Geografisch thema

Spermalieweg

ID
9369
URI
https://id.erfgoed.net/themas/9369

Beschrijving

Weg van de Stationsstraat ten zuidwesten met geknikt tracé tot de Minneweg ten noordoosten. Zogenaamd naar de "spaermaelghen" of het drooggelegd moerassig gebied, dat door de grafelijke ambtenaar Egidius van Breedene in 1228 wordt gekocht van Willem van Oostkerke. Een deel van de Spermalieweg gaat terug op één van de oudste schaapswegen van de polderstreek, de Spegelsweg (zie Oostkerke), voor het eerst vermeld in 1268, doch die reeds bestaat vóór de overstroming in 1134 waarbij het Zwin ontstaat, dat de weg doorsnijdt. Het begin ervan is te situeren ten noorden van de oude Antwerpse Heerweg, met name het deel dat thans gekend is als Veldstraat. Naar verluidt in oorsprong een ontginningsweg van de Gentse Sint-Pietersabdij die door de uitgestrekte schorrenvlaktes wordt getrokken tussen de bezittingen van de abdij, nl. het domein Spermalie in Sijsele en de schapenweide op Oostkerke. Is tevens een verbindingsweg tussen de vijf eigendommen van de Heren van Oostkerke, met name van zuid naar noord het domein waar de latere Spermalieabdij wordt opgericht, het landgoed "Bonem" (zie Damme, Bonemstraat), het Kasteel en de dorpsmolen van Oostkerke (zie Oostkerke, Spegelsweg en Eienbroekstraat) en tenslotte de gronden in de heernis van de Sint-Pietersabdij op Oostkerke, die de familie bezit in de 14de-15de eeuw.

Op initiatief van de grafelijke ambtenaar Egidius van Breedene wordt in 1239 een stuk grond aan de Cisterciënzerorde geschonken, wiens klooster, opgericht ca. 1200 te Slijpe, in de periode 1241-1243 naar Sijsele wordt overgebracht, de zogenaamd Spermalieabdij. Tussen 1247 en 1259 worden een nieuw klooster en een kerk gebouwd, ook gekend als het zogenaamde "Nieuw Jeruzalem" of "Beata Maria de Jerusalem", met bijhorende hoeve opgericht circa 1300. Deze abdij is verantwoordelijk voor enkele inpolderingen, onder meer van de Spermaliepolder in de 13de eeuw, waarin de middeleeuwse dorpskern van Lapscheure zich bevindt, verzwolgen door de stormvloed van 1134, en waarna de oude parochiekerk weer kan worden opgebouwd (zie Lapscheure). De Spermalieweg, dan nog aangesloten op het zogenaamde Zwijnstraatje -de huidige Zwinstraat-, ten zuidwesten ervan, met de abdijgebouwen en -hoeve aan de oostzijde en de "Spermaliemolen" aan de noordzijde van de Brieversweg, wordt afgebeeld op de kaart van Pieter Pourbus (1561-1571). Tijdens de geuzenstrijd in 1578 wordt de Spermalieabdij totaal verwoest; de kloosterzusters moeten uitwijken naar de refuge van de abdij Ter Duinen in Brugge waar ze een nieuw klooster stichten. De abdij wordt niet meer herbouwd; men recupereert bouwmaterialen om onder meer de eveneens vernielde oude Sint-Martinuskerk te herstellen en een nieuwe abdij in Brugge te bouwen. In 1796 volgt de definitieve afschaffing van de abdij door de Franse bezetter en de verkoop als nationaal goed. Enkel de omwalde historische hoeve "Spermalie" (nummer 25) blijft bestaan. In 1954 bouwt men met enkele restanten van de grondvesten van de oude abdij een gedenkkapel op de noordelijke hoek met de Stationsstraat.

Bebouwing in zuidwestelijk deels aansluitend bij deze in de verkavelingen ten oosten van de Stationsstraat, met name losstaande eengezinswoningen uit het laatste kwart van de 20ste eeuw. Noordelijk deel, landelijke weg met, behalve de historische hoeve "Spermalie", verspreide eind 19de- en 20ste-eeuwse hoevebebouwing, onder meer nummer 31, thans gerenoveerd.

  • BALLEGEER J., Gids voor de Zwinstreek, Nieuwkerken-Waas, 1999, p. 83.
  • BLONDEEL C.; GODDYN P., Sijsele in oude prentkaarten, Zaltbommel, 1975, afb. 31.
  • DE FLOU K., Woordenboek der toponymie van Westelyk Vlaanderen, Vlaamsch Artesië, het Land van den Hoek, de graafschappen Guînes en Boulogne, en een gedeelte van het graafschap Ponthieu, deel XV, Brugge, 1934, kolom 45-52.
  • DENDOOVEN L., Dorpen in de Brugse vlakte, Lissewege, 1956, p. 26-27.
  • DENORME C., Kerkelijke geschiedenis van Sijsele, in 1000 jaar Sijsele, Brugge, 1976, p. 51-66.
  • RAU J., Het Damme van toen en omgeving, Brugge, 1981, p. 120, 126.
  • VAN DEN BON A., Uit de geschiedenis van het duizendjarige Sijsele, in 1000 jaar Sijsele, Brugge, 1976, p. 22-27.
  • VAN POUCKE G., Archiefbeelden Damme, v.z.w. 't Zwin Rechteroever Grondgebied Damme/Gloucestershire, 2003, p. 25, 64.

Bron: CALLAERT G. & HOOFT E. met medewerking van SANTY P. & SNAUWAERT L. 2006: Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie West-Vlaanderen, Gemeente Damme, Deel I: Stad Damme, Deelgemeenten Hoeke, Lapscheure en Moerkerke, Deel II: Deelgemeenten Oostkerke, Sijsele en Vivenkapelle, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen WVL17, onuitgegeven werkdocumenten.
Auteurs: Hooft, Elise; Callaert, Gonda
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties

  • Omvat
    Omwalde hoeve met losse bestanddelen Spermalie

  • Omvat
    Spermaliekapel met toegangspoort

  • Is deel van
    Sijsele


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Spermalieweg [online], https://id.erfgoed.net/themas/9369 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.