Georiënteerde, neogotische kerk van 1841 met bewaarde gotische toren.

Historiek

Oudste parochiekerk van Wilrijk, doch met moeilijk te achterhalen oorsprong, mogelijk een "villakerkje" van het aangrenzende Steytelinck; de patronaats- en tienderechten waren in het bezit van de Gentse Sint-Baafsabdij (zie akte van 1003). Vermoedelijk ontstond in de loop van de 11de tot de 12de eeuw een stenen romaans kerkje ter vervanging van een vroeger houten; kerkrekeningen en andere archivalia uit de 15de eeuw bewijzen dat er meermaals herstellingen en grondige wijzigingen werden uitgevoerd, zodat het van toen af vermoedelijk ging om een een gotisch gebouw, dat door herhaaldelijke branden (onder meer in 1589 afgebrand tot de fundamenten) en verwoestingen meermaals aangepast, hersteld of heropgebouwd (begin 17de eeuw) werd. In 1841-1842 nagenoeg volledige afbraak van de kerk, herbouwing en vergroting naar ontwerp van Ferdinand Berckmans; bij gebrek aan financiële middelen werd het koor pas opgetrokken in 1849. De gotische toren, die mogelijk opklimt tot begin 16de eeuw, maar zijn huidig uitzicht verkreeg circa 1729, bleef behouden. Oorlogsschade hersteld naar ontwerp van Victor Verreydt van 1945.

Beschrijving

De plattegrond ontvouwt een driebeukige transeptloze kerk met schip van zes traveeën, een ingebouwde westtoren en een koor van drie rechte traveeën met driezijdige sluiting. Rechthoekige sacristie ten zuiden van koor en winterkapel naar ontwerp van Roland Sepelie van 1975 ten noorden (werken aangevat in 1979).

Vierkante zandstenen westtoren van zes geledingen onder ingesnoerde leien naaldspits; op elkaar gestelde, versneden steunberen en polygonaal traptorentje aan zuidzijde. Korfboogdeur onder bekronend spitsboogvenster met gotisch maaswerk, beide gevat in een geprofileerde omlijsting. Nieuwe eiken poort van 1977. Gekoppelde rondbogige galmgaten.

Schip en koor opgetrokken uit baksteen onder leien bedaking; minieme verwerking van zandsteen onder meer voor sokkel westgevel en koor; traveeën geritmeerd door versneden steunberen, waartussen spitsboogvensters met neogotisch maaswerk. Tegen de zuidgevel van de sacristie: 19de-eeuwse grafstenen.

Interieur

Bepleisterd en beschilderd interieur met spitsboogarcade op zuilen met bladkapiteel; schip met tongewelf, elders kruisribgewelven.

Mobilair. Schilderijen: Dood van de Heilige Bavo, getekend en gedateerd Fr. De Backer, 1866; Jezus aan het kruis, getekend en gedateerd P. Ykens, 1701.

Verscheidene sculpturen uit de tweede helft van de 17de eeuw tot de 18de eeuw, onder meer de gepolychromeerde houten beelden van de Heilige Ambrosius van Milaan en de Heilige Bavo, beide uit de tweede helft van de 17de eeuw en gerestaureerd door J. de Bruycker in 1964-1965.

Meubilair: hoofdaltaar van marmer en hout door J.B. de Vree (1690-1692) met onder meer voorstelling van het Lam van de Apocalyps en een 19de-eeuwse bekroning; houten noordelijk zijaltaar toegewijd aan Onze-Lieve-Vrouw, door J. Aywas, 1724-1725, gemarmerd door J.B. Herremans in 1733; zuidelijk zijaltaar van gemarmerd hout toegewijd aan Sint-Jozef, eertijds aan Sint-Bavo, door C. Struyf, 1738-1739. Eiken biechtstoelen, twee van 1729-1730 en twee van 1827 door J.B. van Hool. Eiken preekstoel met kruisbeeld van 1701: kuip met symbolen van de vier evangelisten. Orgel van 1711 door J.B. Forceville, hersteld door P. van Overbeeck (1764) en J.B. Fugere (1783); in 1937 door de firma d'Hondt vervangen door een nieuw orgel in de oorspronkelijke kast.