Gelegen aan oostzijde van de baan ter hoogte van het Burgemeester Jozef Nolfplein, omgeven door grasperken, aanplantingen en een parkeerterrein. Aan noordzijde de herstelde oude kaak, aan zuidzijde Onze-Lieve-Vrouwebeeld.
Historiek
Kerk uit de 15de eeuw herbouwd in 1615-1619, vergroot in 1767 en 1832-1833. In 1937-1938 bouw van een breder transept en een groter koor naar ontwerp van Jef Huygh, tezelfdertijd volledig herstel van de overige bouwonderdelen. Bij bominslagen in 1944 en 1945: toren en aansluitende travee volledig vernield; kruisbeuk, koor, zijkapellen en sacristieën met aanhorigheden zeer zwaar beschadigd. Heropbouw naar vooroorlogse toestand in 1947-1951 naar ontwerp van Herman Huygh.
Beschrijving
Georiënteerde kruiskerk met ingebouwde westtoren. Schip en zijbeuken van drie traveeën, driebeukig transept met vlakke sluiting. Hoogkoor met driezijdige, zijkoren met vlakke sluiting. Afzonderlijke rechthoekige sacristie ten noorden van het koor. Bakstenen kerk op natuurstenen plint, leien zadel- en schilddaken. Vierkante westtoren naar gotisch patroon gestut door steunberen overgaand in aflijnende pilasters, vijf geledingen onder klokvormige leien spits, gemarkeerd door speklagen en kordons. Rondboogpoort in hardstenen spiegelboogomlijsting (tweede helft van de 18de eeuw) met neuten, imposten en gekrulde sleutel onder gebogen waterlijst, tweede geleding met spitsbogig vierlicht naar gotisch patroon, hogerop segmentbogige luiken en rondbogige galmgaten in hardstenen omlijstingen. Koor en transepten op hoeken gemarkeerd door steunberen met golvende afdekking, zijbeuken met verdiepte muurvlakken; spitsboogvensters.
Interieur
Bepleisterd en beschilderd interieur, spitsbogen op natuurstenen zuilen met hoge polygonale sokkels en diverse gestileerde kapitelen; tongewelf met gordelbogen, zijbeuken van transept met kruisgewelven ter hoogte van het schip. Decoratief stucwerk (uitgewerkte stralenkrans) in koor boven het hoofdaltaar.
Mobilair
De restauratie van het mobilair met kunstwerken uit de 17de, 18de en 19de eeuw was voltooid in 1980; onder meer hoofdaltaar door Paschier van 1645; zijaltaren door W. Kerricx (1709-1710) en door W. Pompe naar ontwerp van E. Baets (1756). Eiken lambrisering van 1650 door J. Argent en communiebank van 1734.
JANSEN J., Fotorepertorium van het meubilair van de Belgische bedehuizen, Provincie Antwerpen, Kanton Merksem, Brussel, 1976, p. 13-15.
Bron: KENNES H., PLOMTEUX G. & STEYAERT R. met medewerking van WYLLEMAN L. & HIMLER A. 1992: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Stad Antwerpen, Fusiegemeenten, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 3nd, Brussel - Turnhout. Auteurs: Steyaert, Rita Datum: De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)
Aanvullende informatie
De hardstenen omlijsting van het portaal in de toren, wordt toegeschreven aan Jan Pieter van Baurscheit de Jonge, en gedateerd circa 1738-1739.
BAUDOUIN F. 1994: Jan Peter van Baurscheit de jonge, architect, 1699-1768, Lira Elegans 4, 189-192.
Rechts van het kerkportaal op de houten lambrisering aangebrachte koperen gedenkplaten met de namen van de 48 gesneuvelde parochianen van de Sint-Bartholomeusparochie, ingehuldigd op 11 november 1923 en gesigneerd 'J.Willekens – Merxem'. Voor de oorlogsslachtoffers van de Tweede Wereldoorlog zijn eenvormige platen vervaardigd en aangebracht ('J. Willekens & zoon').
HORIONS L., JACOBS E., STEVENS M., e.a. 1992: Merksemse Nostalgie in Prentkaarten, Antwerpen, 293.
