Historiek en context

Modernistisch burgerhuis naar een ontwerp door de architect Nachman Kaplansky uit 1938. Opdrachtgever was Henri Couturier, de broer van de boekhouder van Kaplansky Jozef Couturier. Voor deze laatste had de architect twee jaar eerder een woning van hetzelfde type tot stand gebracht te Mortsel. De garage in het souterrain dateert van een verbouwing door de architect Jul De Roover uit 1956.

De woning Couturier behoort tot de laatste bouwprojecten die Nachman Kaplansky tijdens zijn kortstondige loopbaan in Antwerpen tot stand bracht. Van Russische nationaliteit en geboren in Polen, vestigde Kaplansky zich in 1925 vanuit Tel Aviv te Antwerpen. Waar zijn vroegst gekende realisaties al uit eind jaren 1920 dateren, bouwde hij na zijn architectuurstudies aan de Koninklijke Academie voor Schone Kunsten, vanaf begin jaren 1930 een succesvolle praktijk uit in Antwerpen, gericht op een welgesteld, overwegend joods clientèle. Tot zijn belangrijkste opdrachten behoren enkele van de meest opmerkelijke modernistische flatgebouwen in de stad, zoals de "Résidence Prince Albert" uit 1936 aan het Prins Albertpark. Hogerop aan de Sorbenlaan realiseerde hij in 1934 de villa Kleinkramer, zijn meest prestigieuze individuele woningproject. Bij de Duitse invasie in 1940 vluchtte Kaplansky naar Palestina; het is niet bekend of hij zijn architectuurpraktijk tijdens of na de Tweede Wereldoorlog in zijn nieuwe woonplaats Tel Aviv heeft kunnen hervatten.

De woning Couturier is een representatief voorbeeld van de burgerhuizen in gesloten bebouwing die Kaplansky in de loop van de jaren 1930 ontwerpt. Tot de meest opmerkelijke voorbeelden van dit type behoren de woning Swart uit 1933 aan de Belgiëlei, en de woning Diercxens uit 1936 aan de Rijckmansstraat. Deze rijwoningen beantwoorden zonder onderscheid aan de zuiver modernistische canon waartoe ook zijn villa’s en flatgebouwen behoren, bepaald door een kubische volumetrie, bandramen en dakterrassen. Een kenmerk dat de woning Couturier gemeen heeft met tal van andere realisaties van de architect is het expressieve gebruik van rood baksteenmetselwerk voor het gevelparement.

Architectuur

De rijwoning met voortuin, een gevelbreedte van zowat 8 meter en een bouwdiepte van ruim 9 meter, omvat een souterrain en twee bouwlagen onder een plat dak. Het gevelparement bestaat uit rood baksteenmetselwerk in halfsteens verband met Dudok-voeg - dieperliggende lintvoegen in combinatie met platvolle stootvoegen. Voor de plint en de dorpels zijn wit geglazuurde tegels gebruikt; het schrijnwerk van de deur en vensters is uit staal. De gevelcompositie beantwoordt aan een strak, functionalistisch schema, met een nadrukkelijke horizontale geleding. Opmerkelijk daarbij is het doortrekken van de bandramen tot pal tegen de gemene muren. Op de begane grond wordt de grote vensterpartij van de woonkamer geflankeerd door de inkomdeur met een betegelde bordestrap voorzien van ijzeren buisleuningen, onder een gestrekte luifel van staal en glas. Typisch zijn de glasstenen en patrijspoorten die de inkompartij van daglicht voorzien. Een tweeledig bandraam markeert de bovenverdieping. Voor de garagepoort werd het bestaande souterrainvenster verlaagd. Het schrijnwerk dis bewaard; de bouwplannen voorzien als voortuinafsluiting een vandaag verdwenen ijzeren buishek op een bakstenen sokkel.

Noord-zuid georiënteerd, neemt volgens de bouwplannen de suite van woon- en eetkamer over de volledige diepte de oostelijke helft van de plattegrond in, met een terras op de kleine tuin. Ten westen hiervan strekken zich achtereenvolgens de vestibule met fietsenstalling, toilet en vestiaire, de traphal met bovenlicht en de keuken uit. De bovenverdieping biedt ruimte aan drie slaapkamers, de badkamer, de meidenkamer en een kleine berging. Zoals gebruikelijk bij Kaplansky beschikte de woning over een volledig ingerichte keuken en badkamer. In het souterrain werd in 1956 de garage ingebracht, bereikbaar via een hellingbaan.