erfgoedobject

Villa Paulina-Maria

bouwkundig element
ID
11268
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/11268

Juridische gevolgen

  • is aangeduid als vastgesteld bouwkundig erfgoed Villa Paulina-Maria
    Deze vaststelling is geldig sinds

Beschrijving

Villa Paulina-Maria is een eclectische twee-onder-één-kapwoning geconcipieerd als een statig burgerhuis. De woning op de hoek van de Eksterlaar met de Oudedonklaan, met achterliggende garages in een aan beide straatzijden omheinde tuin, werd gebouwd in 1900-1901. Opdrachtgevers waren Antoon-Jozef Christiaensen-Hendrickx en de weduwe van Jozef-Frans Block-Hendrickx, wellicht verwanten. Het gaat om een verkoop op plan geïnitieerd door Paul Maria Cogels, rentenier te Antwerpen. Mogelijk kan de huisnaam "VILLA PAULINA-MARIA" gelinkt worden aan de voornamen van Cogels. Het bouwdossier is vooralsnog niet teruggevonden in het stadsarchief zodat de architect niet gekend is.

Ontworpen als één groot statig burgerhuis markeert deze tweewoonst de overgang tussen de laagbouw aan weerszijden: de modernistische huizenreeks verderop in de Eksterlaar enerzijds en de tuinwijkarchitectuur verder in de straat anderzijds. Het beeldbepalend karakter van de woning wordt nog versterkt door haar inplanting in het verlengde van de met naoorlogse lintbebouwing afgezoomde Van den Hautelei.

De tuin is aan de twee straatzijden voorzien van een ijzeren afsluiting, die hoog uitgewerkt is aan de zijde Oudedonklaan, terwijl aan de Eksterlaar een lage ijzeren afsluiting tussen bakstenen pilasters de afsluiting maakt. Beide wooneenheden zijn afzonderlijk toegankelijk vanaf de straat, vandaag met individuele garagepoorten.

Sterk horizontaal geleed, is het burgerhuis twee bouwlagen hoog en vijf traveeën breed onder een leien mansardedak. Rode baksteenbouw met gesneden voeg (machinesteen Rijnvorm in kruisverband) op een hoge plint in blauwe hardsteen. Het gevelfront is symmetrisch opgevat met centrale gekoppelde toegangen en afgelijnd met getande houten kroonlijst op klossen. Blauwe hardsteen is ook gebruikt voor doorlopende lekdrempels en waterlijsten, terwijl witte natuursteen voor speklagen en lateien. De zijgevels zijn blind afgewerkt.

Karakteristiek is het benadrukte centrale deurrisaliet, getooid met tegelfriezen in dambordpatroon rondom het centraal paneel met de huisnaam, en daarboven twee consoles die de houten kroonlijst bijkomend ondersteunen. Als beëindiging een brede dakkapel, met aan weerszijden nog twee kleinere kapelletjes, alle in hout en bekroond met fronton. De wellicht nog oorspronkelijke toegangsdeuren, met afzonderlijke vleugels die als een gezamenlijke inkom zijn ontworpen, onder één bekronend entablement en bovenlicht, met rondstaafmotief als subtiele afscheiding. De functie als tweewoonst komt tot uiting in de twee fraaie art-nouveauhandgrepen (met geïntegreerde brievengleuf), wat ook geldt voor de voetschrapers. De bestrating van het voetpad dat de façade afzoomt, is vervangen.

De voorgevel is verder regelmatig geordonneerd met getoogde vensterpartijen, beneden ingevuld met guillotineramen en boven met opendraaiende ramen; het vensterschrijnwerk lijkt nog oorspronkelijk of aangepast naar oud model. Het gevelfront is verder verlevendigd door accenten in witsteen/cementering, doorlopend onder de vensterlateien van het gelijkvloers, hier onderbroken door de omlijsting in blauwe hardsteen met geprofileerde sluitsteen van de inkomdeur. De witstenen decoratie zorgt samen met de doorlopende hardstenen lekdrempels, plint en kroonlijst voor een horizontale werking. Deze belijning wordt verder ondersteund door de tegelfriezen die doorlopen in de zijtraveeën.

De vrijstaande garage rechts betreft een laag baksteenvolume onder plat dak met nog een oudere tweedelige houten poort met bovenlicht. Vóór 1987 onderging de woning aanpassingswerken. Aan de zijde Oudedonklaan is achteraan in de tuin een extra garage gebouwd. Aan dezelfde zijde is een bestaande garage-annex tegen het hoofdgebouw omgebouwd tot een kamer voorzien van getoogde vensteropeningen met ramen in wit gemoffeld aluminium (zoals deze van het woonhuis), onder schilddak afgedekt met donkergrijze ruitleien. Het metselwerk is afwijkend uitgevoerd in halfsteens verband.

Gezien het bouwdossier ontbreekt is de plattegrond enkel gedeeltelijk gekend door latere aanpassingsplannen. De woning beantwoordt wellicht aan een traditionele enkelhuisstructuur volgens een spiegelend grondplan: in de smalle travee de inkom, trapzaal en in het verlengde daarvan de keuken in aanbouw aan de achtertuin; de brede travee lijkt drie kamers in enfilade te herbergen; op de verdieping waren de slaapkamers ingericht, terwijl het mansardedak mogelijk ruimte bood voor inwonend personeel.

  • Kadasterarchief Antwerpen, Leggers Antwerpen, afdeling VI (Deurne), artikels 1438 en 1124.
  • Stadsarchief Antwerpen, Bouwdossiers, 629#80.
  • Mondelinge informatie verkregen van Marcel Windey (maart 2018).

Auteurs: Van den Borne, Steven
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Villa Paulina-Maria [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/11268 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Stad Antwerpen

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.