritmerende steunberen aan koor. Tegen de apsis, calvarie met witstenen beelden (1713), wellicht door A. van Papenhoven, tegen de zijgevels grafzerken uit de 19de eeuw.

Interieur

Bepleisterd en beschilderd interieur; geprofileerde scheibogen op pijlers met natuurstenen sokkel en kapiteel, in de zwikken geschilderde apostelkoppen in medaillon door E. Wante (1928); gedrukt tongewelf boven het schip en transept, boven het koor kruisribgewelf op zes gotische kraagstenen.

Mobilair

Schilderijen uit de 17de eeuw en 18de eeuw (Vlaamse School) en 19de eeuw, beschilderde stenen en houten beelden uit 17de, 18de en 19de eeuw; oude delen van de lambrisering door J. Seberechts, 1657; marmeren praalgraf van Maria Anna van Berchem, 1663; hoofdaltaar: portiekaltaar uit midden 17de eeuw met altaarstuk door J. Correns, 1838, en bekronende beeldengroep; zijaltaar van Onze-Lieve-Vrouw, 1680, en Sint-Sebastiaan, 1692, beide door P. Scheemaeckers; koorgestoelte door J. Pasteels, 1659-1660; communiebank uit het tweede kwart van de 19de eeuw; preekstoel door J.C. de Cock, 1719, met Sint-Willibrordusbeeld door J.B. De Boeck en J.B. Van Wint (tweede helft van de 19de eeuw); biechtstoelen uit de tweede helft van de 17de eeuw (met koning David door J. Pasteel, 1660 en met Sint-Pieter door O. Herry, 1674) en de eerste helft van de 19de eeuw; doksaal van gemarmerd hout uit de eerste helft van de 19de eeuw met orgel van 1725 door J.B. Forceville; marmeren doopvont met deksel in messing uit de eerste helft van de 19de eeuw; glasramen door O. Calders en zoon naar de kartons van L. Ch. Crespin en M. De Groot, 1951-52.