Georiënteerde laatgotische kruiskerk met basilicale opstand; bewaarde neogotische ijzeren omheining aan noordzijde. Benaming vermoedelijk naar bisschop Lambertus die in de 7de eeuw in deze streken als geloofsprediker optrad. Deze op de uithoek van een bewoonde landtong opgetrokken kerk (zie gemeente-inleiding) werd voor het eerst vermeld in 1251, hoewel de oudste kerk waarschijnlijk reeds in de 10de eeuw werd gebouwd onder leiding van graaf Ansfried.

Huidige constructie vermoedelijk opklimmend tot de 15de eeuw; nadien herhaaldelijk verbouwd en vergroot, onder meer in 1504-1506 volgens sommige bronnen onder leiding van Herman de Waghemakere, toen het schip na de brand van 1492 tot op de fundamenten werd vernieuwd. Meermaals beschadigd en hersteld in de tweede helft van de 16de eeuw - eerste helft van de 17de eeuw, onder meer van 1623 tot 1648 als fort ingericht en omgeven door een aarden wal, die geslecht werd circa 1648. Schip en transept dateren uit eind 17de eeuw, nadat een felle brand in 1683 de kerk, met uitzondering van het torenmetselwerk en het overwelfde koor, nagenoeg volledig had vernield. Herstellingswerken met bouw van een nieuw schip (1696, bedaking in 1697) en transept in de periode 1687-1698. De toren (evenals het koor vermoedelijk nog uit de 15de eeuw) werd iets verhoogd en afgedekt met een plat dak in 1693; hij bleef zonder spits tot 1911. Het jaartal 1757 in de westgevel verwijst naar herstellingswerken aan de toren. Mobilair grotendeels vernieuwd circa 1750, deels opnieuw vervangen circa 1834. Steunberen toren hersteld in 1854-1855 en in 1869-1870; noordelijk portaal herbouwd (1872) en zuidelijke sacristie vergroot (1877) naar ontwerp van E. Gife; vernieuwing vensters in 1887-1888 naar ontwerp van L. Gife. Dakruiter, heropgericht in 1780, vernieuwd in 1903. Toren in zijn oorspronkelijke vorm hersteld en torenspits aangebracht in 1908-1911 (ontwerp van 1907) naar ontwerp van L. Gife. In 1910 verdween het omheinde kerkhof rond de kerk en werd overgebracht naar Schriek: meerdere grafstenen bleven bewaard, onder meer twee uit de 15de eeuw evenals de grafkelder van de familie Plantin-Moretus.

Algemene restauratie in vijf fasen, voornamelijk gericht op conservatie, naar ontwerp van Jos Gabriëls, Rutger Steenmeijer en Wouter Vlaanderen in de periode 1978-1986. De plattegrond ontvouwt een uitgebouwde vierkante westtoren, een driebeukig schip van vier traveeën, transept van één travee met vlakke sluiting, koor van drie rechte travee en vijfzijdige sluiting en rechthoekige sacristieën in oksels koor en transept. Bakstenen gebouw op zandstenen onderbouw; verwerking van zandsteen voor hoekblokken, steigergaten en omlijstingen der muuropeningen.

Gelede vierkante westtoren van witte zandsteen, onder ingesnoerde naaldspits (leien), aansluitend bij het Brabants gotische type. Haaks op elkaar gestelde steunberen met drie à vier versnijdingen, eindigend op sierlijke pinakels, aangebracht in 1911-1913. Vijfzijdige traptoren aan noordzijde. Eenvoudige korfboogdeur in omlijsting met halfzuiltjes, onder geprofileerde waterlijst. Groot spitsboogvenster in geprofileerde omlijsting met halfzuiltjes onder omlopende waterlijst, bij de restauratie van 1911-1913 hersteld in zijn oorspronkelijke vorm. Zuidelijke-, noordelijke- en oostelijke gevels met blinde spitsboognissen, met laatgotische al dan niet gerestaureerde borstwering, onder omlopende waterlijst. Spitsbogige galmgaten, eveneens onder omlopende waterlijst. Steigergaten.

Schip, transept en koor onder leien zadeldaken, met houten dakruiter onder polygonale spits op de kruising; zijbeuken onder leien lessenaarsdaken. Travee-indeling door steunberen met zandstenen hoekblokken; spitsboogvensters met neogotische traceringen (1887-1888) in geprofileerde omlijstingen met negblokken. Noordgevel met ruitpatronen van gesinterde baksteen, zogenaamde "metselaarstekens". Noordelijke zijbeuk met bijkomend ingangsportaal van 1872 onder haaks zadeldak; puntgevel met haakse steunberen; korfboogdeur en betralied spitsboogvenster in doorlopende geprofileerde omlijsting; bekronend drielobbig bovenlicht. Sacristieën van één (ten noorden) of twee bouwlagen onder lessenaarsdaken (zuidelijke verhoogd in 1877 naar ontwerp van E. Gife); rechthoekige en rondbogige muuropeningen.

Geschilderd interieur met spitsbogige scheibogen op zuilen met polygonale sokkels en koolbladkapitelen, waarschijnlijk nog uit de 16de eeuw. Beschilderd plaasteren tongewelf met casementen (18de eeuw) steunend op consoles, hersteld in 1874 door L. Gife. Koor met gotisch kruisribgewelf op consoles, uit de 16de eeuw; noordelijke wand met muurtabernakel voorzien van gotisch beeldhouwwerk, vermoedelijk uit de 15de eeuw.

Mobilair. Beeldhouwwerk: wit natuurstenen beeld van de apostel Petrus, van 1660, vermoedelijk van de hand van J. Vanden Cruyce (zuil middenbeuk); eiken 18de-eeuws kruisbeeld met vernieuwd kruis; gepolychromeerd beeld van Sint-Lucia en Rochusbeeld, beide van 1660, door A. Quellinus de Jonge; zittende Madonna met Kind (terracotta, 1709) door G. Kerricx de Oude; Onze-Lieve-Vrouwebeeld van 1658; witgeschilderd eikenhouten beeld Heilige Lambertus (1928) door A. Strijmans; 19de-eeuwse beelden als Sint-Lucia (J.J. Van de Neer, 1838), Onze-Lieve-Vrouw (Van Hool, 1838) Sint-Jozef en Sint-Jan Evangelist (H. Peeters, circa 1865).

Meubilair: classicistische koorbanken met lambrisering en biechtstoelen der transepten, eik, 1784, in 1966 overgebracht vanuit de Sint-Laurentiuskerk van Wilmarsdonk. Preekstoel met op de kuip bustes van westerse kerkvaders en symbolen der evangelisten, uitbeelding der goddelijke deugden onder de kuip, eik, 1680, door P. Adriaenssens, klankbord door L. Willemssens (beeldhouwer) en S. Keldermans (timmerman), 1701; biechtstoel met engelen, eik, 1668, door A. Quellinus de Jonge. Orgel van 1711-1715 door J.B. Forceville (meermaals verbouwd); barokke orgelkast, bekroond door bazuinende engel, met medaillon waarin buste van de Heilige Cecilia, eik, 1713, J.C. De Cock. Overigens 19de-eeuws mobilair, onder meer witmarmeren neogotisch hoogaltaar (1861) door P.P. De Meyer; noordelijk transept met Onze-Lieve-Vrouwaltaar (1834) en zuidelijk transept met Heilig Hartaltaar (1835); eiken biechtstoel door P. Dieltiens van 1838; 19de-eeuws doopvont met messing deksel.